×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zakażenia pałeczką okrężnicy (bakteria escherichia coli): objawy i leczenie

dr n. med. Magdalena Rogalska

Pałeczka okrężnicy, czyli Escherichia coli, jest niegroźną bakterią wchodzącą w skład fizjologicznej flory jelitowej ludzi i zwierząt. Niektóre gatunki bakterii są w stanie wywołać chorobę, zwykle infekcję przewodu pokarmowego. Charakterystycznymi objawami są biegunka, często z domieszką krwi lub śluzu, kurczowe bóle brzucha, nudności, wymioty, gorączka.

Czym są zakażenia pałeczką okrężnicy (e. coli) i jakie są ich przyczyny?

Pałeczka okrężnicy, czyli Escherichia coli, jest niegroźną bakterią wchodzącą w skład fizjologicznej flory jelitowej ludzi i zwierząt. Niestety niektóre gatunki bakterii są w stanie wywołać chorobę, zwykle infekcję przewodu pokarmowego objawiającą się biegunką, zakażeniem układu moczowego lub też zakażeniem opon mózgowo-rdzeniowych. W sprzyjających warunkach „fizjologiczna” Escherichia coli może spowodować zakażenie innych narządów, m.in. dróg żółciowych czy układu oddechowego. Jest również najczęstszym czynnikiem etiologicznym zakażeń szpitalnych; często dotyczy osób z ciężkimi chorobami współistniejącymi, m.in. z cukrzycą, alkoholizmem, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.

Escherichia coli stanowi także marker zanieczyszczenia wody pitnej poprzez określenie tzw. miana coli. Szczepy Escherichia coli, które powodują biegunkę przenoszone są przez zanieczyszczoną wodę lub żywność lub też poprzez bezpośredni kontakt z zakażonymi ludźmi lub zwierzętami. Escherichia coli jest też najczęstszym czynnikiem etiologicznym tzw. biegunki podróżnych. Wśród szczepów Escherichia coli wyróżniono następujące tzw. patogenne szczepy pałeczek okrężnicy, które mogą swoiście wywoływać infekcje o ciężkim przebiegu.

  • Enterokrwotoczna Escherichia coli (ang. Enterohemorrhagic E. coli - EHEC) inaczej: Escherichia coli produkująca toksynę Shiga (ang. Shiga toxin producing Escherichia coli - STEC) lub Escherichia coli produkująca werocytotoksynę (ang. Verocytotoxin producing Escherichia coli - VTEC). Najbardziej znaną i najczęściej występującą bakterią z tej grupy jest Escherichia coli O157:H7. Inne bywają określane jako non-O157 Escherichia coli. Szczepy enterokrwotocznych Escherichia coli występują w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy, takich jak bydło, kozy, owce, jelenie i łosie, jednak inne zwierzęta: świnie czy ptaki mogą rozprzestrzeniać bakterie. Najczęstszym źródłem zakażenia człowieka jest bydło, spożywanie zanieczyszczonej wody (najczęściej przypadkowe, np. podczas pływania), żywności (surowe lub niedogotowane lub niedopieczone mięso), niepasteryzowanego mleka lub produktów mlecznych, bezpośredni kontakt ze zwierzętami lub kałem chorych ludzi (np. przy zmianie pieluch).
  • Enterotoksynogenna Escherichia coli (ang. Enterotoxigenic Escherichia coliETEC) to główny czynnik etiologiczny „biegunki podróżnych”. Produkuje enterotoksynę, która wpływa na komórki błony śluzowej jelita cienkiego, powodując wydzielanie dużej ilości wody do światła jelita.
  • Enteropatogenna Escherichia coli (ang. Enteropathogenic Escherichia coli - EPEC) to częsty czynnik etiologiczny biegunki u dzieci.
  • Enteroagregacyjna Escherichia coli (ang. Enteroaggregative Escherichia coli - EAggEC) powoduje przewlekłą biegunkę u dzieci w krajach rozwijających się. Jest również czynnikiem etiologicznym 30% przypadków „biegunki podróżnych”. W 2011 roku mutant tego szczepu zdolny do produkcji toksyny Shiga - O104:H4, spowodował epidemię w Niemczech. W zdecydowanej większości chorowali dorośli, a u 22% z nich rozwinął się zespół hemolityczno-mocznicowy. Źródłem bakterii okazały się nasiona kozieradki stosowane do produkcji kiełków, importowane z Egiptu.
  • Enteroinwazyjna Escherichia coli (ang. Enteroinvasive Escherichia coli - EIEC) powoduje chorobę przypominającą czerwonkę bakteryjną spowodowaną zakażeniem bakterią Shigella.
  • Adherencyjna Escherichia coli (ang. Diffusely adherent Escherichia coli - DAEC) powoduje przewlekłą biegunkę u dzieci.
  • Szczepy Escherichia coli zawierające antygen K1, wywołują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków. Infekcja u dorosłych zwykle jest powikłaniem operacji neurochirurgicznych lub urazów ośrodkowego układu nerwowego.
  • Uropatogenna Escherichia coli jest czynnikiem etiologicznym zakażenia dróg moczowych, odmiedniczkowego zapalenia nerek, ostrego zapalenia prostaty, a także zakażenia krwi pod postacią urosepsy. Bakterie należące do tego szczepu mają wypustki, tzw. fimbrie P, które umożliwiają im połączenie z komórkami wyściełającymi drogi moczowe. Zakażenie pęcherza moczowego występuje szczególnie często u aktywnych seksualnie kobiet. Przerost prostaty lub założony cewnik do pęcherza moczowego również zwiększają ryzyko infekcji.

Według Państwowego Zakładu Higieny rocznie, w Polsce występuje ok. 400-500 zakażeń Escherichia coli biegunkotwórczą, kilka przypadków zakażeń Escherichia coli enterokrwotoczną oraz kilka przypadków zespołu hemolityczno-mocznicowego w przebiegu zakażenia Escherichia coli. Co roku w Stanach Zjednoczonych stwierdza się 265 tys. zakażeń Escherichia coli enterokrwotoczną, w tym w 36% szczepem O157:H7, dającym poważne powikłania. Według danych KOROUN rocznie w Polsce stwierdza się kilkadziesiąt przypadków zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i/lub posocznicy spowodowanych szczepem K1 Escherichia coli. Szacuje się, że u ok. 50% kobiet występuje w życiu przynajmniej jeden epizod zakażenia dróg moczowych spowodowany uropatogenną Escherichia coli. Jest ona również wiodącym czynnikiem etiologicznym zakażeń szpitalnych. Częstość występowania innych infekcji spowodowanych Escherichia coli nie jest znana, gdyż nie są one rejestrowane.

Objawy zakażenia pałeczką okrężnicy (bakteriami escherichia coli)

1. Szczepy biegunkotwórcze

  • Enterokrwotoczna Escherichia coli - Okres wylęgania choroby wynosi od 1 do 10 dni, zwykle 3-4 dni. Pierwszym objawem jest biegunka, często z domieszką świeżej krwi, kurczowe bóle brzucha, wymioty, umiarkowana gorączka. Objawy trwają przeciętnie 5-7 dni. U 5-10% chorych, zazwyczaj po 7 dniach, kiedy biegunka mija, rozwija się zagrażające życiu powikłanie, jakim jest tzw. zespół hemolityczno-mocznicowy polegający na uszkodzeniu nerek, objawiający się zmniejszeniem lub zaprzestaniem oddawania moczu oraz rozpadem krwinek czerwonych prowadzącym do niedokrwistości, co objawia się bladością skóry i ogólnym osłabieniem.
  • Enteroagregacyjna Escherichia coli produkująca toksynę Shiga - szczep wyizolowany w trakcie epidemii w Niemczech w 2011 r. - objawy podobne jak przy zakażeniu szczepem enterokrwotocznym, jednak częściej obserwowano rozwój zespołu hemolityczno-mocznicowego, któremu dodatkowo towarzyszyły objawy neurologiczne, niestwierdzane dotychczas przy zakażeniu szczepem enterokrwotocznym.
  • „Czerwonka wywołana przez Escherichia coli spowodowana enteroinwazyjną Escherichia coli, która powoduje krwistą biegunkę. Infekcji towarzyszy również gorączka, kurczowe bóle brzucha i bolesne parcie na stolec.
  • „Biegunka podróżnych” powodowana najczęściej przez enterotoksynogenną lub enteroagregacyjną Escherichia coli - okres wylęgania wynosi 1-2 dni; stolce są wodniste, „strzelające”, zwykle nie zawierają domieszek patologicznych, takich jak krew lub śluz, towarzyszą im kurczowe bóle brzucha, można stwierdzić cechy odwodnienia: suchość błon śluzowych, ogólne osłabienie, wzmożone pragnienie. Objawy utrzymują się zwykle 3-4 dni i mijają samoistnie.
  • Biegunki wieku dziecięcego spowodowane EAggEC, EAEC, EPEC - wodniste, bez domieszek patologicznych, takich jak krew czy śluz. Trwają nawet 2 tygodnie lub dłużej, niekiedy towarzyszy im gorączka.

2. Zakażenie układu moczowego szczepami uropatogennymi Escherichia coli powodują tzw. objawy dyzuryczne: częste oddawanie moczu, nagłe parcie na mocz, pieczenie cewki moczowej. W zaawansowanych przypadkach nieleczonych infekcji może rozwinąć się odmiedniczkowe zapalenie nerek, które objawia się m.in.: wysoką gorączką, dreszczami, bólem dolnej części pleców, nudnościami lub wymiotami. Ostre zapalenie prostaty również przebiega z wysoką gorączką, dreszczami, bólem w podbrzuszu oraz tkliwością, obrzękiem, zwiększeniem temperatury gruczołu krokowego.

3. Zakażenie „fizjologiczną” Escherichia coli

  • Zapalenie płuc zwykle zajmuje dolne płaty i może być powikłane powstaniem ropniaka. Objawami zapalenia płuc są: gorączka, duszność, przyspieszenie oddechu. W badaniu przedmiotowym, podczas osłuchiwania płuc stwierdza się rzężenia oraz stłumiony odgłos w trakcie opukiwania.
  • Zapalenie otrzewnej o etiologii Escherichia coli jest typowym powikłaniem zdarzającym się po pęknięciu wyrostka robaczkowego lub uchyłka jelita grubego, a podstawowym objawem jest gorączka, silny ból brzucha, zatrzymanie oddawania gazów i stolca. W badaniu przedmiotowym stwierdza się tzw. objawy otrzewnowe, m.in. objaw Blumberga polegający na wywołaniu ostrego bólu w momencie gwałtownego zwolnienia ucisku powłok brzusznych; pacjent leży w charakterystyczny sposób - z podkurczonymi nogami; mięśnie brzucha są napięte - deskowate.
  • Objawami ostrego zapalenia dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego są: gorączka z dreszczami, ból brzucha w okolicy prawego podżebrza oraz żółtaczka - objawy tworzące tzw. triadę Charcota.

4. Szczepy Escherichia coli zawierające antygen K1 - zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków może się objawiać, m.in. gorączką, żółtaczką, osłabieniem apetytu, bezdechami, wymiotami, sennością, drgawkami. U dzieci powyżej 4. miesiąca życia może wystąpić również sztywność karku, czyli brak możliwości biernego przygięcia głowy do klatki piersiowej i napięte ciemiączko.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów zakażenia pałeczkami okrężnicy?

W przypadku stwierdzenia opisanych wyżej objawów należy zgłosić się do lekarza.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zakażenia bakterią escherichia coli?

Rozpoznanie zakażenia Escherichia coli możliwe jest przez wykonanie posiewu mikrobiologicznego lub bezpośredniego badania materiału biologicznego, np. kału, moczu, krwi, plwociny, płynu mózgowo-rdzeniowego, aspiratu z ropnia. Możliwa jest identyfikacja szczepu powodującego zakażenie, a także wykrycie toksyny Shiga. W zależności od szczepu i miejsca infekcji w badaniach dodatkowych stwierdza się: obecność leukocytów w kale, moczu, płynie mózgowo-rdzeniowym, wysokie wartości parametrów zapalnych: białka C-reaktywnego, prokalcytoniny, fibrynogenu. W celu rozpoznania zapalenia płuc pomocne jest zdjęcie RTG płuc, natomiast przy infekcjach wewnątrzbrzusznych - tomografia komputerowa.

Zakażenie escherichia coli — leczenie

Podstawą leczenia biegunki spowodowanej zakażeniem Escherichia coli jest nawodnienie. Stosowanie antybiotyków zwykle nie jest konieczne, natomiast jest przeciwwskazane w leczeniu szczepów produkujących toksynę Shiga ze względu na wzrost ryzyka wystąpienia zespołu hemolityczno-mocznicowego. Leki przeciwbiegunkowe blokujące perystaltykę jelit, takie jak loperamid również zwiększają to ryzyko. Infekcje spowodowane innymi szczepami Escherichia coli wymagają antybiotykoterapii. Niekiedy konieczne jest leczenie chirurgiczne, drenaż ropnia czy sztuczna wentylacja za pomocą respiratora.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zakażeń pałeczkami okrężnicy?

Rokowanie odnośnie do całkowitego wyleczenia zależy od zajętych narządów, zaawansowania infekcji i czasu, w jakim zastosowano prawidłowe leczenie. W niektórych przypadkach bakterie Escherichia coli mogą być izolowane z kału zdrowych osób nawet wiele tygodni po ustąpieniu objawów. U dzieci okres nosicielstwa trwa zwykle dłużej niż u dorosłych. Zespół hemolityczno-mocznicowy wikłający zakażenie szczepami produkującymi toksynę Shiga obarczony jest kilkuprocentową śmiertelnością, natomiast posocznica noworodków spowodowana szczepem K1 Escherichia coli wiąże się z 8% ryzykiem zgonu.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia zakażenia bakterią escherichia coli?

W przypadku pacjentów, którzy przebyli zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może być konieczna rehabilitacja i obserwacja w celu stwierdzenia ewentualnych ubytków neurologicznych. Postępowanie po przebyciu innych zakażeń rozpatrywane jest indywidualnie.

Co robić, aby uniknąć zakażenia pałeczkami okrężnicy?

Aby uniknąć zakażenia Escherichia coli enterokrwotoczną należy dokładnie myć ręce po skorzystaniu z toalety lub po zmianie pieluch, jak również przed przyrządzaniem posiłków, po kontakcie ze zwierzętami, należy przyrządzać mięso w taki sposób, aby było w całości dopieczone/dogotowane, unikać surowego, niepasteryzowanego mleka i produktów mlecznych oraz niepasteryzowanych soków (np. świeżego cydru jabłkowego), unikać połykania wody w trakcie pływania w jeziorach, stawach, basenach.

Zalecenia dotyczące zapobiegania „biegunce podróżnych” obejmują przestrzeganie zasad higieny, m.in. częste mycie rąk mydłem lub stosowanie alkoholowych środków czyszczących, zwłaszcza przed posiłkami, picie wody butelkowanej, przegotowanej lub oczyszczonej chemicznie, niespożywanie wody z kranu oraz lodu przygotowanego z wody o nieznanym pochodzeniu, stosowanie wody butelkowanej, przegotowanej lub oczyszczonej chemicznie do mycia naczyń, płukania jamy ustnej, mycia owoców i warzyw, przygotowania posiłków oraz kostek lodu, spożywanie żywności w firmowym opakowaniu lub świeżo przyrządzonej i podawanej na ciepło, niespożywanie surowego lub półsurowego mięsa i owoców morza, jak również nieobranych owoców i warzyw.

28.06.2021
Zobacz także
  • Biegunka podróżnych
  • Zapalenie płuc: przyczyny, objawy i leczenie
  • Zapalenie pęcherza i inne zakażenia układu moczowego
Wybrane treści dla Ciebie
  • Bruceloza
  • Biegunki wywołane przez pałeczki Salmonella (salmonellozy)
  • Biegunki wywołane przez patogenne szczepy Escherichia coli
  • Dżuma
  • Bakteryjna waginoza w ciąży
  • Sepsa i wstrząs septyczny
  • Tężec
  • Zakażenia meningokokowe, sepsa meningokokowa
  • Gorączka okopowa
  • Zakażenia wywołane przez pałeczki Campylobacter (kampylobakterioza)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta