Nurek, który wie, że ma problem z opryszczką, może w okresie nurkowania stosować Heviran.
Podobnie osoby, które decydują się na zabiegi kosmetyczne. Peeling, ostrzykiwanie w okolicy ust, mezoterapia mogą zaktywizować wirusa. Polecam pacjentkom profilaktyczne przyjmowanie acyklowiru parę dni przed zabiegiem i jeszcze parę dni po nim – mówi dermatolog, dr Agnieszka Rusin-Tupikowska.
Ewa Stanek-Misiąg: Opryszczkę wargową zwykło się nazywać zimnem. Ma pani podejrzenie dlaczego?
dr Agnieszka Rusin-Tupikowska: Opryszczka wargowa to jest na ogół wtórne zakażenie występujące w wyniku wychłodzenia, przegrzania lub nadmiernego nasłonecznienia. Opryszczka pojawia się, np. podczas jazdy na nartach przy słonecznej i mroźnej pogodzie. 1/3 uczestników obozu nurkowego miewa opryszczkę. Bodźcem, który ją wywołuje, może też być zmęczenie, stres, miesiączka, choroba.
Czy opryszczka wargowa znajduje się zawsze na wardze?
Nie. Może pojawić się wszędzie. Po pierwotnym zakażeniu wirus osiada w zwojach nerwowych, skąd wędruje do skóry. HSV-1 (Herpes simplex virus) zwykle występuje w górnej części ciała, a HSV-2 w dolnej, aczkolwiek coraz częściej widzimy, że ten podział nie zawsze obowiązuje. Oprócz ust i narządów płciowych (to tradycyjne, opryszczkowe miejsca), może pojawić się pod nosem, koło oka, na rogówce, na pośladku lub gdziekolwiek na tułowiu.
Wygląda zawsze tak samo, bez względu na lokalizację?
To są zawsze pęcherzyki układające się w okrągłe ognisko. Ognisk może być więcej niż jedno. Także na ustach. Zwykle opryszczka na ustach jest mniejsza niż ta na pośladku, gdzie może mieć wielkość 5-złotówki.
Z opryszczką wargową raczej nie chodzi się do lekarza, ale taka na plecach, na pośladku zwykle niepokoi. To jest nietypowe miejsce, nie kojarzy się z opryszczką. Poza tym zmiana boli.
A czy może się pojawić w jamie ustnej?
Jama ustna jest charakterystycznym miejscem pierwotnego zakażenia. Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł zwykle zdarza się u małych dzieci. Pamiętam to ze swojego dzieciństwa. Nieprzyjemna sprawa. Chowałam się pod stołem, kiedy znajoma dentystka przychodziła do nas, żeby mi pędzlować buzię.
Nie spotkałam się z wtórnym zakażeniem umiejscowionym w jamie ustnej u dorosłych. Myślę, że coś takiego mogłoby wystąpić przy bardzo obniżonej odporności.
Opryszczkę zawsze zapowiada ból?
Najpierw pojawia się swędzenie czy inne nieprzyjemne, bliżej nieokreślone uczucie, potem ból, następnie wychodzą drobne pęcherzyki, które czasem jakby zlewają się w jeden, pęcherzyki pękają, tworząc nadżerkę, czyli małą rankę, na koniec strup. Po strupie zwykle pozostaje jeszcze przez jakiś czas przebarwienie. Pacjenci zawsze najbardziej obawiają się blizny. Ranka powinna się wygoić bez blizny.
Kiedy wkraczać z kremem na opryszczkę?
Im wcześniej, tym lepiej. Jeśli mówimy o smarowaniu kremem z acyklowirem, to trzeba pamiętać, że należy to zrobić przynajmniej 5 razy dziennie. To nie jest krem, dzięki któremu opryszczka się nie rozwinie, ale smarując odpowiednio często, możemy spróbować przyspieszyć ustąpienie zmiany lub zmniejszyć jej zasięg. Są też plasterki, których zaletą jest ochrona ranki. To zwykle też zmniejsza jej bolesność. Do odkażania jest Octenisept. Moja babcia stosowała spirytus. Ważna jest dezynfekcja i utrzymywanie suchości, żeby ranka się nie sączyła. Nie wykluczałabym też zastosowania leku doustnego. Acyklowir przyjmuje się wtedy przez 5–10 dni, 200 mg 5 razy dziennie. Taka dawka jest dostępna bez recepty.
Czy z opryszczką jest podobnie jak z katarem, leczony trwa 7 dni, a nieleczony tydzień?
To zależy od momentu, w którym podjęto działanie. Jeśli od razu, kiedy tylko poczujemy, że coś się dzieje (coś nas swędzi, mrowi, drażni), to można zminimalizować zmiany, czy nawet uniknąć wystąpienia pęcherzyków. Ale do tego trzeba dobrze znać siebie, mieć doświadczenie.
Jeśli chodzi o leczenie opryszczki, to – moim zdaniem – na pewno wymaga go opryszczka nawrotowa, która zdarza się wiele razy w roku.
Jak wiele?
Co 2 miesiące, co miesiąc. Jeśli u kogoś opryszczka pojawia się 5 razy w roku, to – biorąc pod uwagę, że do jej całkowitego wygojenia potrzeba tygodnia–dwóch – oznacza, że ma opryszczkę przez 6 miesięcy. Takiego pacjenta raczej nie trzeba namawiać na leczenie. Zgłasza się sam po pomoc. A tą pomocą jest podawanie acyklowiru, 400 mg dwa razy dziennie.
Jak długo?
Przez wiele miesięcy, nawet 9. Potem robi się przerwę, obserwuje, czy wirus został wystarczająco stłumiony, uśpiony. Nie ma możliwości zlikwidowania wirusa opryszczki pospolitej, można tylko starać się, żeby nie wywoływał za często zmian.
Długotrwałe przyjmowanie leku nie odstrasza pacjentów?
To jest lek dość bezpieczny, znany od lat, nie powoduje większych objawów niepożądanych, nie trzeba zwykle jakoś specjalnie badać nerek czy wątroby.
Nie mówiłabym o obawach, raczej o braku dyscypliny. Pacjenci przyjmują lek przez parę dni i gdy tylko zobaczą poprawę, to przerywają. Niepowodzenie w leczeniu wynika często z tego, że pacjentom brakuje cierpliwości do stosowania tabletki 2 razy dziennie przez kilka miesięcy.
Prowadzenie zdrowego trybu życia może uchronić przed nawracaniem opryszczki?
Na pewno warto zapewnić sobie odpoczynek, zmniejszać stres, ale to nie da nam stuprocentowej ochrony. Jeżdżenie na nartach należy do zdrowego trybu życia, a – jak wiemy – opryszczka „lubi” narciarzy. Zawsze warto stosować szminki z filtrami ochronnymi, nawilżać usta, nie obgryzać ich.
Nurek, który wie, że ma problem z opryszczką, może w okresie nurkowania stosować acyklowir.
Podobnie osoby, które decydują się na zabiegi kosmetyczne. Peeling, ostrzykiwanie okolicy ust, mezoterapia mogą zaktywizować wirusa. Polecam pacjentkom profilaktyczne przyjmowanie acyklowiru na parę dni przed zabiegiem i jeszcze parę dni po nim.
Opryszczką wargową zarażamy się na ogół w dzieciństwie?
Tak, zwykle od matek. To taka choroba pocałunkowa. Osoby, które mają opryszczkę, powinny chronić przed zakażeniem zwłaszcza malutkie dzieci. Małe dzieci przechodzą to z reguły gorzej niż większe. A jeśli ktoś się uchowa, to prawdopodobnie do pierwotnego zakażenia dojdzie, np. podczas uprawiania sportu, któregoś ze sportów kontaktowych.
Kiedy już jesteśmy zakażeni, to każdy ma swojego wirusa i jest odporny na wirusa innych, co oznacza, że dwie osoby z opryszczką mogą się całować.
Nie daje mi spokoju to, że opryszczka może się pojawić na rogówce. Po czym rozpoznać, że mamy opryszczkę, a nie zapalenie spojówek?
Zwykle nadżerka rogówki ma drzewkowaty kształt. To widać pod światło. Oko nie jest jakoś specjalnie zaczerwienione, ale boli. Zajęcie nabłonka rogówki powinno samoistnie ustąpić, zagoić się. Gorzej, gdy dojdzie do zajęcia zrębu lub śródbłonka rogówki. Z tym jednak muszę Panią odesłać do okulisty.
Rozmawiała Ewa Stanek-Misiąg
Dr n. med. Agnieszka Rusin-Tupikowska – dermatolog, wenerolog, przyjmuje w Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej POLIMED we Wrocławiu.
