×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Znaczenie kalprotektyny w diagnostyce i ocenie wyników terapii w nieswoistych zapaleniach jelita

Dr. hab. n. med. Piotr Albrecht
Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Leczenie nieswoistych zapaleń jelita (NZJ) w coraz większym stopniu opiera się na obiektywnych kryteriach oceny nasilenia stanu zapalnego i  stanu błony śluzowej. Dotychczas stosowane kliniczne kryteria remisji niedostatecznie (brak zgodności w ok. 30% przypadków) korelują z rzeczywistym stanem błony śluzowej, a podstawowym współczesnym dążeniem w terapii NZJ jest uzyskanie remisji śluzówkowej, czyli wygojenie śluzówki w ocenie endoskopowej (i mikroskopowej także), zapewniającej dłuższe okresy zdrowia klinicznego i zmniejszającej ryzyko raka w długiej perspektywie czasowej.

Niestety klasyczne, bezpośrednie metody oceny, czyli endoskopowe mają szereg ograniczeń – inwazyjność, koszty, czasochłonność, obciążenie dla pacjenta, a także fakt, że nie zawsze miejsca zmienione zapalnie są endoskopowo dostępne. Stąd przez wiele lat trwały poszukiwania metody, która pośrednio, a nie bezpośrednio, byłaby w stanie określić nasilenie stanu zapalnego, na dodatek w wygodny i stosunkowo tani sposób.

Wydaje się, że taką metodą, spełniającą oczekiwania, jest oznaczanie stężenia kalprotektyny w kale.

Kalprotektyna jest białkiem wiążącym wapń, stanowiącym blisko 60% białek cytozolu, czyli płynnej frakcji cytoplazmy granulocytów. Stanowi zapalnemu w błonie śluzowej jelita, bez względu na przyczynę, towarzyszy naciek zapalny z granulocytów. Ich liczba jest proporcjonalna do nasilenia stanu zapalnego.

Badania wskazują, że spośród wielu kałowych markerów stanu zapalnego z endoskopowym stopniem nasilenia stanu zapalnego najlepiej koreluje właśnie stężenie kalprotektyny. Badanie tego markera pozwala także na odróżnienie zaostrzenia NZJ od objawów, np. nierzadko współistniejącego z NZJ zespołu jelita nadwrażliwego. Oznaczanie stężenia kalprotektyny w kale służyć także może jako badanie przesiewowe we wstępnej diagnostyce NZJ – ujemny wynik z dużym prawdopodobieństwem wyklucza NZJ i pozwala zrezygnować z badań inwazyjnych. Miejsce kalprotektyny w diagnostyce NZJ ilustruje poniższy schemat.

Pewnym problemem pozostaje obecnie, ze względu na brak zgodności między badaczami, wartość stężenia kalprotektyny w kale, która oddziela zdrowych od chorych, czy też pełną remisję od zaostrzenia. Wartości pojawiające się w literaturze to 50, 100, 250 mg kalprotektyny na kg stolca, przy czym najczęściej wykorzystywaną wartością w rozpoznawaniu jest 50 mg/kg, a w kontroli terapii 150 mg/kg). Niezależnie jednak od tych dywagacji stężenie kalprotektyny w kale jest obecnie najlepszym, najwygodniejszym i coraz powszechniej wykorzystywanym pośrednim miernikiem oceniającym osiągnięty stopień remisji i pozwalającym na jego wygodną i częstą ocenę w sposób nieuciążliwy dla pacjenta. Czułość i swoistość testu wynosi odpowiednio u dorosłych 93 i 96%, a u dzieci i młodzieży także odpowiednio 92 i 76%. Oznacza to, że na podstawie tego testu u ponad 9 na 10 osób zmiany zapalne zostaną rozpoznane, a zdrowi zostaną oznaczeni jako zdrowi w 92% u dorosłych i 76% u dzieci. Ta niższa swoistość u dzieci i młodzieży może być związana z niedoskonałościami metodologicznymi badań będących źródłem metaanalizy.

Podsumowując, badanie kalprotektyny w kale jest bardzo skuteczną metodą w różnicowaniu stanów zapalnych od zaburzeń czynnościowych zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Kalprotektyna nadaje się także do śledzenia losów chorych z NZJ poddanych leczeniu operacyjnemu, gdyż daje możliwość wczesnej oceny wyników terapii oraz ewentualnego nawrotu choroby.

Dodatkową zaletą badania, poza prostotą pobrania próbki, jest trwałość kalprotektyny. Pozwala to na przesłanie próbki kurierem do laboratorium w temperaturze pokojowej. Niestety nie jest to badanie diagnostyczne, które jest finansowane przez NFZ. Nie można go zatem wykonać bezpłatnie w trybie ambulatoryjnym. Coraz więcej klinik wykonuje oznaczenia w ramach jednorodnych grup pacjentów. Polskie Towarzystwo Wspierania Osób z Nieswoistymi Zapaleniami Jelita „J-elita” w ramach swoich możliwości stara się zakupić aparaty do oznaczania kalprotektyny dla ośrodków w Polsce. Wykonywanie oznaczeń kalprotektyny w kale komercyjnie jest możliwe w coraz większej liczbie laboratoriów oraz, co ważne, metodą wysyłkową. Nie jest to badanie tanie, ale ze względu na jego nieinwazyjność, powinno znaleźć się w koszyku świadczeń gwarantowanych, finansowanych w ramach NFZ.

14.05.2014
Zobacz także
  • Choroba Leśniowskiego i Crohna
  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta