×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dieta w przewlekłej niewydolności nerek

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Przewlekła niewydolność nerek jest zespołem chorobowym, który rozwija się w następstwie postępującego niszczenia wszystkich struktur nerek. Objaw tego procesu stanowi stopniowe narastanie upośledzenia funkcji układu moczowego.


Fot. iStock.com

Leczenie niewydolności nerek jest uzależnione od stopnia jej zaawansowania. Przy niewielkim uszkodzeniu nerek prowadzi się zarówno leczenie dietetyczne, jak i farmakologiczne. Natomiast wystąpienie mocznicy wymaga wprowadzenia tzw. leczenia nerkozastępczego. W momencie rozpoczęcia leczenia nerkozastępczego pacjent powinien być poddany edukacji dietetycznej, natomiast temat ten wymaga osobnego omówienia.

Jaki jest cel leczenia dietetycznego w przewlekłej niewydolności nerek?

Podstawowy cel to osiągnięcie i utrzymanie możliwie dobrego wyrównania metabolicznego poprzez ograniczenie w diecie składników pokarmowych obciążających pracę nerek i w konsekwencji prowadzących do powstawania toksycznych produktów przemiany materii.

Właściwa dieta łagodzi ponadto uciążliwe objawy mocznicy. Są to zwłaszcza nudności, wymioty, bóle głowy oraz ogólne osłabienie. Odpowiednia dieta może także spowolnić postęp choroby i odsunąć w czasie leczenie nerkozastępcze.

Niedożywienie pacjentów z przewlekłą chorobą nerek

Niedożywienie jest problemem, który dotyczy co piątego pacjenta z przewlekłą chorobą nerek i koreluje ze stopniem zaawansowania choroby. Najczęściej niedożywienie obserwuje się u osób leczonych za pomocą przewlekłej dializy. Niestety stan ten stanowi niekorzystny czynnik rokowniczy, zwiększając liczbę powikłań, częstość hospitalizacji oraz śmiertelność.

W przypadku rozpoznania niedożywienia wskazane jest przeprowadzenie konsultacji dietetycznej, gdyż właściwa realizacja diety przysparza pacjentom z przewlekłą chorobą nerek dużych problemów. Przede wszystkim trudności dotyczą zbyt dużego spożycia białka w okresie leczenia zachowawczego oraz zbyt małego wśród osób dializowanych. Ponadto oszacowanie ilości białka i kalorii w diecie determinuje dalsze zalecenia dietetyczne.

Zalecenia dietetyczne w przewlekłej niewydolności nerek

Podstawą diety jest kontrola zawartości w diecie białka, sodu, fosforu oraz potasu. Dopuszczalna ilość tych składników jest uzależniona od stopnia upośledzenia czynności nerek.

Ograniczenie białka w diecie

W wyniku przemiany białka powstają mocznikkreatynina, których niewydolne nerki nie mogą usunąć. Prowadzi to do gromadzenia się tych składników w organizmie i w konsekwencji do toksemii.

Pełnowartościowe białko należy spożywać w normalnych ilościach (tj. ok. 1 g/kg masy ciała na dobę), jeżeli przesączanie kłębuszkowe (GFR) jest większe niż ok. 30–40 ml/min. W ciężkiej niewydolności nerek (GFR <30 ml/min) zaleca się ograniczenie spożycia białka do 0,6–0,8 g/kg na dobę, jednak taką dietę można stosować tylko pod nadzorem lekarza (a najlepiej lekarza i dietetyka), gdyż istnieje ryzyko niedożywienia lub powstania niedoborów pokarmowych.

Ograniczenie sodu w diecie

Przy przewlekłej niewydolności nerek organizm traci możliwość wydalania sodu, a jego gromadzenie prowadzi do zatrzymania wody w organizmie, obrzęków, rozwoju nadciśnienia tętniczego i wzmożonego pragnienia. Z diety należy wyeliminować wszystkie produkty z dodatkiem soli kuchennej, czyli: marynaty, konserwy, wędliny, produkty wędzone, sery żółte i pleśniowe, kiszonki, zupy instant, kostki rosołowe. Trzeba także zrezygnować z dosalania produktów na talerzu.

Ograniczenie fosforu w diecie

W niewydolności nerek zmniejsza się zdolność wydalania fosforu. Z kolei nadmiar fosforu wpływa na zmniejszanie stężenia wapnia we krwi w wyniku wytrącania soli wapniowo-fosforanowych, które mogą się odkładać w naczyniach krwionośnych, sercu i mięśniach.

Aby ograniczyć ilość fosforu w diecie, należy zrezygnować z takich produktów, jak: słonecznik, migdały, orzechy włoskie, sery żółte, topione i pleśniowe, podroby, ryby wędzone, ryby w puszkach, chleb razowy, płatki owsiane oraz suche nasiona roślin strączkowych.

Warto także podkreślić, że dostarczanie fosforu zwiększa się przy spożyciu żywności przetworzonej, do której w procesie produkcji dodawane są różne związki fosforu w charakterze substancji zagęszczających, emulgatorów lub stabilizatorów.

Niestety w przypadku niewydolności nerek trudno dostarczyć do organizmu odpowiednich ilości wapnia, gdyż produkty bogate w ten składnik zawierają jednocześnie szkodliwy fosfor. Nie powinno się jednak wykluczać z diety mleka i przetworów mlecznych (jogurtu, kefiru, maślanki), które stanowią źródło łatwo przyswajalnego wapnia.

Produkty szczególnie bogate w fosforany
żółtka jaj
grzyby
wędliny (kabanosy, szynka mielona, szynka konserwowa)
podroby (wątroba, móżdżek, nerki)
pasztety
pieczywo i produkty zbożowe (kasza gryczana, soczewica, kasza jęczmienna, makarony, otręby pszenne)
sery dojrzewające, topione, bryndza
rośliny strączkowe (fasola biała, groch, soja)
ryby (świeże, wędzone, konserwy rybne)
napoje zawierające kwas fosforowy
Źródło: Małgorzewicz S. i wsp.: Zasady żywienia w przewlekłej chorobie nerek. Forum Nefrologiczne 2019, tom 12, nr 4, 240–278.

Ograniczenie potasu w diecie

Nie zawsze jest to konieczne. W niewydolności nerek z prawidłowym GFR i we wczesnej przewlekłej niewydolności nerek większość chorych powinna stosować dietę bogatą w potas. Jest to związane z utratą potasu z powodu zwiększonej ilości oddawanego moczu.

Wraz z pogarszającą się funkcją nerek należy jednak ograniczyć ilość tego składnika w diecie. Ograniczenia obejmują: kakao, czekoladę i inne wyroby czekoladowe, nasiona roślin strączkowych, morele i śliwki suszone, figi, banany, orzechy, pestki dyni, pomidory i przetwory pomidorowe (koncentrat pomidorowy, keczup i sos pomidorowy), natkę pietruszki świeżą i suszoną, kaszę gryczaną i ziemniaki.

Piśmiennictwo

  1. Jarosz M. (red.): Praktyczny podręcznik dietetyki. IŻŻ, Warszawa 2010
  2. Małgorzewicz S. i wsp.: Zasady żywienia w przewlekłej chorobie nerek. Forum Nefrologiczne 2019, tom 12, nr 4, 240–278.
  3. Przewlekła niewydolność nerek, nefrologia.mp.pl
dr n. med. Dominika Wnęk
Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki.
Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą.
Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”.
25.05.2021
Zobacz także
  • Kamica nerkowa a dieta Dukana
  • Przewlekła niewydolność nerek
Wybrane treści dla Ciebie
  • Zalecenia żywieniowe w ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby
  • Przewlekła niewydolność nerek
  • Zespół Fanconiego
  • Dieta w eozynofilowym zapaleniu przełyku
  • Dieta DASH
  • Dieta w zaparciach
  • Dieta w nadciśnieniu tętniczym
  • Zalecenia żywieniowe dla pacjentów z wyrównaną i niewyrównaną marskością wątroby
  • Dieta bezglutenowa
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta