Większość lekarzy – wbrew zaleceniom – nie proponuje ciężarnym szczepienia przeciwko grypie – informują autorzy metaanalizy opublikowanej w czasopiśmie "Vaccine".
Zgodna opinia
Szczepienie kobiet w ciąży przeciwko grypie jest korzystne zarówno dla nich samych, jak i noworodków, a szczepionkę można podawać niezależnie od okresu ciąży. W wielu badaniach klinicznych wykazano korzyści, a także potwierdzono bezpieczeństwo inaktywowanych szczepionek przeciwko grypie u ciężarnych. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami kobiety w II i III trymestrze ciąży powinny otrzymywać szczepionkę przeciw grypie, jeżeli ciąża przypada na okres nasilenia zachorowań na grypę.
„Ciąża stanowi dobrze udokumentowany czynnik ryzyka ciężkiego przebiegu grypy, a także hospitalizacji i zgonów związanych z grypą. Obserwowano również zwiększone ryzyko porodów przedwczesnych oraz wrodzone zakażenia u noworodków” – tak na portalu mp.pl skomentowała tę kwestię dr med. Joanna Stryczyńska-Kazubska, sekretarz Zarządu Polskiego Towarzystwa Wakcynologii i lekarz Poradni Konsultacyjnej ds. Szczepień w Poznaniu.
Po uwzględnieniu potencjalnych korzyści, w 2005 roku zalecenie w kwestii szczepienia przeciwko grypie dla kobiet na całym świecie przyjęła Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). W czasie pandemii grypy A/H1N1 w 2009 roku ciężarne były priorytetową grupą objętą szczepieniami, a dwa lata później WHO rekomendowała włączenie szczepień przeciwko grypie do strategii opieki prenatalnej. Rutynowe szczepienie kobiet w ciąży przeciwko grypie jest szczepieniem zalecanym w Polskim Programie Szczepień Ochronnych; zalecają je również American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) oraz American Academy of Family Physicians (AAFP), a także Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) i Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC).
Dla dobra narodzonego
Szczepienia realnie zmniejszają ryzyko ciężkich zachorowań, powikłań oraz umieralność z powodu grypy (podobnie jak tężca i krztuśca) zarówno u samych kobiet, jak i ich dzieci. Aktywny przezłożyskowy transport przeciwciał swoistych dla drobnoustrojów, z którymi kobieta miała kontakt lub które wytworzyła po szczepieniu, mogą dać ochronę także dziecku. Przeciwciała, których stężenie zwiększa się po podaniu szczepionki, mogą być przekazane dziecku w II i III trymestrze ciąży. W ten sposób zapewniają dziecku ochronę w pierwszych miesiącach życia, czyli w okresie większej podatności na zachorowanie na choroby zakaźne.
„Badania opublikowane w latach 2011–2012 potwierdzają zmniejszenie ryzyka hospitalizacji z powodu grypy w pierwszych 6 miesiącach życia u dzieci, których mamy były szczepione w trakcie ciąży (skuteczność szczepienia 46–48%)” – przypomina dr med. Stryczyńska-Kazubska.
Szczepienia kobiet w ciąży są istotne także ze względu na brak możliwości przeprowadzenia szczepień przeciwko grypie u niemowląt w pierwszych 5. miesiącach życia. Także w okresie poporodowym zaleca się szczepienie matek, a karmienie piersią nie stanowi przeciwwskazania do stosowania szczepionek.
Badanie poziomu zaszczepienia
Badacze w raporcie „Determinants of uptake of influenza vaccination among pregnant women – A systematic review” opublikowanym przez „Vaccine” przedstawiają analizę obejmującą dane z 45 badań, przyprowadzonych wśród kobiet z USA, Kanady, Australii, Hong Kongu, Indii, Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii, Szwajcarii i Turcji.
Jak wykazano w analizie, poziom zaszczepienia przeciwko grypie wahał się w poszczególnych badaniach między 1,7% a 88,4%, przy czym szczepienia przeciwko grypie A/H1N1 między 6,2% a 85,7%. Jedynie według 12 z 45 badań skala zaszczepienia wyniosła co najmniej 60%, a tylko w trzech odnotowano częstość co najmniej 80%.
Obawy pacjentek
Za niektórymi z przeanalizowanych badań naukowcy wskazują, że kobiety w ciąży mają obawy co do bezpieczeństwa szczepionki przeciw grypie i ewentualnych działań niepożądanych. Badacze podkreślają, że strach przed ewentualnymi skutkami ubocznymi szczepionki był dominującą kwestią wśród wątpliwości ciężarnych. Jak się okazało, doniesienia medialne na temat szczepionki przeciwko grypie były czynnikiem negatywnie wpływającym na postrzeganie bezpieczeństwa jej zastosowania. Część kobiet oświadczyła, że informacje z Internetu wpływały na ich decyzję w kwestii szczepienia.
W jednym z uwzględnionych w analizie badań, jako główne problemy przy podejmowaniu decyzji w kwestii szczepienia były wymieniane: obawa poronienia, deformacji płodu i niebezpieczeństwa niepłodności. Jak wykazały liczne z analizowanych badań, kobiety w ciąży boją się, że szczepionka może spowodować zachorowanie na grypę. W jednym z badań wykazano, że 45% kobiet w ciąży postrzega szczepionki jako niebezpieczne (czytaj także: „Szczepienie kobiet ciężarnych przeciwko grypie nie zwiększyło ryzyka powikłań ciąży”), a prawie 80% pacjentek uważa, że mogą powodować wady wrodzone dziecka (czytaj także: „Szczepienie ciężarnych przeciwko grypie pandemicznej 2009 było bezpieczne dla płodu”). Żadna ze szczepionek przeciwko grypie sezonowej dostępnych w praktyce w Polsce (jednodawkowe ampułkostrzykawki) nie zawiera także, wymienianego przez pacjentki uwzględnione w metaanalizie, tiomersalu – środka konserwującego, którym niezgodnie z prawdą straszą internetowe fora.
Kolejną sprawą jest tendencja ciężarnych do niedoceniania ryzyka, jakie niesie grypa dla nich samych i płodu (czytaj także: „Wpływ zachorowania na grypę pandemiczną kobiet ciężarnych na zdrowie noworodków”). Nieszczepione ciężarne lekceważą także swoją podatność na zakażenie grypą, zwłaszcza gdy ciąża nie przebiega w trakcie sezonu zwiększonej zachorowalności. Część pacjentek objętych analizowanymi badaniami twierdziła, że szczepienie jest zbędne, ponieważ czują, że ich stan zdrowia jest dobry i są już uodpornione.
Rola lekarza
Jak się okazało, czynnikiem najsilniej wpływającym na decyzję o szczepieniu było zalecenie otrzymane od lekarza i/lub pielęgniarki czy położnej. We wszystkich badaniach uwzględnionych w metaanalizie u kobiet, którym lekarze rekomendowali szczepienie przeciwko grypie, prawdopodobieństwo zaszczepienia było aż 20–100-krotnie większe!
Jednak spora grupa badanych oświadczyła, że nigdy nie zalecono im szczepienia przeciwko grypie. W niektórych badaniach wykazano nawet, że czasami to lekarze negatywnie przedstawiali kwestię szczepienia przeciwko grypie, a niekiedy wyraźnie zniechęcali pacjentki.
Autorzy metaanalizy zaznaczają, że pozytywne zalecenia personelu medycznego dotyczące szczepień, a także bezpośredni dostęp do szczepionki, prawdopodobnie poprawiłyby akceptację dla tej interwencji wśród kobiet w ciąży. To pozwoliłoby z kolei na znaczną poprawę bezpieczeństwa zarówno samych kobiet, jak i ich dzieci.
A szczepienie przeciwko grypie nie jest jedynym korzystnym dla ciężarnych i/lub ich dzieci szczepieniem. Więcej o szczepieniach ciężarnych w artykule „Szczepienie kobiet w ciąży. Repetytorium dla pediatrów i lekarzy rodzinnych”.
