Nadwaga i otyłość są obecnie bardzo istotnym problemem zarówno populacji osób dorosłych, jak i dzieci na całym świecie. Nadwagą określamy zwiększenie masy ciała o 10% w stosunku do należnej masy ciała dla określonego wzrostu, o otyłości mówimy natomiast, gdy nadmiar ten wynosi 20% lub więcej. Oprócz ilości patologicznie nagromadzonej tkanki tłuszczowej, istotne jest również jej rozmieszczenie. Wykonanie podstawowych pomiarów antropometrycznych pozwala na określenie masy ciała, wstępną ocenę rozłożenia tkanki tłuszczowej i podstawowych wskaźników określających stopień nadwagi lub otyłości.
Fot. pixabay.com
Podstawowym pomiarem, którego można dokonać jest samodzielny pomiar masy ciała za pomocą wagi lekarskiej lub w warunkach domowych, za pomocą wagi łazienkowej. Istnieje wiele wzorów pozwalających ocenić tzw. należną masę ciała, czyli uznawaną za optymalną do zachowania zdrowia (wskaźnik Broca, Broca i Brugsha, Tatonia i inne). Pomiar masy ciała jest jednak tylko jednym z wielu pomiarów stosowanych w ocenie nadwagi i otyłości, a ocena różnicy między rzeczywistą i należną masą ciała wydaje się mieć obecnie niewielkie znaczenie kliniczne.
Ważnym wskaźnikiem, na który w ocenie otyłości powołują się eksperci w wielu wytycznych jest pomiar obwodu pasa. Przeprowadzone badania wskazują, że otyłość brzuszna, wynikająca ze zwiększenia ilości trzewnej tkanki tłuszczowej wiąże się z większym ryzykiem niż nagromadzenie jej w okolicy bioder i pośladków. Trzewna tkanka tłuszczowa jest metabolicznie czynnym narządem wydzielania wewnętrznego, który syntetyzuje substancje wpływające na funkcjonowanie nie tylko układu sercowo-naczyniowego, ale i homeostazę całego organizmu. Podstawowym parametrem dzięki któremu możliwa jest ocena rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w tej okolicy jest ocena obwodu pasa. Obecnie, zgodnie z wartościami zaproponowanymi przez WHO dla krajów europejskich, przyjmuje się obwód talii równy lub większy od 80 cm u kobiet i 94 u mężczyzn jako wartości progowe, dla których rozpoznaje się otyłość brzuszną i powyżej których nie powinien następować przyrost masy ciała. Jeżeli przekroczą one wartości 88 cm dla kobiet i 102 cm u mężczyzn koniecznie należy podjąć działania zmierzające do redukcji masy ciała. Wskaźnikiem służącym do rozróżnienia głównych typów otyłości jest wskaźnik talia–biodra (WHR). Wskaźnik ten określa lokalizację tkanki tłuszczowej i pozwala rozpoznać otyłość gynoidalną, nieco bardziej typową dla kobiet i trzewną, bardziej charakterystyczną dla mężczyzn, chociaż w ostatnim czasie obserwuje się ją coraz częściej także wśród kobiet. Wskaźnik WHR większy od 1 dla mężczyzn i 0,85 dla kobiet wskazuje na otyłość typu brzusznego, a mniejszy od tych wartości na otyłość typu udowo-pośladkowego.
Na podstawie pomiaru masy ciała oraz wzrostu można również obliczyć wskaźnik masy ciała (body mass index – BMI), wskazywany jako standard w określaniu prawidłowej masy ciała. Oblicza się go, dzieląc masę ciała przez wzrost podniesiony do kwadratu. Za normę uznaje się wartość BMI w zakresie 19–24,9 kg/m2, nadwagę rozpoznaje się przy BMI >25 kg/m2, otyłość dla wartości BMI wynoszących 30 kg/m2 i więcej.
Warto zwrócić uwagę, że zbyt duża masa ciała, a tym samym wartość wskaźnika BMI sugerująca nadwagę nie zawsze świadczy o zbyt dużej ilości tkanki tłuszczowej. Wskaźnik ten nie jest więc parametrem idealnym dla wszystkich osób, a w toku badań wykazano, że ma pewne ograniczenia, z którymi przed interpretacją wyniku należy się zapoznać.
