Alfa-fetoproteina (AFP)

dr hab. n. med. Piotr Kopiński
NZOZ „Atopia” Kraków
Krakowska Wyższa Szkoła Promocji Zdrowia

Co to jest badanie stężenia alfa-fetoproteiny i na czym polega?

Alfa-fetoproteina jest białkiem płodowym, czyli wytwarzanym przez płód, przez jego wątrobę, pęcherzyk żółciowy i przewód pokarmowy. Prawidłowo stężenie AFP płodu wzrasta od 10. tygodnia ciąży i osiąga najwyższe wartości przed 18. tygodniem ciąży, by potem stopniowo się obniżyć. Równolegle przebiegają zmiany stężenia AFP w płynie owodniowym. We krwi matki wzrost stężenia alfa-fetoproteiny pojawia się z pewnym opóźnieniem – białko to przenika przez łożysko, najwyższe wartości osiąga między 32. i 36. tygodniem ciąży.

Badanie polega na oznaczeniu stężenia alfa-fetoproteiny (AFP) w surowicy krwi. Wynosi ono u osób dorosłych <40 µg/l, z tym, że wartości prawidłowo u kobiet ciężarnych są wyższe, zależą od tygodnia ciąży i nieco różnią się w zależności od laboratorium.

Badanie stężenia alfa-fetorproteiny wykonuje się – przesiewowo – u matki, ale odzwierciedla ono stan, a zwłaszcza wady rozwojowe dziecka. I tak, jeśli rozwijający się ośrodkowy układ nerwowy, czyli cewa nerwowa jest otwarta wskutek wady rozwojowej płodu, wówczas AFP przechodzi w zwiększonych ilościach do płynu owodniowego. Jego stężenie w płynie i w surowicy krwi matki wzrasta w porównaniu z wartością prawidłową dla danego tygodnia ciąży. Dotyczy to wad rozwojowych o bardzo różnym stopniu ciężkości – od niewielkiej przepukliny oponowo-rdzeniowej, aż do całkowitego bezmózgowia włącznie.

U osób dorosłych badanie stężenia alfa-fetopoteiny jest ważne w onkologii. Często stężenie tego białka rośnie w raku wątroby oraz w innych rodzajach nowotworów złośliwych – pewnych typach złośliwych nowotworów jąder i jajników (tzw. raki embrionalne), w chłoniakach, raku nerki, płuca i żołądka.

Stężenie AFP jest zwiększone u 90% chorych z rakiem wątrobowo-komórkowym (pierwotnym rakiem z komórek wątroby), rośnie wraz ze wzrostem guza i spada w przypadku skutecznego leczenia (radykalny zabieg chirurgiczny, chemioterapia).

Należy pamiętać, że stężenie AFP może rosnąć także w niektórych nienowotworowych chorobach wątroby, jak marskość, ostre wirusowe zapalenie wątrobyprzewlekłe aktywne zapalenie wątroby.

Jakie są wskazania do badania stężenia alfa-fetoproteiny we krwi?

Badanie AFP we krwi zleca się u kobiet w ciąży, w chorobach nowotworowych oraz czasem w celu wykrycia raka wątroby.

Jeśli stężenie AFP u matki jest zwiększone, wskazane jest potwierdzenie nieprawidłowego wyniku ponownym badaniem, a następnie wykonanie USG płodu i oznaczenie AFP w płynie owodniowym. Zwiększone stężenie AFP w surowicy matki pojawia się w wadach rozwojowych dziecka, zwłaszcza układu nerwowego, w stanach zagrożenia życia dziecka i w ciąży obumarłej. Z drugiej strony, może być skutkiem ciąży mnogiej. Zmniejszone stężenie AFP występuje w zespole Downa. Podsumowując, badanie stężenia AFP w surowicy krwi matki jest ważnym testem przesiewowym, prostym badaniem, dzięki któremu lekarz wyklucza u dziecka szereg poważnych zaburzeń lub – przeciwnie – otrzymuje ważną informację o konieczności szczegółowej diagnostyki ciąży.

AFP w onkologii bada się najczęściej już po rozpoznaniu nowotworu złośliwego.

Jak wspomniano, AFP jest wskaźnikiem – najczęściej – pierwotnego raka wątroby. bardzo wysokie wartości stężenia AFP we krwi >500 µg/l mogą świadczyć o wystąpieniu tej właśnie choroby. Natomiast wartości niższe mogą pojawić się we wtórnym raku wątroby, czyli w przerzutach innego typu raka do tego narządu. Zwiększone, ale niższe od 500 µg/l wartości mogą być też spowodowane nienowotworowym uszkodzeniem komórek wątroby lub niewydolnością nerek. Nie u wszystkich pacjentów z rakiem wątroby występuje wzrost stężenia AFP.

Jak przebiega badanie stężenia alfa-fetoproteiny we krwi?

Badanie wykonuje się z krwi żylnej. Pobrania dokonuje się, nakłuwając żyłę powierzchniową, najczęściej na lewym przedramieniu lub w okolicy lewego dołu łokciowego.

Jak przygotować się do badania stężenia alfa-fetoproteiny we krwi?

Badanie nie wymaca specjalnego przygotowania.

Jakie są przeciwwskazania do badania stężenia alfa-fetoproteiny we krwi?

Nie ma przeciwwskazań.

Jakie powikłania mogą wystąpić po wykonaniu badania stężenia alfa-fetoproteiny we krwi? Jak postępować po badaniu?

W zasadzie nie ma powikłań. Jak po każdym pobraniu krwi żylnej, może wystąpić wydłużone krwawienie (należy odpowiednio ucisnąć miejsce wkłucia po pobraniu krwi) lub podskórne podbiegnięcia krwawe (krwiak) wskutek nieprawidłowego nakłucia żyły.

03.10.2017
Zobacz także
  • Rak wątroby (nowotwory złośliwe wątroby): rodzaje, objawy, leczenie i rokowanie
  • Rak jajnika
  • Rak jądra - objawy, rozpoznanie i leczenie nowotworów złośliwych jądra
Wybrane treści dla Ciebie
  • Zakażenie parwowirusem B19 w ciąży
  • Zmiany skórne w ciąży
  • Bakteryjna waginoza w ciąży
  • Ospa wietrzna u kobiet w ciąży
  • Toksoplazmoza w ciąży
  • Hemoroidy w ciąży
  • Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi u kobiet w ciąży
  • Ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych
  • Nadciśnienie przewlekłe u kobiet w ciąży
  • Małopłytkowość w czasie ciąży
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta