×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Włośnica (zarażenie pasożytem Trichinella): przyczyny, objawy i leczenie

lek. Magdalena Wiercińska

Włośnica to choroba spowodowana pasożytem Trichinella. Źródłem zarażenia jest spożycia mięsa chorych zwierząt domowych lub dzikich – w Polsce to najczęściej wieprzowina lub mięso dzika. Objawy włośnicy pojawiają się po kilku dniach lub tygodniach i mają przebieg fazowy. Należą do nich między innymi: biegunka, ból brzucha, ból mięśni, gorączka, objawy alergicznego zapalenia naczyń.

Co to jest włośnica (zarażenie Trichinella)?

Włośnica jest szeroko rozpowszechnioną chorobą spowodowaną pasożytniczym nicieniem z rodzaju Trichinella (istnieje 5 gatunków). Polsce najczęściej występuje Trichinella spiralis, rzadziej Trichinella britovi.

Jak dochodzi do zarażenia pasożytem Trichenella?

Wieprzowina, mięso sarny bądź mięso dzika jako czynnik zagrożenia

Do zarażenia dochodzi w wyniku spożycia surowego lub niedogotowanego, niedopieczonego lub niedosmażonego mięsa chorych zwierząt domowych (wieprzowina, konina) i dzikich (w Polsce głównie dzika). Najczęstszym źródłem zarażenia w Polsce jest wieprzowina lub mięso dzika.

Rozwój pasożyta w organizmie

Spożycie mięsa zawierającego żywe larwy włośnia powoduje ich uwolnienie pod wpływem soku żołądkowego do światła przewodu pokarmowego. W błonie śluzowej jelita cienkiego zachodzi wieloetapowe dojrzewanie. Dojrzałe samice rodzą młode larwy, które są uwalniane do naczyń krwionośnych i chłonnych i stąd migrują do dobrze unaczynionych mięśni szkieletowych, gdzie znajdują korzystne warunki do dalszego rozwoju. W innych tkankach (takich jak mięsień sercowy czy mózg) pasożyty najczęściej wzbudzają reakcję zapalną i są niszczone, a później ulegają wchłonięciu.

Larwa włośnia, która osiedliła się w komórce mięśnia szkieletowego powiększa się, zwija charakterystycznie i formuje torebkę. Odpowiedź układu odpornościowego organizmu gospodarza skierowana jest przeciwko powstającemu kompleksowi. Następuje stopniowe naciekanie komórkami zapalnymi, gromadzenie tkanki łącznej i uwapnienie. Z czasem dochodzi do obumarcia larwy (niekiedy nawet w wiele lat po zarażeniu).

Zamknięcie cyklu życiowego następuje ze spożyciem zarażonego fragmentu mięśnia przez następnego żywiciela.

Okres wylęgania wynosi 2–45 dni (zwykle 10–14) w zależności od intensywności inwazji (im krótszy, tym cięższa inwazja). Chory nie jest zakaźny dla kontaktujących się z nim osób.

Jak często występuje włośnica?

W Polsce, gdzie badanie wieprzowiny jest obowiązkowe, włośnica występuje zwykle w niewielkich ogniskach epidemicznych. Pozaprzemysłowy ubój świń i spożywanie mięsa dzika niepoddanego badaniu weterynaryjnemu stanowi znany czynnik ryzyka. W Polsce rejestruje się rocznie od kilku do kilkunastu epidemii włośnicy, najczęściej powodowanych spożyciem zarażonego mięsa dzika lub wieprzowiny.

Międzynarodowe podróże, szczególnie do krajów o niskim standardzie socjoekonomicznym, w których wciąż jeszcze dochodzi do sporadycznych epidemii, wymagają bardziej ostrożnego podejścia. W Ameryce Łacińskiej i w Azji główną przyczyną włośnicy jest wieprzowina z małych hodowli. W Chinach zakażenie włośniem stwierdza się u 20% świń. Należy również brać pod uwagę lokalne zwyczaje żywieniowe, które mogą sprzyjać krążeniu pasożyta. Na szczęście zachowanie odpowiednich standardów w trakcie przygotowywania pożywienia jest uznanym sposobem zapobiegania zachorowaniu.

Włośnica - objawy

Okres wylęgania włośnicy jest zmienny i zależy od nasilenia inwazji oraz osobniczej wrażliwości organizmu. W zależności od intensywności inwazji zarażenie przebiega bezobjawowo, lekko, średnio ciężko lub ciężko. Pierwsze objawy włośnicy występują najczęściej w czasie między 1. a 4. tygodniem i zależą od fazy zakażenia:

  1. W tak zwanej fazie jelitowej włośnicy, kiedy pasożyty bytują w świetle przewodu pokarmowego, objawy obejmują biegunkę, uczucie ogólnego osłabienia, bóle brzucha i wymioty. Najczęściej ustępują one w przeciągu tygodnia, ale mogą się także utrzymywać dłużej. Objawy jelitowe w przypadku niewielkiego zarażenia mogą mieć małe nasilenie lub nawet w ogóle nie wystąpić.
  2. W fazie inwazyjnej włośnicy, która odpowiada migracji pasożytów naczyniami krwionośnymi i limfatycznymi do mięśni, objawy są częstsze i obejmują gorączkę, obrzęki powiek, zapalenie spojówek i zmiany skórne, wynikające zarówno z alergizacji na antygeny włośnia, jak i zapalenia małych naczyń, którymi pasożyt się przemieszcza.
    Niekiedy może dojść do wystąpienia objawów ze strony układu oddechowego o typie zapalenia płuc. Może też wystąpić zapalenie mięśnia sercowego, najczęściej bez trwałych konsekwencji, oraz zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym pod postacią zaburzeń świadomości i niedowładów.
  3. W fazie mięśniowej włośnicy dominującymi objawami są spoczynkowe lub wysiłkowe bóle mięśni zlokalizowane głównie w kończynach. Te dolegliwości ustępują zwykle po kilku tygodniach wraz ze zmniejszaniem się odczynu zapalnego wokół otorbiających się larw.

Objawy utrzymują się 3–4 tyg. (w ciężkich inwazjach nawet 2–3 mies.), następnie powoli ustępują, na ogół nie pozostawiając następstw. Zmęczenie, osłabienie lub biegunka mogą się utrzymywać kilka miesięcy.

Rozpoznanie włośnicy

Podejrzenie włośnicy nasuwa lekarzowi wywiad epidemiologiczny (czyli informacje uzyskane od pacjenta) sugerujący zachorowanie grupowe związane ze spożyciem niebadanego mięsa lub jego przetworów. Istotna dla rokowania jest informacja o ilości spożytego mięsa i czasie, jaki upłynął od jego spożycia do pojawienia się objawów.

Następnie lekarz skieruje na badania pomocnicze, z których główne znaczenie ma identyfikacja czynnika etiologicznego, czyli potwierdzenie obecności pasożyta w organizmie. Należą do nich:

  • badania krwi na obecność swoistych przeciwciał IgM i IgA (pojawiają się już w 2. tyg. inwazji) oraz IgG (rzadko pojawiają się przed upływem 2 tyg., ale mogą się utrzymywać przez wiele lat),
  • badanie histologiczne (pod mikroskopem) i parazytologiczne wycinka mięśnia naramiennego na obecność larw włośnia (ostateczne potwierdzenie dla celów epidemiologicznych i sądowych).

Ponadto lekarz może zlecić inne badania krwi: morfologię krwi obwodowej, w której możliwa jest zwiększona liczba eozynofilów i leukocytów, a także oznaczenie aktywności CK (kinazy kreatyniny) i LDH (dehydrogenazy mleczanowej), które mogą być zwiększone.

Włośnica - leczenie

Celem leczenia w pierwszym tygodniu po spożyciu mięsa zawierającego cysty włośnia jest zapobieganie rozmnażaniu się pasożytów w jelitach, ich przedostawaniu do układu krążenia i mięśni. Stosuje się wtedy preparaty przeciwko robakom, takie jak albendazol lub mebendazol, a także pyrantel (u kobiet w ciąży). Leki te nie działają skutecznie poza światłem jelita, dlatego leczenie w fazie inwazyjnej ograniczone jest do stosowania zabiegów, które zmniejszają uszkodzenie tkanek – pacjentom zaleca się odpoczynek w łóżku, unikanie wysiłku, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W niektórych ciężkich przypadkach uzasadnione jest przejściowe zastosowanie glikokortykosteroidów, a także uzupełnianie niedoborów wody, elektrolitów i białka w razie potrzeby.

Całkowite wyleczenie włośnicy jest możliwe. Większość rejestrowanych przypadków włośnicy ma lekki przebieg i nie pozostawia trwałych następstw. Niekiedy w przypadku ograniczenia ruchomości spowodowanego bólami mięśni konieczna jest rehabilitacja. Przez jakiś czas, w trakcie rekonwalescencji mogą się utrzymywać bóle mięśni i osłabienie.

Co robić, aby uniknąć zarażenia Trichinella?

Ze względu na to, że źródłem zarażenia jest mięso chorych zwierząt należy:

  1. Unikać spożywania niebadanego mięsa, szczególnie dzika i wieprzowiny.
  2. Poddawać obróbce cieplnej mięso z niepewnego źródła przed spożyciem – gotowanie, smażenie, pieczenie, do zaniku czerwonego lub różowego koloru. Larwy włośnia są dość oporne na mrożenie. Zabija je głębokie mrożenie po wielu dniach, dlatego też mrożenie w warunkach domowych nie jest pewnym sposobem zapobiegania zarażeniu.
  3. Przestrzegać zasad sanitarno-żywieniowych: odpowiednie warunki hodowli zwierząt gospodarskich, kontrola weterynaryjna mięsa po uboju w ośrodkach referencyjnych.

10.02.2022
Zobacz także
  • Zatrucie toksyną botulinową (botulizm, zatrucie jadem kiełbasianym)
  • Toksoplazmoza
Wybrane treści dla Ciebie
  • Diagnostyka zarażeń pasożytniczych
  • Przywrzyce
  • Blastocystoza
  • Schistosomoza
  • Leiszmanioza
  • Babeszjoza
  • Filariozy
  • Drakunkuloza
  • Zarażenia pasożytami (robaczyce)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta