×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Przypadkowo wykryty guz przysadki (incydentaloma przysadki)

dr hab. n. med. Tomasz Bednarczuk, prof. WUM1, 2
1Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
2IV Oddział Chorób Wewnętrznych, SPZOZ Szpital Bielański im. Ks. Jerzego Popiełuszki, Warszawa

Co to jest i jakie są przyczyny?

Incydentaloma przysadki to guz okolicy siodła tureckiego wykryty przypadkowo w badaniu obrazowym (tomografii komputerowej lub rezonansie magnetycznym) tej okolicy wykonywanym z innej przyczyny - najczęściej z powodu udaru mózgu, urazu głowy czy diagnostyki uporczywych bólów głowy. W większości są to guzy łagodne - gruczolaki lub torbiele, sporadycznie udary przysadki. Zmiany te najczęściej przebiegają bez objawów czynności hormonalnej.

Jak często występuje?

Incydentaloma przysadki występuje często – przypadkowy guz przysadki stwierdza się u około 10% populacji dorosłych.

Jak się objawia?

Incydentaloma przysadki są wykrywane przypadkowo, najczęściej nie wykazują czynności hormonalnej i nie osiągają dużych rozmiarów, wobec czego przebiegają bez objawów. Czasem mogą jednak wydzielać hormony przysadki (najczęściej gonadotropiny, ale również hormon wzrostu – patrz: Akromegalia lub prolaktynę – patrz: Hiperprolaktynemia). Guzy większe, o średnicy powyżej 10 mm, uciskając na zdrową część przysadki, mogą powodować jej niedoczynność, czyli niedobór jednego lub kilku hormonów przysadkowych. Ponadto, ucisk guza o średnicy przekraczającej 10 mm na okoliczne struktury mózgu może wywołać objawy neurologiczne (najczęściej bóle głowy) i zaburzenia pola widzenia (ubytki pola widzenia).

Co robić w razie wystąpienia objawów?

W przypadku każdego chorego ze stwierdzonym przypadkowo guzem przysadki konieczna jest konsultacja endokrynologiczna. Ponadto, w przypadku guzów >1 cm konieczna jest również konsultacja okulistyczna.

W razie pojawienia się nagłych bólów głowy, wymiotów i zaburzeń widzenia, czyli objawów mogących wskazywać na krwawienie wewnątrz guza przysadki, pacjent wymaga skierowania do szpitala w trybie pilnym.

Jak lekarz ustala diagnozę?

Lekarz w pierwszej kolejności przeprowadzi wywiad i badanie lekarskie w kierunku zarówno nadczynności, jak i niedoczynności przysadki.

W zależności od wyniku badania klinicznego oraz wielkości guza uwidocznionego w badaniu obrazowym lekarz zleci odpowiednie badania laboratoryjne (patrz: tabela poniżej, a także: akromegalia, hiperprolaktynemia, zespół Cushinga.

Podejrzenia kliniczne Najczęściej zlecane początkowe badania laboratoryjne
Hiperprolaktynemia Prolaktyna*
Akromegalia Hormon wzrostu i IGF-1
Wtórna nadczynność lub niedoczynność tarczycy TSH, FT4 i entualnie FT3
Wtórna niedoczynność nadnerczy Sód, potas, glukoza, kortyzol*
Zespół Cushinga Dobowe wydalanie wolnego kortyzolu z moczem
Kortyzol po podaniu 1 mg deksametazonu*
Zaburzenia czynności gonad FSH, LH, estradiol (kobiety), testosteron (mężczyźni)
* badania wykonywane rano, na czczo

Jeżeli uwidocznione zmiany mają wielkość powyżej 10 mm, wskazane jest badanie okulistyczne z oceną pola widzenia. Ponadto może być wskazana konsultacja neurochirurgiczna.

Jakie są sposoby leczenia?

W leczeniu przypadkowo wykrytych guzów przysadki najczęściej stosuje się:

  • leczenie operacyjne
  • leczenie farmakologiczne
  • lub zaleca jedynie obserwację.

Postępowanie musi być indywidualne. Wybór określonej metody postępowania zależy od stwierdzenia ewentualnego nadmiernego wydzielania hormonów przysadkowych u chorego z guzem przysadki oraz odwielkości guza i ewentualnych objawów ucisku na sąsiednie struktury mózgu.

Jeżeli przeprowadzona diagnostyka wykaże, że incydentaloma przysadki jest czynnym hormonalnie gruczolakiem, postępowanie jest takie samo, jak w przypadku objawowych guzów przysadki (leczenie operacyjne i/lub farmakologiczne; patrz: akromegalia, prolaktinoma, choroba Cushinga).

W przypadku zmian nieczynnych hormonalnie, o średnicy powyżej 10 mm z towarzyszącymi objawami niedoczynności przysadki lub ubytkami pola widzenia, zaleca się leczenie operacyjne - usunięcie guza przysadki przez zatokę klinową.

Nieczynne hormonalnie zmiany o średnicy poniżej 10 mm wymagają jedynie obserwacji z okresową oceną czynności przysadki i kontrolą wielkości zmiany w badaniu metodą rezonansu magnetycznego. Leczenie operacyjne rozważa się u chorych, u których w trakcie obserwacji stwierdzi się powiększanie guza z objawami niedoboru hormonów przysadki lub zaburzenia pola widzenia.

Chorzy z guzami przysadki przebiegającymi z objawami niedoczynności przysadki wymagają leczenia substytucyjnego (czyli wyrównującego istniejące niedobory hormonalne.

Czy możliwe jest całkowite wylecznie?

Większość przypadkowo wykrytych guzów przysadki wymaga jedynie obserwacji. Rozpoznanie guza prolaktynowego wymaga zwykle wieloletniego leczenia farmakologicznego pozwalającego w niektórych przypadkach na ustąpienie objawów związanych z nadmiarem prolaktyny, a u części chorych także na zmniejszenie wielkości guza.

Leczenie operacyjne incydentaloma - w uzasadnionych przypadkach (patrz wyżej) - może prowadzić do całkowitego wyleczenia.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Chorzy nie poddawani leczeniu operacyjnemu wymagają stałej opieki endokrynologicznej i monitorowania pod kątem ewentualnego powiększania się guza. Po leczeniu operacyjnym incydentaloma przysadki wskazane są okresowe badania kontrolne krwi i wykonywanie badań obrazowych.

Co robić, aby unknąć zachorowania?

Nieznane są sposoby zapobiegania wystąpieniu incydentaloma przysadki.

29.03.2017

Czytaj następny:

Zobacz także
  • Niedoczynność przysadki
  • Hiperprolaktynemia i guz prolaktynowy
  • Akromegalia
Wybrane treści dla Ciebie
  • Moczówka prosta (diabetes insipidus)
  • Tężyczka
  • Pierwotna niedoczynność przytarczyc
  • Choroba Riedla
  • Incydentaloma nadnerczy
  • Wrodzony przerost nadnerczy
  • Choroba Hashimoto - co to, objawy, badania, leczenie
  • Hiperaldosteronizm pierwotny
  • Nadczynność tarczycy w ciąży
  • Niedoczynność kory nadnerczy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta