Co to jest hipermelanoza?
Hipermelanozy to grupa zmian skórnych, w których, występują plamy z nadmiaru barwnika. Wyróżnia się:
- Hipermelanozy naskórkowe, w których plamy są koloru brązowego. Mogą być one wynikiem: obecności w warstwie podstawnej naskórka zwiększonej liczby melanocytów, zwiększonej aktywności melanocytów, zwiększonej liczby lub rozmiaru melanosomów lub zwiększonej ilości melaniny w naskórkowych keratynocytach.
- Hipermelanozy skórne, które są przebarwieniami w kolorze niebieskim, niebieskoszarym lub szarym. Powstają one w wyniku obecności melaniny w skórze właściwej w ektopowych skórnych melanocytach lub spichrzania barwnika w skórnych makrofagach.
Jak często występuje hipermelanoza?
W zależności od rodzaju zmian hipermelanozy mogą występować często (np. ostuda) lub rzadko (np. Erythema dyschromicum perstans).
Jakie są objawy hipermelanozy?
Hipermelanozy naskórkowe
- Piegi są małymi plamami (1–2 mm średnicy), które występują na skórze eksponowanej na słońce. Liczne piegi w obrębie dołów pachowych określa się mianem objawu Crowe’a; są one typowe dla choroby Recklinghausena.
- Plamy soczewicowate są wynikiem zwiększonej liczby melanocytów w warstwie podstawnej naskórka. Plamy soczewicowate słoneczne występują w miejscach eksponowanych na UV u osób w wieku średnim. Plamy soczewicowate mogą towarzyszyć różnym zespołom, takim jak: zespół Peutza i Jeghersa, LEOPARD, zespół Taya, zespół Soto. Mnogie plamy soczewicowate występują także w zespołach: NAME i LAMB
- Plamy koloru kawy z mlekiem (cafe-au-lait) występują u 2–10% populacji ludzi zdrowych. Mają okrągły lub owalny kształt, są wyraźne odgraniczone od skóry otaczającej, a ich wielkość wynosi od 1 do 20 cm. Zmiany te są brązowe o różnym wysyceniu barwy.
- Ostuda (patrz oddzielny rozdział)
- Hiperpigmentacja pozapalna może być konsekwencją szeregu dermatoz, takich jak łuszczyca, pęcherzyca, liszaj płaski, zmiany polekowe
Hipermelanozy skórne
- Znamiona barwnikowe to częste zmiany skórne (patrz oddzielny rozdział).
- Erythema dyschromicum perstans jest dermatozą, w której występują szarobrunatne plamy. Początkowo mają one rumieniową granicę, która później zanika. Zmiany występują symetrycznie, głównie na twarzy, szyi, tułowiu i kończynach górnych. Nie stwierdza się wykwitów na dłoniach i podeszwach, jak również błonach śluzowych.
- Tatuaż jest wywołaną celowo w sposób sztuczny plamą złogową. W tym przypadku dochodzi do miejscowego odkładania się w skórze złogów egzogennego barwnika, wstrzykniętego do skóry w celach ozdobnych lub kosmetycznych
Uogólniona hiperpigmentacja
Uogólnioną hiperpigmentację mogą tworzyć plamy złogowe pochodzenia zewnątrzustrojowego, które są następstwem podawania niektórych leków, przede wszystkim metali ciężkich, pochodnych fenotiazyny (niektóre leki przeciwpsychotyczne) i leków przeciwmalarycznych.
- Argyria to hiperpigmentacja wywołana odkładaniem się w skórze związków srebra. Skóra ma odcień szaroniebieski, a pacjent podaje w wywiadzie przyjmowanie związków srebra lub miejscowe stosowanie azotanu srebra.
- Karotenemia to żółta hiperpigmentacja związana z nadmierną egzogenną podażą beta-karotenu lub ze spożywaniem pokarmów bogatych w karoten, niekiedy przy jednoczesnym występowaniu chorób układowych, takich jak niedoczynność tarczycy czy przysadki, cukrzyca, choroby wątroby, anoreksja.
- Choroba Wilsona (zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe) to choroba wrodzona, dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, w której występuje defekt metabolizmu miedzi. U pacjentów z chorobą Wilsona występuje małe stężenie ceruloplazminy, białka transportującego miedź. Miedź odkłada się w różnych narządach wewnętrznych, w tym w skórze.
- Hemochromatoza to choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie. Jej istotą jest zaburzenie metabolizmu żelaza (nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego) i gromadzenie się złogów żelaza w tkankach.
- Choroba Addisona (pierwotna niewydolność kory nadnerczy) wywołana jest uszkodzeniem kory nadnerczy, które prowadzi do upośledzenia czynności hormonalnej. W chorobie tej skóra jest szarobrązowa. Typowa dla choroby Addisona jest hiperpigmentacja o szczególnym nasileniu w okolicach eksponowanych na słońce, a także na łokciach, kolanach, w obrębie linii papilarnych dłoni, w okolicy odbytu i sromu. Pojawiają się również przebarwienia brodawek sutkowych i ich okolicy.
Co robić w przypadku pojawienia się zmian wskazujących na hipermelanozę?
W przypadku pojawienia się zmian wskazujących na hipermelanozę należy zgłosić się do lekarza POZ lub dermatologa.
W jaki sposób lekarz rozpoznaje hipermelanozę?
Większość hipermelanoz lekarz rozpoznaje na podstawie typowego obrazu klinicznego i szczegółowo przeprowadzonego wywiadu. W niektórych przypadkach należy wykonać badania dodatkowe.
Jakie są metody leczenia hipermelanozy?
Niektóre hipermelanozy nie wymagają leczenia. W niektórych rodzajach dermatolog zleca specjalistyczne leczenie, a niekiedy także konieczna jest szersza diagnostyka w celu wykrycia ewentualnych chorób będących przyczyną hipermelanozy. Zmian nie wolno usuwać ani poddawać jakiemukolwiek leczeniu na własną rękę. Diagnostyka i leczenie hipermelanoz i zmian sugerujących ich występowanie musi się odbywać pod kontrolą i na zlecenie lekarza, najlepiej dermatologa.
