×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zapalenie błony śluzowej żołądka (zapalenie żołądka) - przyczyny, objawy i leczenie

Prof. dr hab. Krzysztof Marlicz1, prof. dr hab. Krzysztof Fyderek2 (uwagi pediatryczne)
1Katedra i Klinika Gastroenterologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
2Klinika Pediatrii Gastroenterologii i Żywienia, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Zapalenie błony śluzowej żołądka to stan, w którym dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Najczęściej jest to spowodowane przez bakterię Helicobacter pylori. Inną postacią uszkodzenia błony śluzowej jest ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa), w przebiegu której na powierzchni błony śluzowej powstają krwawiące nadżerki (ubytki)

Co to jest zapalenie błony śluzowej żołądka i jakie są jego przyczyny?

Terminem zapalenie błony śluzowej żołądka określa się wszelkie stany będące skutkiem uszkodzenia najbardziej wewnętrznej warstwy ściany żołądka (błony śluzowej), zazwyczaj w wyniku zakażenia lub procesu autoimmunologicznego, czasem stosowanych leków lub nadwrażliwości na różne czynniki zewnętrzne. Podobnym stanem jest gastropatia, czyli uszkodzenie komórek błony śluzowej żołądka w wyniku działania substancji wytwarzanych przez organizm (np. żółć) lub wprowadzanych do organizmu z zewnątrz (np. leków, alkoholu), a także niedokrwienia lub przekrwienia.

Istnieją cztery główne postaci uszkodzenie błony śluzowej żołądka:

  • zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane przez Helicobacter pylori
  • ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa)
  • autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka
  • gastropatia żółciowa (będąca skutkiem drażniącego działania żółci, występuje głównie u osób po operacjach z usunięciem fragmentu żołądka).

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa)

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) to uszkodzenie błony śluzowej żołądka, na której powierzchni tworzą się krwawiące nadżerki (ubytki). Jest to spowodowane działaniem czynników toksycznych lub niedokrwieniem. Do przyczyn jej powstawania należą:

  • przyjmowanie leków – niesteroidowych leków przeciwzapalaych (NSLPZ), w tym kwasu acetylosalicylowego,
  • alkohol (w większych stężeniach)
  • żółć
  • toksyczne substancje endogenne, np. w przebiegu mocznicy
  • owrzodzenia stresowe – wskutek niedokrwienia z niedotlenieniem błony śluzowej, np. w przebiegu wstrząsu, sepsy, ciężkich oparzeń (tzw. wrzody Curlinga), ciężkich urazów
  • doustne preparaty żelaza
  • chemioterapia przeciwnowotworowa.

Jak często występuje zapalenie błony śluzowej żołądka?

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest bardzo częste. Za ponad 90% zapaleń żołądka odpowiada bakteria Helicobacter pylori, ponieważ około 80% dorosłej polskiej populacji jest nią zakażone. Ponadto wiele osób przyjmuje w sposób przewlekły różne leki, szczególnie niesteroidowe leki przeciwzapalne, które mogą powodować zapalenie błony śluzowej żołądka.

U dzieci zakażenie Helicobacter pylori jest rzadsze (dotyczy ok. 30% populacji), a częstość występowania zależy od środowiska oraz wieku dziecka – im niższe standardy higieniczne środowiska i im wyższy wiek dziecka, tym zakażenie występuje częściej.

Objawy zapalenia żołądka (błony śluzowej żołądka)

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane przez Helicobacter pylori najczęściej ma miejsce w dzieciństwie i nie powoduje żadnych dolegliwości. U niektórych osób mogą występować: ból brzucha, nudności i wymioty.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka może także nie powodować objawów lub przebiegać pod postacią dyspepsji (bólu w górnej części brzucha, uczucia pełności po posiłku, nudności i wymiotów). Podobnie w gastropatii żółciowej – przebieg może być bezobjawowy lub z objawami dyspepsji.

W ostrej gastropatii krwotocznej (nadżerkowej) chorzy odczuwają ból lub dyskomfort w środkowym nadbrzuszu, nudności, mogą mieć wymioty z domieszką krwi (wymioty wyglądają jak fusy).

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka może niekiedy prowadzić do niedokrwistości, która czasem może przyjąć ciężką postać.

Na ogół związek pomiędzy odczuwaniem dolegliwości (lub ich brakiem) a obserwowanym obrazem endoskopowym i mikroskopowym (histopatologicznym) jest niewielki. Wiele osób skarży się latami na okresowe dolegliwości, takie jak ból brzucha, uczucie pełności po posiłku, nudności lub nie toleruje wielu pokarmów, a błona śluzowa ich żołądka jest zupełnie prawidłowa, zarówno w obrazie endoskopowym, jak i mikroskopowym.

Są też liczni pacjenci, u których stwierdza się zmiany w endoskopii lub badaniu mikroskopowym, ale nie skarżą się na jakiekolwiek dolegliwości i mogą spożywać wszelkie rodzaje pokarmów.

Ryc. 1. Helicobacter pylori (ciemne, drobne pałeczki) w śluzie i na powierzchni komórek nabłonkowych żołądka

Ryc. 2. Obraz endoskopowy ostrej gastropatii krwotocznej – widoczne pojedyncze nadżerki błony śluzowej żołądka

Co robić w razie wystąpienia objawów zapalenia błony śluzowej żołądka?

W razie utrzymujących się przez kilka tygodni czy też nawracających dolegliwości dyspeptycznych należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Wyraźne krwawienie z przewodu pokarmowego (wymioty czy tzw. smoliste stolce) wskazują na konieczność szybkiego zgłoszenia się na SOR.

Także niedokrwistość (na którą może wskazywać np. szybkie męczenie się, gorsza tolerancja wysiłku, bladość skóry czy szum w uszach) jest bezwzględnym wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza rodzinnego.

Jak lekarz ustala diagnozę zapalenia błony śluzowej żołądka?

Na podstawie zebranego od pacjenta wywiadu lekarz może podejrzewać, że objawy zgłaszane przez pacjenta mogą wskazywać na uszkodzenie błony śluzowej żołądka. Następnie skieruje pacjenta na diagnostykę celem potwierdzenia tego rozpoznania i znalezienia czynnika uszkadzającego. Część takich przyczyn może być zidentyfikowana już podczas rozmowy z pacjentem (np. przyjmowane leki, alkohol). Badaniem, w którym można potwierdzić zapalenie błony śluzowej żołądka lub gastropatię jest gastroskopia. Podczas gastroskopii można też pobrać wycinki błony śluzowej do badania histopatologicznego oraz wykonać test na zakażenie Helicobacter pylori.

Jakie są sposoby leczenia zapalenia błony śluzowej żołądka?

Jeżeli przyczyną zapalenia błony śluzowej żołądka jest zakażenie Helicobacter pylori, to leczenie polega na przyjmowaniu leków, które usuną tę bakterię z żołądka. Leczenie takie nazywa się eradykacją. Obejmuje ono przyjmowanie określonych leków (zazwyczaj czterech lub trzech) w przepisanym przez lekarza schemacie.

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) zazwyczaj sama ustępuje po usunięciu czynnika ją wywołującego (np. odstawienia leków). Żeby przyspieszyć gojenie błony śluzowej, lekarz może zalecić przyjmowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego. Nieleczona ostra gastropatia krwotoczna może prowadzić do powstania głębokich wrzodów i ich komplikacji – krwawienia, przedziurawienia.

W autoimmunologicznym zapaleniu błony śluzowej żołądka konieczne jest dożywotnie podawanie witaminy B12.

Gastropatię żółciową u osób po operacjach z częściowym usunięciem żołądka można zastosować leczenie operacyjne lub stosuje się leki tzw. prokinetyczne (metoklopramid) lub zawierające kwas alginowy.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zapalenia błony śluzowej żołądka?

Jeżeli stwierdzono i usunięto (infekcja Helicobacter pylori, leki, żółć) przyczynę zapalenia żołądka, a zapalenie nie było zbyt zaawansowane (zwłaszcza w ocenie mikroskopowej), pełne wyleczenie jest niemal pewne. Jeżeli natomiast zmiany mikroskopowe były znacznie zaawansowane, to ustąpienie zmian – nawet w przypadkach wyeliminowania przyczyny – może się okazać niemożliwe.

25.11.2021
Zobacz także
  • Rak żołądka
  • Stolec – zmieniony wygląd
  • Krwiste lub fusowate wymioty
Wybrane treści dla Ciebie
  • Krwawienie z przewodu pokarmowego
  • Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
  • Autoimmunologiczne metaplastyczne zapalenie błony śluzowej żołądka
  • Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa)
  • Zapalenie żołądka wywołane przez H. pylori
  • Gastroskopia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta