×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Krwawienie z wrzodu żołądka lub dwunastnicy

dr n. med. Magdalena Przybylska-Feluś

Jakie są przyczyny krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy?

Krwawienie jest jednym z możliwych powikłań wrzodów żołądka lub dwunastnicy. Inne powikłania to perforacja (przedziurawienie) oraz zwężenie odźwiernika.

Krwawienie z wrzodów może mieć charakter ostry lub przewlekły.

Jak często występuje krwawienie z wrzodu żołądka lub dwunastnicy?

80% wszystkich krwawień do przewodu pokarmowego stanowią krwawienia z jego górnego odcinka. Z kolei ponad połowę krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego stanowią przede wszystkim krwawienia z wrzodów żołądka lub dwunastnicy.

Jak się objawia krwawienie z wrzodu żołądka lub dwunastnicy?

Objawy krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy zależą od szybkości utraty krwi. Znajdując się w kwaśnym środowisku żołądka, krew przybiera wygląd fusów od kawy, dlatego częstym objawem krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego są fusowate wymioty.

W ostrym krwawieniu z górnego odcinka przewodu pokarmowego obecne są smoliste stolce, czyli stolce bardzo czarne o nieco lepkiej konsystencji (podobne do smoły). Przy masywnym krwawieniu i tym samym szybkiej utracie krwi możliwa jest smolista biegunka, a nawet domieszka świeżej krwi w stolcu.

Duża i szybka utrata krwi powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego i przyspieszenie rytmu serca i może prowadzić do wstrząsu krwotocznego, którego objawami są zaburzenia świadomości, zasłabnięcie i utrata przytomności. Wstrząs krwotoczny jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Przewlekła utrata krwi powoduje niedokrwistość, która objawia się bladością, osłabieniem i pogorszeniem tolerancji wysiłku fizycznego.

Możliwe jest także wystąpienie bólu w nadbrzuszu lub bólu promieniującego do klatki piersiowej.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy?

Objawy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego zawsze wymagają konsultacji lekarskiej.

W przypadku wymiotów fusowatych, smolistych stolców, bardzo szybko postępującego osłabienia należy pilnie zgłosić się do lekarza.

Utrata przytomności (niezależnie od przyczyny) wymaga niezwłocznego wezwania pogotowia ratunkowego.

Ból w nadbrzuszu promieniujący do klatki piersiowej i/lub ból w klatce piersiowej wymaga różnicowania z bólem wieńcowym i również wymaga pilnej konsultacji lekarskiej lub wezwania pogotowia ratunkowego.

Niedokrwistość stwierdzana w badaniach laboratoryjnych, a także objawy wskazujące na nią (osłabienie, zawroty głowy, bladość itd.) wymagają zgłoszenia się do lekarza.

Osoby z rozpoznanymi wrzodami żołądka i dwunastnicy, u których pojawiają się objawy wskazujące na ostre krwawienie, powinny pilnie być skonsultowane medycznie.

Zgłaszając się do lekarza, na szpitalny oddział ratunkowy (SOR) lub izbę przyjęć, należy koniecznie zabrać ze sobą dotychczasową dokumentację medyczną (aktualne wyniki badań, karty wypisowe ze szpitala, zalecenia odnośnie do stosowanych leków itd.) oraz listę aktualnie stosowanych leków (łącznie z lekami dostępnymi bez recepty). Bardzo często pozwala to na szybsze ustalenie właściwego rozpoznania i wdrożenie odpowiedniego postępowania.

Uwaga!

Niektóre leki zawierające w swoim składzie żelazo mogą powodować czarne zabarwienie stolca niezwiązane z krwawieniem z przewodu pokarmowego!

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy?

Bardzo często na podstawie danych z wywiadu lekarz może z dużym prawdopodobieństwem ustalić, czy krwawienie do przewodu pokarmowego ma miejsce w jego górnym, czy dolnym odcinku. W badaniu fizykalnym w przypadku podejrzenia krwawienia do przewodu pokarmowego wykonuje się badanie per rectum (badanie odbytnicy palcem), które pozwala na ocenę pod kątem obecności smolistego stolca lub świeżej krwi.

Ostateczne rozpoznanie ustala się na podstawie badań endoskopowych (gastroskopii i/lub kolonoskopii). Podczas tych badań, poza zlokalizowaniem krwawienia, możliwe jest zatamowanie krwawienia oraz pobranie wycinków do oceny histologicznej.

Pacjenci z krwawieniem z przewodu pokarmowego muszą mieć oznaczoną morfologię krwi, aby ocenić stopień utraty krwi oraz ewentualną konieczność przetoczenia krwi. Oznacza się także grupę krwi na wypadek konieczności transfuzji.

U chorych z krwawieniem z przewodu pokarmowego oznacza się parametry krzepliwości krwi, parametry nerkowe (znaczna utrata krwi może prowadzić do niewydolności nerek). Inne badania zleca się w zależności sytuacji konkretnego pacjenta.

Jakie są metody leczenia krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy?

Leczenie krwawiącego wrzodu żołądka lub dwunastnicy możliwe jest już w trakcie badania endoskopowego – czynne krwawienie można zatamować. Często zdarza się, że krwawienie ustępuje samoistnie i w badaniu endoskopowym stwierdza się zmiany świadczące o przebytym krwawieniu.

W leczeniu stosuje się leki zmniejszające wydzielanie żołądkowe (inhibitory pompy protonowej – IPP), początkowo dożylnie, a następnie doustnie. Podczas krwawienia z wrzodu zaleca się tzw. dietę zero, czyli wstrzymanie podawania pokarmów i płynów doustnie. Płyny podaje się dożylnie w formie kroplówek. W miarę poprawy stanu pacjenta dietę można stopniowo rozszerzać pod ścisłą kontrolą.

U osób, które straciły dużo krwi, konieczne może być przetoczenie krwi lub koncentratu krwinek czerwonych (KKCz). W przypadku wstrząsu podaje się płyny dożylnie (potocznie nazywane kroplówkami) i przetacza krew.

Ważne jest wyeliminowanie przyczyn owrzodzeń żołądka lub dwunastnicy.

Jeśli owrzodzenie jest spowodowane przez zakażenie Helicobacter pylori, konieczne jest włączenie leczenia eradykacyjnego.

W przypadku konieczności przewlekłego stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych często podaje się profilaktycznie inhibitory pompy protonowej, które hamują wydzielanie żołądkowe – co ważne wskazania do stosowania tych leków są określone przez odpowiednie skale rokownicze.

W przypadku krwawienia z owrzodzenia podczas stosowania leków wpływających na krzepnięcie krwi (tzw. antykoagulantów) po oszacowaniu ryzyka i korzyści możliwe jest czasowe zaprzestanie stosowanie leku lub modyfikacja dawkowania. Uwaga! postępowanie zależy od rodzaju leku i wskazania do jego stosowania.

Jeśli krwawienia z wrzodu nie ustępują lub nawracają, konieczne może być leczenie operacyjne.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy?

Krwawienie może ustąpić w różnym czasie. Możliwe jest samoistne ustąpienie krwawienia, a podczas badania endoskopowego stwierdza się cechy przebytego krwawienia.

Jeśli w trakcie gastroskopii zostanie uwidoczniony krwawiący wrzód, to podczas tego badania możliwe jest zahamowanie krwawienia. Metodami tamowania krwawienia są np. ostrzykiwanie owrzodzenia, założenie klipsów na krwawiące naczynie, stosowanie plazmy argonowej czy specjalnego proszku hemostatycznego itd.

Dobór metody tamowania krwawienia zależy między innymi od dostępności danej metody, lokalizacji i wielkości owrzodzenia, masywności krwawienia.

Możliwy jest nawrót krwawienia z wrzodu. W przypadku ciężkich krwawień lub nawracających krwawień z wrzodu konieczne może się okazać leczenie operacyjne. Także nawracające lub niegojące się owrzodzenia mogą wymagać leczenia operacyjnego.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Po włączeniu leczenia konieczna jest ocena zagojenia wrzodu w kontrolnej gastroskopii. W przypadku wrzodów spowodowanych przez Helicobacter pylori ważna jest ocena skuteczności leczenia eradykacyjnego.

Jeśli znana jest przyczyna owrzodzeń, należy ją wyeliminować.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Ponieważ krwawienie z wrzodów żołądka lub dwunastnicy jest powikłaniem choroby wrzodowej, zapobieganie krwawieniu polega na zapobieganiu powstawaniu wrzodów.

Najczęstszymi przyczynami wrzodów jest zakażenie Helicobacter pylori oraz stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W przypadku stwierdzenia infekcji Helicobacter pylori przeprowadza się eradykację tej bakterii. Helicobacter pylori jest odpowiedzialna między innymi za rozwój zapalenia żołądka oraz powstawanie nadżerek lub wrzodów.

Helicobacter pylori występuje nawet u 80% populacji, ale nie u wszystkich tych osób występują wymienione wyżej choroby. Bakteria ta rozprzestrzenia się drogą pokarmową, dlatego w zapobieganiu infekcji konieczne jest przestrzeganie typowych zasad higieny.

Drugim ważnym czynnikiem są leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które są bardzo powszechnie stosowane głównie w łagodzeniu bólu i objawów przeziębienia. Ważnym czynnikiem profilaktycznym jest, tak jak w przypadku innych leków, rozsądne ich stosowanie. Dlatego w przypadku konieczności stosowania przewlekle leków z tej grupy koniecznie należy poinformować lekarza o innych przyjmowanych lekach, aktualnych bądź przebytych chorobach albo objawach ze strony przewodu pokarmowego. Jeśli dolegliwości bólowe są uporczywe i nie ustępują mimo stosowania leków dostępnych bez recepty, należy się skonsultować z lekarzem, który po zebraniu wywiadu i badaniu fizykalnym zadecyduje o dalszej diagnostyce i farmakoterapii. U niektórych chorych wymagających stosowania leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych stosuje się profilaktycznie inhibitory pompy protonowej.

W profilaktyce owrzodzeń tzw. stresowych związanych z hospitalizacją na oddziale intensywnej terapii stosuje się odpowiednią profilaktykę (będącą w standardzie leczenia).

dr n. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Specjalista chorób wewnętrznych, w trakcie specjalizacji z gastroenterologii
Absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, wieloletni pracownik Oddziału Klinicznego Gastroenterologii i Hepatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie oraz Katedry Gastroenterologii i Hepatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum. Członek Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii. Autor i współautor publikacji o zasięgu krajowym i międzynarodowym.

Piśmiennictwo:

  • Krwawienie z przewodu pokarmowego. Internetowe wydanie Interny Szczeklika; https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.25.4.
  • Weitz J., Jaffer I.: Postępowanie okołozabiegowe oraz w przypadku krwawienia u chorych przyjmujących NOAC. Na podstawie: Optymalizacja bezpieczeństwa leczenia ŻChZZ w dobie NOAC

16.05.2021
Zobacz także
  • Czy krwawienie z żołądka może być następstwem badania gastroskopowego?
  • Czy stres jest częstą przyczyną wrzodów żołądka?
  • Rozpoznawanie i przyczyny krwawień z górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego
  • Czy można laserowo usunąć wrzody żołądka?
  • Leczenie wrzodów żołądka
  • Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
  • Zapalenie błony śluzowej żołądka
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta