Tęgoryjczyca to choroba pasożytnicza jelita cienkiego człowieka wywołana przez nicienie przede wszystkim – Ancylostoma duodenale i Necator americanus. Tęgoryjce bytują w glebie i do zarażenia dochodzi po spożyciu pokarmu zanieczyszczonego skażoną ziemią lub przez skórę, np. przy chodzeniu boso. Zarażenie tęgoryjcami występuje najczęściej w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym.
Tęgoryjec (Necator americanus i Ancylostoma duodenale) – jak dochodzi do zakżenia?
Tęgoryjce (Ancylostoma duodenale i Necator americanus) są pasożytami bytującymi w świetle jelita człowieka. Zarówno larwy, jak i postaci dorosłe żyją w jelicie cienkim, wywołując choroby nazywane tęgoryjczycami. Jaja tęgoryjców wydalane są z kałem zakażonych osób, a same pasożyty są w stanie przetrwać w przewodzie pokarmowym człowieka przez wiele lat. Każdego dnia osoba zarażona wydala od kilku do kilkudziesięciu tysięcy jaj. Gdy jaja dostaną się do ziemi, przechodzą proces dojrzewania, uwalniając larwę, która następnie przekształca się w postać, która ma zdolność do przenikania przez nieuszkodzoną skórę człowieka. Rozwojowi jaj sprzyja wilgotna gleba oraz temperatura 20–30°C, w temperaturze <13°C jaja nie dojrzewają, a poniżej 0°C i powyżej 45°C ulegają zniszczeniu.
Tęgoryjce należą do grupy geohelmintów, czyli pasożytów, których inwazje są przenoszone za pośrednictwem gleby skażonej ludzkimi odchodami. Do zarażenia może dojść poprzez bezpośredni kontakt skóry z glebą (chodzenie boso, siadanie na ziemi, praca w glebie bez rękawic ochronnych) lub spożycie wody bądź żywności zawierającej inwazyjne larwy. Larwy dostają się do naczyń krwionośnych, podążając z prądem krwi do płuc, gdzie przedostają się do światła pęcherzyków płucnych, następnie wędrują do oskrzeli i gardła, gdzie zostają połknięte, osiągając ostateczny cel, jakim jest światło jelita cienkiego. Jeden z tęgoryjców – Acylostoma duodenale – może również zakażać człowieka na skutek bezpośredniego spożycia larw. Tęgoryjce przytwierdzają się do błony śluzowej jelita, powodując uszkodzenie okolicznych naczyń krwionośnych, co umożliwia im żywienie się krwią, ale prowadzi również do przewlekłego krwawienia śluzówkowego i rozwoju niedokrwistości.
Choroba zwykle dotyczy osób zamieszkujących w ciepłym wilgotnym klimacie, na obszarach o złych warunkach sanitarnych i higienicznych lub w miejscach, gdzie używa się odchodów ludzkich jako nawozów. Narażone są osoby poruszające się boso lub w inny sposób narażone na kontakt nieosłoniętej skóry z zanieczyszczoną ziemią.
Zarażenie tęgoryjcami występuje najczęściej w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Tereny endemicznego występowania: Afryka Subsaharyjska, Azja Wschodnia i Południowo-Wschodnia, Ameryka Środkowa i Południowa oraz Oceania. Rodzime przypadki zdarzają się także w Europie Południowej. Liczbę zarażonych szacuje się na około 500 mln.
Tęgoryjczyca - objawy
Podczas wnikania larw do skóry może wystąpić przejściowy świąd oraz grudkowo-pęcherzykowa wysypka, zwykle na dłoniach lub stopach, utrzymująca się 1–2 tygodnie. Około tygodnia po dostaniu się larw do organizmu pojawiają się kaszel i świsty w klatce piersiowej, jako skutek wędrówki larw w oskrzelach. W przypadku wniknięcia niewielkiej liczby larw (<100 osobników) przebieg zakażenia może być bezobjawowy (tak jest w większości przypadków).
Przy bardziej licznej inwazji (>500 osobników) często występuje ból brzucha, biegunka, utrata apetytu, zmniejszenie masy ciała i zmęczenie. Niedokrwistość jest obserwowana w 10% przypadków i objawia się ogólnym osłabieniem, bólem głowy, dusznością. U dzieci może dochodzić do upośledzenia rozwoju fizycznego i poznawczego.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów tęgoryjczycy?
W przypadku wystąpienia opisanych objawów u osoby, która przebywała na terenie endemicznego występowania tęgoryjczycy oraz miała kontakt z ziemią, należy skontaktować się z lekarzem.
Tęgoryjczycę rozpoznaje się na podstawie badania próbki kału w celu wykrycia jaj pasożytów. W dodatkowych badaniach laboratoryjnych stwierdza się niedokrwistość i eozynofilię, czyli zwiększenie liczby granulocytów kwasochłonnych w rozmazie krwi.
Zakażenie tęgoryjcem — leczenie
W leczeniu tęgoryjczycy stosuje się przeciwpasożytnicze – mebendazol, albendazol, pyrantel i lewamizol, zwykle jednorazowo. W przypadku niedokrwistości może być konieczne leczenie preparatami żelaza lub nawet przetoczenie preparatów krwi.
Rokowanie na ogół jest dobre, gdyż leczenie w zdecydowanej większości przypadków jest skuteczne. W krajach rozwijających się, gdzie dużym problemem jest niedożywienie, zarażenie tęgoryjcami może prowadzić do zgonu. Możliwe jest jednak wielokrotne zakażenie pasożytem.
Masywne zarażenie u małych dzieci może prowadzić do opóźnienia rozwoju psychoruchowego, niedożywienia i zgonu. U kobiet ciężarnych larwy tęgoryjca mają zdolność przechodzenia przez łożysko i mogą powodować uszkodzenia płodu, poród przedwczesny i małą masę urodzeniową.
Brak szczególnych wytycznych dotyczących dalszego postępowania po zakończenia leczenia tęgoryjczycy.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na tęgoryjczycę?
W zapobieganiu zarażeniu tęgoryjcem stosuje się:
- Unikanie bezpośredniego kontaktu skóry z glebą (chodzenia boso, spania lub siadania na ziemi/plaży, pracy w glebie bez rękawic ochronnych).
- Odpowiednią utylizację ścieków.
- Zaprzestanie nawożenia upraw owoców i warzyw ludzkimi odchodami.
- Dokładne mycie owoców i warzyw.
