Ostuda (melasma) to jasnobrązowe, brązowe lub szare przebarwienie skóry, które powstaje w związku z narażeniem na światło słoneczne. Ostuda zwykle pojawia się na twarzy oraz przedramionach. Ostuda występuje częściej u kobiet podczas ciąży, stosujących środki antykoncepcyjne, ale może nie mieć też znanej przyczyny. W leczeniu stosuje się miejscowe leki depigmentujące, peelingi chemiczne oraz foto- i laseroterapię. U niektórych osób, zwłaszcza u kobiet, u których ostuda pojawiła się w ciąży, po porodzie ostuda ustępuje bez leczenia.
Co to jest ostuda?
Ostuda (melasma) to nabyte przebarwienie skóry związane ze wzmożonym wytwarzaniem melaniny powstające w miejscach eksponowanych na słońce. Przebarwione, wyraźnie odgraniczone plamki, jasnobrązowe, brązowe lub szare lokalizują się na skórze narażonej na działanie słońca, przede wszystkim na twarzy i grzbietowej części przedramion. Ostuda może być związana z ciążą, stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych, leków przeciwdrgawkowych (np. fenytoiny), ale może także nie mieć znanej przyczyny. Ostuda znacznie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn i osób z ciemną karnacją (fototypy skóry IV–VI).
Jak często występuje ostuda?
Szacuje się, że ostuda (melasma) może dotyczyć 1,5–33% populacji. Najczęściej dotyczy kobiet w okresie rozrodczym, w około 10% spotykana jest u mężczyzn. Do głównych czynników rozwoju ostudy należy zaliczyć hormony żeńskie, światło słoneczne i skłonności genetyczne. Występowanie zmian w ciąży, u kobiet stosujących doustną antykoncepcje lub chorych z guzami jajnika, potwierdzają wpływ hormonów na wystąpienie ostudy. Niektóre składniki kosmetyków, takie jak salicylany czy cytryniany, mogą powodować powstanie ostudy.
Ostuda – objawy
Ostuda ma charakter jasnobrązowych, brązowych lub szarych plam zlokalizowanych w typowych miejscach: czoło, policzki, skronie, warga górna, niekiedy szyja lub grzbietowe powierzchnie przedramion. Najczęściej lokalizuje się środkowej części twarzy. Zazwyczaj, choć nie zawsze, zmiany są obustronne.
Co robić w przypadku pojawienia się zmian wskazujących na ostudę?
W przypadku pojawienia się objawów wskazujących na ostudę należy się zgłosić do dermatologa.
Ostuda - rozpoznanie
Rozpoznanie ostudy nie sprawia trudności diagnostycznych. W celu określenia głębokości przebarwień lekarz może użyć lampy Wooda (badanie jest bezbolesne). W trakcie wizyty istotny jest również wywiad, który opiera się na pytaniach dotyczących przyjmowanych leków, liczby ciąż, chorób przebytych, w tym chorób ginekologicznych, stosowanych kosmetyków czy innych zabiegów z medycyny estetycznej (np. laseroterapia, peeling).
Ostuda - leczenie
Ostuda jest wyzwaniem terapeutycznym dla lekarzy dermatologów i/lub lekarzy zajmujących się medycyną estetyczną. Do leczenia miejscowego stosuje się leki depigmentujące, peelingi chemiczne oraz fototerapię i laseroterapię. Bardzo dobre efekty daje seria peelingów chemicznych (należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że sam peeling może również wywołać przebarwienia pozapalne). Laseroterapię także jest wysoce skuteczna.
W celu zapobiegania pogarszaniu się ostudy pod wpływem dalszego narażenia na działanie słońca, zaleca się stosowanie preparatów (kremów, emulsji) z filtrem ochronnym UV. Ostuda towarzysząca ciąży zwykle blednie po porodzie, dlatego leczenie odracza się, ponieważ jest duże prawdopodobieństwo, że ostuda zniknie.
Co zrobić, by zmniejszyć ryzyko zachorowań na ostudę?
Kluczowym elementem profilaktyki ostudy jest stosowanie kremów o wysokim stopniu ochrony (SPF50+). Powinny to być preparaty kupowane w aptekach. Należy także przestrzegać zasad prawidłowej aplikacji kremów – nakładać ich odpowiednią ilość oraz z odpowiednią częstością podczas narażenia na działanie promieni słonecznych. W przypadku kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną szczególną uwagę należy zwrócić na stosowaną fotoprotekcję.
