×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Filariozy


Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Co to jest filarioza i jakie są jej przyczyny?

Filariozy są grupą chorób ludzi i zwierząt wywoływanych przez robaki nazywane filariami. Filarioza należy do tak zwanych „chorób tropikalnych lekceważonych/zaniedbanych”, nad którymi nie prowadzi się badań dotyczących nowych, bezpiecznych sposobów leczenia ze względu na brak opłacalności inwestycji. Spośród setek gatunków filarii, jedynie 8 powoduje chorobę u ludzi. W zależności od powodowanych objawów filariozy zostały podzielone na grupy:

  • Filariozy skórne – powodowane przez gatunki: Loa loa, Onchocerca volvulus, Mansonella streptocerca
  • Filariozy limfatyczne – powodowane przez gatunki: Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, Brugia timori
  • Filariozy jam ciała – powodowane przez gatunki: Mansonella perstans, Mansonella ozzardi.

Filariozy z grupy filarioz skórnych i limfatycznych mają największe znaczenie kliniczne. Według Światowej Organizacji Zdrowia filarioza limfatyczna jest drugą najczęstszą przyczyną niepełnosprawności na świecie, zaraz po trądzie. Jest jednym z najbardziej istotnych problemów zdrowotnych na świecie ze względu na następstwa ekonomiczne oraz skutki psychosocjalne dotycząc ponad 40 milionów ludzi na świecie. Częściej obserwuje się mikrofilaremię, czyli występowanie form larwalnych filarii we krwi u osób starszych, co wiąże się z nabywaniem kolejnych, wytwarzających mikrofilarie, dorosłych form pasożytów w ciągu całego życia, przy czym pierwszy kontakt z pasożytem ma miejsce z reguły w dzieciństwie.

Człowiek zaraża się w trakcie ukłucia przez komara (Aedes, Anopheles, Culex, Mansonia), kiedy to do organizmu człowieka dostają się formy larwalne 3. stadium, przekształcające się w ciągu 9 miesięcy w formy dojrzałe o długości 20–100 mm, które po około 3 miesiącach zaczynają wytwarzać tysiące mikrofilarii krążących we krwi. Przy ponownym ukłuciu przez moskita, mikrofilarie dostają się do przewodu pokarmowego owada, gdzie przebiegają dalsze etapy cyklu rozwojowego pasożyta. Liczba form dorosłych pasożyta pozostaje stała, nie mnożą się one w organizmie człowieka. Ich liczba może się jednak zwiększać w wyniku ponownego zarażenia po ukłuciu przez komara. Dojrzały pasożyt jest w stanie przeżyć w organizmie człowieka 5–7 lat.

Filariozy
Komar Anopheles merus / Fot. CDC James Gathany

Objawy choroby u człowieka zwykle są spowodowane wytwarzanymi przez pasożyta mikrofilariami, które niekiedy krążą we krwi jedynie o określonych porach dnia i nocy. Filarie wywołują silną reakcję ze strony układu immunologicznego, co prowadzi między innymi do objawowej niedrożności naczyń limfatycznych. W przypadku filariozy limfatycznej, nawracające epizody zapalenia i obrzęku limfatycznego prowadzą do uszkodzenia naczyń limfatycznych, przewlekle występujących obrzęków i słoniowacizny kończyn dolnych, ramion, moszny, warg sromowych i piersi.

Jak często występuje filarioza?

Filariozy występują w krajach tropikalnych i subtropikalnych. Choruje na nie około 90 milionów ludzi na świecie. W 1997 roku Światowa Organizacja Zdrowia zainicjowała program mający na celu zwalczanie filarioz.

Jak się objawia filarioza?

Objawy filarioz zależą od gatunku pasożyta oraz jego lokalizacji w organizmie człowieka, mogą być ostre lub przewlekłe. U około 70% chorych przebieg jest bezobjawowy lub objawy pojawiają się w wieku dorosłym.

  • Filarioza limfatyczna objawia się: gorączką, powiększeniem węzłów chłonnych pachwinowych lub pachowych, bólem jąder lub pachwin, łuszczeniem skóry, obrzękiem kończyn i/lub narządów płciowych. Pacjent może oddawać mocz o mlecznym zabarwieniu. Opisano następujące ostre zespoły chorobowe związane z filariami limfatycznymi:

  • Ostre zapalenie naczyń i węzłów chłonnych (acute adenolymphangitis – ADL); w odróżnieniu od bakteryjnego zapalenia węzłów chłonnych, proces zapalny szerzy się od węzła chłonnego do naczyń chłonnych a nie odwrotnie. Objawy trwają zazwyczaj ok. tygodnia, następnie słabną, ale możliwe są nawroty. Choroba przebiega zwykle pod postacią epizodów nagłej gorączki z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych pachwinowych, jąder oraz obrzękiem kończyn, z następowym złuszczaniem skóry.
    Gorączka bez zapalenia węzłów chłonnych (filarial fever)
    Tropikalna eozynofilia płucna (tropical pulmonary eosynophilia – TPE) – jest skutkiem nadmiernej reakcji immunologicznej na Wuchereria bancrofti lub Brugia malayi i ich mikrofilarie gromadzące się w płucach; jest postacią tak zwanej „utajonej filariozy” a najczęściej występujące objawy to: suchy, napadowy kaszel, świsty, duszność, niechęć do jedzenia, ogólne osłabienie i utrata masy ciała.

  • Onchocerkoza objawia się triadą objawów:

  • • zapalenie skóry – obrzęk, świąd, zaczerwienienie, grudki, zmiana zabarwienia skóry – „skóra lamparcia”, zliszajowacenie (tzw. „sowda”); charakterystyczne są tak zwane „wiszące pachwiny”,
    • onchocerkomata – guzki skórne pojawiające się często nad wyniosłościami kostnymi
    • zmiany w obrębie gałki ocznej – ich pojawienie się zależy od czasu trwania i nasilenia choroby, zwykle są spowodowane odpowiedzią układu immunologicznego na mikrofilarie; obserwuje się zmniejszenie ostrości wzroku spowodowane włóknieniem rogówki; choroba bywa określana jako „ślepota rzeczna”.

  • Loaoza: jej podstawowym objawem jest „obrzęk kalabarski”, czyli masywny, przejściowy, zlokalizowany obrzęk podskórny, pojawiający się najczęściej wokół stawów. Inne, rzadsze manifestacje choroby to: zapalenie stawów, zwapnienia w gruczołach piersiowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, włóknienie w obrębie mięśnia sercowego, obwodowa neuropatia, wysięki do opłucnej, retinopatia.

  • Zakażenia Mansonella: zwykle są bezobjawowe, gdy jednak występują, są to zwykle: gorączka, świąd, guzki skórne, zapalenie naczyń chłonnych, ból brzucha.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów filariozy?

W przypadku wystąpienia opisanych wyżej objawów u osoby, która przebywała w kraju tropikalnym, powinna ona zgłosić się do lekarza.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie filariozy?

Rozpoznanie ustala się na podstawie obecności pasożytów w krwi, moczu, komorze przedniej oka czy zmianach skórnych, gdzie wykrywane są formy larwalne, czyli mikrofilarie. W przypadku niektórych filarioz, krew do badania należy pobierać jedynie w nocy, ponieważ wówczas ma miejsce wysiew mikrofilarii. Czasem wykonuje się tak zwany skórny test Mazzottiego polegający na wywołaniu intensywnego świądu skóry kilka godzin po podaniu dietylkarbamazyny (DEC). Przydatne badania obrazowe to m.in.: RTG płuc, na którym można uwidocznić rozsiane nacieki płucne czy USG, która pozwala na wskazanie niedrożnych naczyń limfatycznych lub poruszających się w ich świetle robaków. W badaniach krwi stwierdza się eozynofilię i duże stężenia immunoglobulin IgE i IgG.

Jakie są metody leczenia filariozy?

W leczeniu filarioz stosuje się leki przeciwpasożytnicze. Czasem konieczna jest interwencja chirurgiczna na przykład w celu usunięcia dużych torbieli moszny lub zmian skórnych.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie filariozy?

Możliwe jest wyleczenie filarioz, o ile rozpoznanie ustalono szybko i zostało wdrożone właściwe leczenie. Choroba rzadko prowadzi do zgonu jednak wiąże się z poważnymi konsekwencjami psychosocjalnymi i socjoekonomicznymi.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia filariozy?

Po zakończeniu leczenia filariozy, pacjent powinien pozostawać pod ścisłą obserwacją ze względu na ryzyko nawrotu choroby.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na filariozę?

Aby uniknąć zachorowania należy się chronić przed ukłuciami komarów stosując środki takie ochrony jak moskitiery, nosząc odzież z długimi rękawami i nogawkami. Należy również pamiętać, że owady przenoszące filarie najczęściej żerują między zmierzchem a świtem.

06.06.2017
Zobacz także
  • Egzotyczne robaczyce tkankowe
  • Dirofilarioza
  • Dientameboza
Wybrane treści dla Ciebie
  • Drakunkuloza
  • Przywrzyce płucne
  • Babeszjoza
  • Toksoplazmoza
  • Egzotyczne robaczyce tkankowe
  • Kryptosporydioza
  • Balantydioza
  • Strongyloidoza (węgorczyca)
  • Tęgoryjczyce
  • Cyklosporoza
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta