×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Diagnostyka wirusologiczna

lek. med. Jarosław Ciaś
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu

Co to jest diagnostyka wirusologiczna i na czym polega?

Diagnostyka wirusologiczna polega na wyizolowaniu z próbki materiału biologicznego i zidentyfikowaniu wirusa albo stwierdzeniu obecności jego antygenów, materiału genetycznego, albo przeciwciał w organizmie gospodarza przeciw określonym antygenom wirusa.

Ważnym elementem diagnostyki jest odpowiednia interpretacja wyniku badania wirusologicznego, co przekłada się na dalsze postępowanie z pacjentem i stosowane leczenie.

Jakie są wskazania do diagnostyki wirusologicznej?

Diagnostyka wirusologiczna jest powszechnie stosowana w przypadku, gdy u pacjenta występują objawy sugerujące wirusową przyczynę choroby. Objawami takimi mogą być: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, wysypka. Właściwie poprowadzona diagnostyka umożliwia wówczas identyfikację patogenu wdrożenie odpowiedniego leczenia czy jego modyfikację (np. odstąpienie od antybiotykoterapii u pacjenta z biegunką o etiologii rotawirusowej czy z mononukleozą zakaźną, u którego wcześniej podejrzewano paciorkowcową anginę) zastosowanie izolacji czy innych metod zapobiegających dalszemu rozprzestrzenianiu się zakażenia.

Wskazaniem do diagnostyki wirusologicznej mogą być również niewłaściwe wyniki laboratoryjne u pacjentów niezgłaszających dolegliwości (np. diagnostyka u pacjentów ze zwiększoną aktywnością enzymów wątrobowych, celem wykluczenia zakażenia HBV lub HCV).

Diagnostyka wirusologiczna przydatna jest również u osób narażonych na styczność z określonym wirusem celem oceny ich odporności na daną chorobę, w tym u osób zaszczepionych.

Jak przebiega diagnostyka wirusologiczna?

Na początkowym etapie pobiera się materiał biologiczny od pacjenta (najczęściej krew), który odpowiednio zabezpieczony jest przesyłany do laboratorium, gdzie w zależności od podejrzewanego patogenu, można wykonać identyfikację wirusów jedną lub kilkoma metodami, takimi jak:

  1. mikroskopia elektronowa, która umożliwia bezpośrednie wykrycie cząstek wirusa w badanych materiale, ale jest rzadko stosowana w praktyce klinicznej
  2. hodowla, która polega na namnożeniu wirusów w odpowiednich hodowlach, a następnie wykazaniu obecności wirusa w badanej próbce materiału
  3. metody serologiczne, które polegają na wykazaniu obecności antygenów wirusa w badanym materiale albo przeciwciał w surowicy pacjenta skierowanych przeciw określonym antygenom. Antygenem nazywamy substancję, która ma zdolność wywołania przeciw sobie reakcji odpornościowej organizmu (tzw. immunogenność) oraz zdolność wiązania się ze swoistymi przeciwciałami organizmu (tzw. antygenowość). Często są to białka, jak np. antygen powierzchniowy HBs, wykrywany u pacjentów z wirusowym zapaleniem wątroby typu B czy białko p24, stwierdzane na wczesnym etapie zakażenia HIV.
    Metody serologiczne, obok molekularnych, są obecnie najbardziej użyteczne i powszechnie stosowane. Często stanowią pierwszy etap rutynowej diagnostyki, dzięki nim dopiero po stwierdzeniu określonych przeciwciał i antygenów, uzupełnia się diagnostykę o kosztowniejsze metody molekularne.
    Wykorzystuje się te metody w diagnostyce takich zakażeń, jak wirusowe zapalenia wątroby (spowodowane HAV, HBV, HCV), HIV, mononukleoza zakaźna.
  4. metody molekularne, które polegają na wykryciu materiału genetycznego wirusa. Umożliwiają stwierdzenie jego obecności , określenie liczby kopii czy jednostek wirusa w odpowiedniej objętości surowicy, wariantu wirusa, mutacji czy charakterystycznych sekwencji w genomie. Uzupełniają bądź zastępują metody wymienione wyżej. Są to metody bardzo czułe i swoiste, ale jednocześnie kosztowne, wymagające doświadczonego personelu i złożonego sprzętu.

    Przykłady wykorzystania metod molekularnych:
    • potwierdzenie obecności materiału genetycznego wirusa celem odróżnienia zakażenia przebytego od toczącego się aktualnie (np. diagnostyka przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C, gdzie w pierwszej kolejności stwierdza się obecność przeciwciał przeciw białkom wirusa, a na drugim etapie obecność materiału genetycznego wirusa)
    • określenie dokładnej liczby kopii wirusa w określonej objętości krwi przed rozpoczęciem leczenia, a następnie w jego trakcie (ewentualnie po zakończeniu) celem oceny skuteczności terapii (jak np. w leczeniu zakażenia HCV czy HIV)
    • określenie lekooporności u pacjentów, którzy nie odpowiedzieli na leczenie bądź u pacjentów, u których po okresie spadku wiremii dochodzi do ponownego wzrostu namnażania się wirusa (np. określenie oporności na leki przeciwwirusowe u pacjentów zakażonych HIV , którzy przestali odpowiadać na skuteczną wcześniej terapię)
    • określenie oporności na leki przeciwwirusowe u pacjentów przed włączeniem leczenia (niektóre mutacje w genomie wirusa powodują brak odpowiedzi na określone leki przeciwwirusowe, dlatego ich wykrycie stanowi przeciwwskazanie do ich zastosowania)
    • określenie wariantu genetycznego wirusa celem dostosowania odpowiedniej terapii (np. w przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby typu C powodzenie leczenia w dużej mierze zależy od genotypu wirusa, jakim zakażony jest pacjent; wynikają z tego różnice w schematach terapeutycznych, doborze i dawkowaniu leków, czasie trwania leczenia)
    • określenie pokrewieństwa filogenetycznego miedzy poszczególnymi wirusami/wariantami wirusa (wykorzystywane np. w badaniach epidemiologicznych)

Jak przygotować się do badania wirusologicznego?

Pacjent na ogół nie musi przygotowywać się do badania. Ewentualne przygotowanie może wynikać z procedury/zabiegu, w czasie którego zostanie pobrany określony materiał biologiczny do badania.

Jakie są przeciwskazania do badania wirusologicznego?

Nie ma przeciwwskazań do samego badania wirusologicznego, natomiast ewentualne przeciwskazania mogą mieć związek z zabiegiem, podczas którego ma być uzyskany materiał do badania.

Jakie powikłania mogą wystąpić po wykonaniu badania wirusologicznego? Jak postępować po badaniu wirusologicznym?

Ewentualne powikłania mogą wynikać z zabiegu, podczas którego został pobrany materiał do badania wirusologicznego (np krwiak w miejscu wkłucia, ból głowy po punkcji lędźwiowej).

24.02.2017
Zobacz także
  • WZW typu C i przewlekłe zapalenie wątroby
  • Zakażenie HIV
  • Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń bakteryjnych
  • HBV i przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta