Sugeruje się, że wprowadzenie do diety pewnych składników pokarmowych czy odżywianie się zgodnie z danym modelem żywienia może być pomocne w zapobieganiu chorobie oraz wspomagać zasadnicze leczenie. Uważa się, że pewne znaczenie mają kwasy tłuszczowego omega 3, witaminy antyoksydacyjne, witaminy z grupy B i kwas foliowy oraz polifenole roślinne.
Fot. pixabay.com
Choroba Alzheimera charakteryzuje się postępującymi zaburzeniami pamięci oraz zachowania. W konsekwencji dochodzi do wyłączenia osoby chorującej z życia społecznego oraz konieczności sprawowania nad nią stałej opieki.
W wyniku choroby w mózgu dochodzi do odkładania się dwóch białek o zmienionej konformacji – głównie β-amyloidu oraz białka tau. Prowadzi to do obumierania komórek nerwowych, następczego zmniejszenia się liczby neuronów, a w konsekwencji do ograniczenia ilości produkowanych przez nie substancji przekaźnikowych (m.in. acetylocholiny) niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania mózgu.
Składniki pokarmowe istotne w profilaktyce choroby Alzheimera
Wytypowanie konkretnych składników pokarmowych i określenie ich działania w zapobieganiu chorobie Alzheimera to trudne zadanie. Po pierwsze trudno wyizolować dany składnik z konkretnego modelu żywieniowego. Po drugie nie są znane interakcje między poszczególnymi składnikami żywności.
Sugeruje się jednak, że wprowadzenie do diety pewnych składników pokarmowych czy odżywianie się zgodnie z danym modelem żywienia może być pomocne w zapobieganiu chorobie oraz wspomagać zasadnicze leczenie. Uważa się, że pewne znaczenie mają kwasy tłuszczowego omega 3, witaminy antyoksydacyjne, witaminy z grupy B i kwas foliowy oraz polifenole roślinne.
Kwasy tłuszczowe omega-3
Badania epidemiologiczne wskazują, że zwiększone spożycie kwasów omega 3 (a w szczególności DHA) wiąże się z mniejszym ryzykiem choroby Alzheimera. Okazuje się, że w surowicy oraz w mózgu osób chorujących na Alzheimera stwierdza się mniejsze stężenia DHA niż u osób zdrowych.
Sugeruje się kilka mechanizmów powstawania tego zjawiska. Po pierwsze stwierdzono, że kwasy tłuszczowe omega 3 (kwas eikozapentaenowy-EPA i dokozaheksaenowy-DHA) zwiększają płynność błon komórkowych i dzięki temu poprawiają neuroprzekaźnictwo. Po drugie DHA może zapobiegać odkładaniu się złogów β-amyloidu w mózgu.
W badaniu opublikowanych w 2002 roku w „British Medical Journal” u osób spożywających ryby i owoce morza przynajmniej raz w tygodniu zaobserwowano mniejsze ryzyko wystąpienia demencji i choroby Alzheimera niż u osób, których dieta była pozbawiona tych produktów. Wyniki innego badania wskazują z kolei, ze spożycie ryb przynajmniej raz w tygodniu zmniejsza aż o 60% ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera, w porównaniu z osobami, które spożywały je sporadycznie.
Witaminy antyoksydacyjne
Witaminy antyoksydacyjne, czyli witamina A, E i C, mają zdolność zapobiegania niekorzystnemu działaniu wolnych rodników tlenowych. Ich małe pobranie z dietą może sprzyjać także procesom zapalnym obejmującym tkankę nerwową.
Badania wskazują, że u osób z chorobą Alzheimera występuje małe stężenie witamin antyoksydacyjnych we krwi. W jednym z badań opublikowanych w 2002 roku w czasopiśmie „JAMA” wykazano, że zwiększenie podaży witaminy E wraz z produktami żywnościowymi wiązało się z mniejszym ryzykiem zachorowania na chorobę Alzheimera. W przypadku podawania witaminy E w postaci suplementów wyniki te okazały się mniej korzystne.
Do produktów zawierających duże ilości witaminy C zalicza się natkę pietruszki, porzeczki czarne i czerwone, paprykę czerwoną, brukselkę i brokuły. Witamina A znajduje się w wątrobie, marchewce, papryce czerwonej, maśle, jajach i serach dojrzewających, a wśród produktów bogatych w witaminę E należy wymienić oleje roślinne, orzechy laskowe, migdały, pestki dyni i nasiona słonecznika.
Polifenole roślinne
U podstaw wielu chorób przewlekłych leży stres oksydacyjny, który może także zapoczątkować choroby neurodegeneracyjne. Polifenole wykazują działanie ochronne, minimalizując skutki stresu oksydacyjnego. Jak wskazują badania, polifenole roślinne, takie jak: kwercetyna, kamferol, katechina oraz epikatechina, cechuje zdolność hamowania odkładania się β-amyloidu, co zmniejsza również jego stabilność. Polifenole roślinne mogą również działać ochronnie na witaminy antyoksydacyjne oraz mają zdolność wyłapywania m.in. jonów miedzi i żelaza.
Szczególną rolę przypisuje się także należącej do polifenoli kurkuminie. Działa ona przeciwzapalnie i przeciwutleniająco oraz aktywuje działanie enzymów antyoksydacyjnych. W badaniach na modelu zwierzęcym zaobserwowano ponadto, że zmniejsza ona ilość złogów amyloidowych.
Korzyści wynikające ze spożycia kurkuminy obserwuje się przede wszystkim na modelu zwierzęcym. Przeprowadzone u ludzi badania są nadal nieliczne i nie pozwalają na wysunięcie jednoznacznych wniosków na temat suplementacji tej substancji w kontekście zapobiegania i leczenia choroby Alzheimera. Wyniki jednego z badań z randomizacją, przeprowadzonych u osób w wieku 60–85 lat, wskazują, że jednorazowe podanie kurkuminy wpływa na poprawę koncentracji i pamięci operacyjnej, a miesięczna suplementacja poprawia samopoczucie oraz pamięć operacyjną, w porównaniu z placebo. Poniżej w tabeli zebrano produkty żywnościowe obfitujące w polifenole.
Grupa polifenoli | Grupa flawonoidów | Źródła polifenoli |
---|---|---|
kwasy fenolowe | maliny, czarne porzeczki, poziomki, cebula czerwona, herbata | |
lignany | siemię lniane, ziarna zbóż, kawa | |
stilbeny | winogrona, wino (resweratrol) | |
flawonoidy | katechiny | morele, wiśnie, wino czerwone, kakao, zielona herbata |
flawony | seler naciowy, natka pietruszki, ziarna zbóż | |
izoflawony | ziarno soi | |
flawanony | białe części cytrusów | |
flawanole | cebula, herbata | |
antocyjany | czerwone wino, winogrona, jagody, żurawina |
Źródło: Koszowska A., Dittfeld A., Puzoń-Brończyk A. i wsp.: Postępy Fitoterapii 2013, 4: 263–266
Witamina B6, B12 i kwas foliowy
Witamina B6, B12 i kwas foliowy są niezbędne do przemiany homocysteiny w metioninę i cysteinę. W badaniach zaobserwowano zależność między dużym stężeniem homocysteiny we krwi a ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera. W brytyjskim badaniu OPTIMA (Oxford Project To Invastigate Memory i Ageing) u osób chorujących na chorobę Alzheimera stwierdzono duże stężenie homocysteiny oraz małe stężenie kwasu foliowego i witaminy B12. Z kolei w badaniu kontrolnym, przeprowadzonym po 3 latach, wykazano szybszą progresję choroby u osób, u których wyjściowo zaobserwowano duże stężenie homocysteiny.
Źródłem witamin z grupy B są pełnoziarniste produkty zbożowe, mięso, ryby, jaja, szpinak, brokuły i brukselka. Natomiast kwas foliowy występuje w szpinaku, brokułach, brukselce, orzechach arachidowych, ryżu brązowym i kaszy gryczanej.
Piśmiennictwo
1. Barberger-Gateau P., Letenneur L., Deschamps V. i wsp. Fish, meat, and risk of dementia: cohort study. BMJ., 2002; 325 (7370): 932–933.2. Cox K.H., Pipingas A., Scholey A.B.: Investigation of the effects of solid lipid curcumin on cognition and mood in a healthy older population. J. Psychopharmacol., 2005; 29: 642–651.
3. Koseoglu E., Karaman Y.: Relations between homocysteine, folate and vitamin B12 in vascular dementia and in Alzheimer disease. Clin. Biochem. 2007; 40: 859–563.
4. Luchsinger J.A., Mayeux R.: Dietary factors and Alzheimer's disease. Lancet Neurol., 2004; 3 (10): 579–587.
5. Morris M.C., Evans D.A., Bienias J.L.: Consumption of fish and n-3 fatty acids and risk of incident Alzheimer disease. Arch. Neurol., 2003; 60: 940–946.