×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Uchyłki przełyku (uchyłek Zenkera i inne): przyczyny, objawy i leczenie

lek. Magdalena Wiercińska

Uchyłek przełyku to uwypuklenie jego ściany na zewnątrz. Najczęściej występującym uchyłkiem przełyku jest uchyłek Zenkera, który powstaje w górnej części przełyku, za gardłem. Uchyłki mogą być bezobjawowe lub powodować dolegliwości, takie jak kłopoty z przełykaniem, uczucie bulgotania podczas połykania i cofanie się treści pokarmowej do gardła, a także nieprzyjemny zapach z ust, co jest spowodowane zaleganiem i fermentacją treści pokarmowej, która dostała się do uchyłka. Objawowe uchyłki leczy się operacyjnie, bezobjawowe zwykle nie wymagają leczenia.

Co to jest uchyłek przełyku i jakie są jego przyczyny?

Uchyłkiem nazywamy ograniczone uwypuklenie ściany danego narządu na zewnątrz, o średnicy od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów, powodujące zagłębienie, doprowadzające do poszerzenia światła narządu.

Uchyłkiem przełyku nazywa się uwypuklenie jego ściany na zewnątrz. W uproszczeniu, przełyk ma postać rurki i jeśli w jakimś miejscu dojdzie do uwypuklenia ściany na zewnątrz, to powstaje zagłębienie w rodzaju kieszonki, czyli uchyłek.

Uchyłki przełyku mogą być pojedyncze lub mnogie. Przy większej ich liczbie mówimy o uchyłkowatości danego odcinka przewodu pokarmowego. Mogą być traktowane nie jako stan chorobowy, ale zaburzenie rozwojowe (uchyłki wrodzone) lub następstwo procesu chorobowego, który spowodował odcinkowe osłabienie ściany narządu i jej uwypuklenie (uchyłki nabyte).

Uchyłki przełyku mogą powstać przez samoistne uwypuklenie ściany przełyku lub w wyniku pociągania z zewnątrz (np. przez blizny pozapalne w narządach sąsiadujących). W zależności od mechanizmu powstawania uchyłków wyróżnia się uchyłki z pociągania, czyli uchyłki prawdziwe, i z wypychania, czyli uchyłki rzekome. Uchyłki z wypychania to właściwie przepukliny błony śluzowej przełyku, która wypada poza jego warstwę mięśniową. Uchyłki mogą powstawać w każdej części przełyku.

Uchyłek gardłowo-przełykowy - Zenkera

Uchyłek gardłowo-przełykowy (Zenkera) powstaje jako uwypuklenie osłabionej tylnej ściany gardła i przełyku w rejonie jego górnego zwieracza, czyli zaraz za gardłem, wskutek zaburzenia czynności mięśnia pierścienno-gardłowego. Tego typu uchyłki stanowią 90–95% wszystkich uchyłków przełyku.

Uchyłki środkowej części przełyku

Uchyłki środkowej części przełyku powstają wskutek równoległych skurczów mięśni okrężnych przełyku, głównie w jego części zbudowanej z mięśni gładkich. Znaczny wzrost ciśnienia środprzełykowego wypycha błonę śluzową przez warstwę mięśniową, tworząc uchyłek. Uchyłki części środkowej przełyku są najczęściej wtórne, spowodowane zmianami zapalnymi narządów znajdujących się w śródpiersiu (uchyłki z pociągania).

Uchyłki w nadprzeponowej części przełyku

Uchyłki w nadprzeponowej części przełyku są związane z zaburzeniami motoryki – rozlanym skurczem przełyku (występowanie silnych skurczów mięśni przełyku równocześnie na różnych poziomach) i achalazją (poszerzenie przełyku w wyniku braku rozkurczu jego dolnego zwieracza).

Zobacz: Rozlany skurcz i bolesne skurcze przełyku

Jak często występują uchyłki przełyku?

Uchyłki przełyku są rzadką chorobą tego odcinka przewodu pokarmowego (np. w Wielkiej Brytanii występują z częstością 2/100 tys. osób na rok). Uchyłki gardłowo-przełykowe (Zenkera) stanowią od 90 do 95% wszystkich uchyłków przełyku i występują najczęściej u osób starszych (w 7. –8. dekadzie życia).

Uchyłki występują w każdym miejscu przewodu pokarmowego, ale z różną częstością w poszczególnych jego odcinkach – najczęściej i najliczniej w jelicie grubym, a zwłaszcza w esicy. Niezmiernie rzadkie są w żołądku i w jelicie cienkim.

Uchyłki przewodu pokarmowego, w tym uchyłki przełyku, wykrywa się przypadkowo, zazwyczaj w czasie badania radiologicznego lub endoskopowego, wykonywanych w diagnostyce różnych dolegliwości. Uchyłkowatość wrodzona przewodu pokarmowego może występować rodzinnie.

Uchyłki przełyku - objawy

Uchyłki przełyku mogą być bezobjawowe lub powodować niespecyficzne objawy. Duże uchyłki powodują narastające trudności w połykaniu pokarmów stałych i płynnych, uczucie bulgotania podczas połykania i cofanie się treści pokarmowej do gardła oraz zwracanie niestrawionego pokarmu. Dolegliwości narastają przez wiele miesięcy. Może to grozić zakrztuszeniem się, przedostaniem się treści pokarmowej do tchawicy oraz rozwojem zachłystowego zapalenia płuc. Przy znacznym wypełnieniu jedzeniem uchyłku Zenkera można go wyczuć dotykiem po lewej stronie krtani.

Obecność uchyłków sprzyja dłuższemu zaleganiu w nich treści pokarmowej, jej gniciu, a niekiedy nawet powstawaniu stanów zapalnych w ich obrębie. Zaleganie i fermentacja treści pokarmowej w uchyłku może być przyczyną nieprzyjemnego zapachu z ust. Uchyłki mogą sprzyjać powstawaniu zaburzeń trawienia, wzdęć, utraty masy ciała oraz bólów brzucha.

Rzadkim, ale groźnym powikłaniem może być pęknięcie ściany uchyłku na skutek nadmiernego jej rozciągnięcia przez nagromadzoną w nim treść lub gazy lub też zniszczenie jej procesem zapalnym. Zakażona zawartość rozlewa się wtedy wśród otaczających tkanek, powodując stan zapalny. Zabieg operacyjny jest wówczas bezwzględnie konieczny w trybie pilnym.

Uchyłki przełyku - diagnoza

Uchyłek można zlokalizować, określić jego wielkość i rodzaj za pomocą RTG z podaniem środka cieniującego – zdjęcie z przodu i z boku (tzw. projekcja czołowa i boczna). Wykonuje się także badania endoskopowe, czyli gastroskopię.

Uchyłek gardłowo-przełykowy Zenkera - infografika RTG ujawniające uchyłek Zenkera wypełniony środkiem cieniującym - zdjęcie
Ryc. Uchyłek gardłowo-przełykowy (Zenkera). Po prawej stronie RTG, ujawniające uchyłek Zenkera wypełniony środkiem cieniującym

Uchyłki przełyku - leczenie

W okresie bezobjawowym leczenie praktycznie nie jest wymagane. Problemem są uchyłki, które powodują dolegliwości, gromadzi się z nich jedzenie, które gnije i może prowadzić do stanów zapalnych. W razie stwierdzenia stanu zapalnego konieczne jest leczenie przeciwzapalne.

Uchyłki, które powodują objawy, wymagają leczenia operacyjnego. Czasem stosuje się metody endoskopowe.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Tak, po interwencji chirurgicznej. Nawroty po leczeniu operacyjnym są raczej rzadkie, częściej polegają na ponownym pojawieniu się nieprawidłowości w obrazie RTG niż objawów klinicznych.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Nie ma ustalonego schematu postępowania (zależy ono głównie od przyczyn wystąpienia uchyłku).

Jeśli uchyłki powstały wtórnie, czyli jako konsekwencja innej choroby, należy leczyć chorobę podstawową (np. achalazję).

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Nie można uniknąć zachorowania na choroby wrodzone, o podłożu neurologicznym czy zaburzeń motoryki przełyku. Pewnego rodzaju profilaktyką może być unikanie chorób powodujących wtórne powstawanie uchyłków, jak choroby zapalne śródpiersia, gruźlica.

19.12.2022
Zobacz także
  • Choroba refluksowa przełyku (refluks): przyczyny, objawy i leczenie
  • Rozlany skurcz i bolesne skurcze przełyku
  • Achalazja
Wybrane treści dla Ciebie
  • Oparzenia przełyku
  • Gruźlica przełyku
  • Achalazja
  • Rozlany skurcz i bolesne skurcze przełyku
  • Dysfagia (zaburzone połykanie)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta