Pomidor jest szeroko rozpowszechnionym warzywem zarówno w Polsce, jak i na świecie. Pochodzi z Ameryki. Początkowo uznawany był za roślinę trującą i służył wyłącznie jako ozdoba. Pomidor, podobnie jak papryka słodka i bakłażan, zalicza się do rodziny psiankowatych. W Polsce amatorsko uprawia się także pomidory drobnoowocowe.
Pixabay.com
Pomidor znany jest przede wszystkim jako źródło likopenu, ale zawiera także inne substancje o charakterze antyoksydacyjnym, takie jak: witaminę C, witaminę E, fenole, flawonoidy i antocyjany.
Flawonoidy w zależności od budowy dzieli się na: flawony, flawonole, flawanole, izoflawony i antocyjany. Obecność ich w pomidorze jest wręcz konieczna, gdyż nasilają antyoksydacyjne właściwości pozostałych składników pomidora. Jedną z ważnych substancji zaliczanych do flawonoli jest kwercetyna. Jest to związek, który znajduje się także w czerwonym winie i uznany jest za substancję odpowiedzialną za tzw. francuski paradoks. Polega on na tym, że Francuzi, mimo diety obfitującej w tłuste sery i alkohol, stosunkowo rzadko zapadają na choroby sercowo-naczyniowe. Wiąże się to właśnie z dużym spożyciem wina, które zawiera kwercetynę. Po pogłębieniu badań nad tym składnikiem okazało się, że kwercetyna wykazuje działanie przeciwzapalne, zapobiega chorobom sercowo-naczyniowym oraz zmniejsza stężenie niekorzystnej frakcji lipoprotein LDL.
Pomidor obfituje także w α-, ß-, γ-, δ-tokoferole i tokotrienole – powszechnie związki te nazywa się witaminą E. Podstawową funkcją witaminy E jest zabezpieczenie przed niekorzystnym utlenianiem kwasów tłuszczowych, a w szczególności tych najbardziej na nie podatnych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
Kolejny istotny składnik pomidora to dwie grupy karotenoidów: karoteny, do których zalicza się ß-karoten, a także ksantofile, których ważnym przedstawicielem jest likopen. To właśnie likopen w dużej mierze decyduje o zdrowotnych właściwościach pomidora i jest odpowiedzialny za jego czerwoną barwę.
Ponadto likopen znajduje się w ludzkiej skórze i ma zdolność do absorbowania promieniowania, a także usuwania wolnych rodników powstałych pod wpływem promieniowania UV. W związku z tym, podobnie jak ß-karoten, chroni skórę przed oparzeniami i określa się go nawet jako fotoochraniacz. Korzystny jego wpływ przejawia się w redukcji rumienia powstałego na skutek działania promieni słonecznych.
Likopen działa także ochronnie w chorobach sercowo-naczyniowych, gdyż poza efektem antyoksydacyjnym wpływa także na metabolizm cholesterolu.
Kolejnym prozdrowotnym działaniem likopenu jest profilaktyka nowotworów prostaty, sutka i płuc. Korzystny wpływ diety opartej na pomidorach zaobserwowano w przeglądzie 72 badań epidemiologicznych. Aż w 35 badaniach zaobserwowano, że im więcej likopenu w diecie lub większe stężenie likopenu we krwi, tym mniejsze ryzyko nowotworów. Nie ma jednak zgodności, czy jest to bezpośredni wpływ likopenu, czy może współdziałanie wszystkich korzystnych składników zawartych w pomidorze.
Mimo to, pomidory należy jeść i to w jak największych ilościach. Świeże pomidory są dobrym źródłem likopenu, aczkolwiek przetwory z pomidorów, takie jak sosy, pasty, soki, czy nawet keczup, ze względu na zagęszczenie tego składnika, dostarczają go jeszcze więcej. Należy także pamiętać, że karotenoidy są lepiej wchłanialne z posiłkiem zawierającym niewielkie ilości tłuszczu. Dlatego przetworzone pomidory, będą poprawiały biodostępność likopenu w porównaniu z surowym owocem.
W celu odnowy witaminy E oraz karotenoidów, niezbędna jest obecność witaminy C w układzie antyoksydacyjnym. Pomidor zawiera aż 23 mg witaminy C w 100 g. Patrząc więc na pomidory, można mieć wrażenie, że ma się do czynienia z produktem idealnym, w którym znajdują się wszystkie niezbędne składniki konieczne do zabezpieczenia organizmu przed działaniem wolnych rodników oraz chroniące przed wieloma chorobami, w których u podstaw ich rozwoju leży stres oksydacyjny.
Pomidorowa bitwa
Okazuje się, że pomidory poza walorami zdrowotnymi mogą służyć także dobrej zabawie. Co roku, w ostatnią środę sierpnia, w Hiszpanii w miejscowości Buñol odbywa się wielka bitwa na pomidory. Tradycja tego święta sięga 1945 roku, kiedy to młodzież zgromadzona na rynku głównym Buñol podczas parady gigantes y cabezudos (parada wielkich figur przedstawiających postacie z historii i mitologii) zaczęła się kłócić i obrzucać pomidorami znajdującymi się na pobliskim straganie. Władze miasta, początkowo niechętne Tomatinie, od 1980 roku dostarczają pomidorów do przeprowadzenia bitwy. Dzisiaj La Tomatina uznana jest za święto o międzynarodowym walorze turystycznym, które co roku gromadzi około 30 tys. osób.
Kilka przepisów na dania z pomidorami
- Guacamole
- Nadziewane pomidory
- Zupa pomidorowa z kurczakiem
- Zupa szpinakowo-pomidorowa
- Sałatka z kopru włoskiego z cytrynowym kurczakiem
- Makaron z mozarellą z sosem ze świeżych pomidorów
- Pizza z pomidorami
Piśmiennictwo
Pinela J., Barros L., Carvalho A.M. i wsp.: Nutritional composition and antioxidant activity of four tomato (Lycopersicon esculentum L.) farmer’ varieties in Northeastern Portugal homegardens. Food Chem. Toxicol. 2012; 50: 829–834.Wiktorowska-Owczarek A.: Przeciwutleniające właściwości pomidora (Lycopersicum esculentum L.).
Postępy Fitoterapii 2013; 3: 195–199.
Giovanucci E.: Tomatoes, tomato-based products, lycopene, and cancer: review of the epidemiologic literature. J. Natl. Cancer Inst. 1999; 91: 317–331.
Prelekcja Wszechnicy Żywieniowej w SGGW „Ciekawostki o warzywach korzeniowych, dyniowatych i psiankowatych” (dr inż. Ewelina Hallmann, prof. dr hab. Ewa Rembiałkowska, Zakład Żywności Ekologicznej Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW)
