Diagnoza
Zasadniczą przyczyną przyrostu masy ciała jest dodatni bilans energetyczny, czyli nadmiar energii przyjmowanej z pożywieniem w stosunku do energii wydatkowanej. Jednak już powody spożywania nadmiernych ilości jedzenia, często bez obiektywnego uzasadnienia, są różnorakie i często mają charakter środowiskowy lub psychologiczny.
Fot. istockphoto.com
Do podstawowych czynników psychologicznych przyczyniających się do rozwoju otyłości należą:
• destruktywne przekonania (na temat siebie, własnego ciała, odżywiania się)
• nieadekwatne wyobrażenia (własnego ciała, jedzenia, procesu redukcji masy ciała, własnych możliwości i ograniczeń, celu)
• niekorzystne nawyki (dotyczące odżywiania się, aktywności fizycznej, traktowania siebie, dbania o swoje ciało, reagowania na stres, zajmowania określonej pozycji w relacjach interpersonalnych i sytuacjach społecznych)
• nieumiejętne radzenie sobie z emocjami (zwłaszcza negatywnymi)
• zaburzenia odżywiania się (np. napadowe objadanie się, bulimia psychiczna, zespół jedzenia nocnego, uzależnienie od jedzenia)
Na czym polega pomoc psychologa?
Rolą psychologa jest oszacowanie, które czynniki w przypadku danej osoby mają największy wpływ na nadmierny przyrost masy ciała oraz dokonanie psychologicznej diagnozy jej funkcjonowania, ze szczególnym uwzględnieniem diagnozy różnicowej zaburzeń odżywiania się.
Psychoedukacja
Wiedza jest pomocnym czynnikiem w radzeniu sobie z różnymi problemami. Znajomość kaloryczności poszczególnych produktów spożywczych czy liczby kalorii spalanych w trakcie określonej aktywności fizycznej (tabela do wydatków energetycznych przy danej aktywności fizycznej) ułatwia proces redukcji masy ciała.
Znaczenie ma również wiedza psychologiczna. Obejmuje ona przede wszystkim obszar:
• samoświadomości (m.in. wartości, potrzeby, cele, obraz własnego ciała, sposób reagowania w sytuacjach trudnych, styl nawiązywania i utrzymywania relacji interpersonalnych)
• psychologicznych mechanizmów biorących udział w powstawaniu i utrzymywaniu się otyłości (m.in. przekonania, wyobrażenia, nastawienie, nawyki)
• psychologicznych wyznaczników efektywnej redukcji nadmiernej masy ciała (m.in. odpowiednie sformułowanie celu, motywacja, wybór właściwej metody, radzenie sobie z niepowodzeniami, konstruktywne nagradzanie siebie, utrzymanie osiągniętych efektów).
Na czym polega pomoc psychologa?
Psycholog dostarcza w tym przypadku wiedzy psychologicznej na temat związku pomiędzy funkcjonowaniem psychicznym i emocjonalnym badanej osoby a jej postawą wobec jedzenia. Wiedza ta może stanowić podstawę planowania i wprowadzania w życie konkretnych zmian w obszarze odżywiania się.
Pomoc psychologiczna
Większość osób cierpiących na otyłość wie, że aby zredukować masę ciała należy mniej jeść i więcej się ruszać. Zastosowanie się do tych zaleceń może jednak okazać się trudne, nawet jeśli uważa się je za słuszne i korzystne.
Sposób jedzenia odzwierciedla w pewnym sensie stosunek człowieka do samego siebie, dlatego aby trwale zmienić styl odżywiania się, konieczna może się okazać praca nad sobą. Może ona dotyczyć takich aspektów, jak:
• troska o siebie
• samokontrola
• efektywne komunikowanie się
• konstruktywne wyrażanie emocji
• motywowanie samego siebie
• asertywność
• pozytywna autoprezentacja
• konstruktywne rozwiązywanie konfliktów
• sprawne podejmowanie decyzji
• radzenie sobie ze stresem.
Na czym polega pomoc psychologa?
Psycholog może pomóc w rozpoznaniu trudności skutkujących nieefektywną samoregulacją oraz dostarczyć konkretnej wiedzy, a także umiejętności usprawniających codzienne funkcjonowanie psycho-społeczne danej osoby. Poprawa w zakresie samopoczucia psychicznego i samoregulacji, zwłaszcza emocjonalnej, sprzyja podejmowaniu i utrzymywaniu korzystnych zmian w zakresie stylu życia.
Psychoterapia
Otyłość jest chorobą, która dotyczy nie tylko ciała, ale często ma również związek z cierpieniem psychicznym i emocjonalnym. W niektórych przypadkach może mieć swoje źródło w głębokich, nieuświadomionych konfliktach wewnętrznych (np. między potrzebą bezpieczeństwa a niezależności) czy w trudnych doświadczeniach (np. przemoc, nadużycie seksualne). Sama staje się również przyczyną problemów psychologicznych, które wymagają terapii (np. lęk, wstyd, depresja, uległość, aleksytymia [czyli niezdolność do rozumienia lub identyfikowania emocji oraz ich nazywania i wyrażania], zaburzenia obrazu własnego ciała, obniżone poczucie wartości, wycofywanie się z relacji społecznych). W zależności od wykształcenia i preferencji terapeuty oraz specyfiki problemu psychoterapia może być realizowana w nurcie:
• poznawczo-behawioralnym (nacisk na zmianę przekonań oraz zachowań danej osoby)
• psychodynamicznym (koncentracja na doświadczeniach wczesnodziecięcych oraz konfliktach wewnętrznych)
• systemowym (praca z systemem rodzinnym),
• krótkoterminowym (poszukiwanie rozwiązań, wykorzystywanie dostępnych zasobów).
Na czym polega pomoc psychologa?
Psychoterapia prowadzona przez psychologa ma na celu trwałą zmianę funkcjonowania danej osoby w określonych obszarach. Wymaga aktywności i zaangażowania. Może być prowadzona w formie indywidualnej lub grupowej. Grupa terapeutyczna składa się zazwyczaj z osób doświadczających podobnego rodzaju trudności. Badania wskazują, że grupowa forma terapii jest efektywniejsza w leczeniu otyłości, niż terapia indywidualna. Nurtem o udowodnionej skuteczności, szczególnie polecanym dla pacjentów cierpiących na otyłość jest terapia poznawczo-behawioralna.
