Co to jest fosfataza zasadowa?
Fosfataza zasadowa (in. fosfataza alkaliczna, ALP) to enzym obecny we wszystkich tkankach organizmu. Największą aktywność wykazuje w komórkach wątroby, dróg żółciowych, kości, błony śluzowej jelita, nerek oraz łożyska u kobiet w ciąży. Wyróżnia się kilka podtypów fosfatazy alkalicznej: izoenzym kostny, wątrobowy, jelitowy i łożyskowy. Najczęściej oznaczana jest aktywność całkowita fosfatazy zasadowej.
Jakie są wskazania do badania aktywności fosfatazy zasadowej?
Badanie fosfatazy zasadowej wykonuje się m.in. w przypadku:
- podejrzenia chorób wątroby, pęcherzyka i dróg żółciowych (np. przy towarzyszących objawach żółtaczki)
- podejrzenia chorób kości
- podejrzenia zaburzeń przytarczyc
- podejrzenia obecności nowotworów mogących produkować fosfatazę zasadową
- monitorowania leczenia wymienionych chorób, wpływu przyjmowanych leków na stan wątroby.
Jak przygotować się do badania kreatyny?
Pacjent do badania powinien zgłosić się na czczo.
Jakie są przeciwwskazania do badania fosfatazy zasadowej?
Nie ma przeciwwskazań do badania fosfatazy zasadowej. Jej aktywność oceniana jest na podstawie próbki krwi żylnej.
Jak interpretuje się wynik badania?
Norma u dorosłych: <270 U/l
Normy dla noworodków oraz dzieci są odmienne. Wskazana jest interpretacja wyniku, opierając się na normach podanych przez laboratorium wykonujące badanie.
Przyczyny zwiększonej aktywności fosfatazy zasadowej:
- choroby wątroby i dróg żółciowych: żółtaczka zastoinowa, zapalenie pęcherzyka i dróg żółciowych, pierwotna marskość żółciowa, marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, sarkoidoza, nowotwory
- zatrucie lekami, takimi jak werapamil, karbamazepina, allopurynol, erytromycyna
- choroby kości: krzywica, osteomalacja, choroba Pageta, nowotwory pierwotne (kostniakomięsak, szpiczak mnogi) i przerzutowe (np. częste przerzuty raka prostaty do kości), złamania kości w trakcie gojenia
- nadczynność przytarczyc, niedobór witaminy D, niedobór wapnia
- choroby przewodu pokarmowego: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna, celiakia
- nowotwory jelit, trzustki, płuc
- mononukleoza zakaźna
- niewydolność serca, zawał serca.
Przypadki fizjologicznego, czyli prawidłowego zwiększenia aktywności fosfatazy zasadowej obejmują kobiety w ciąży (III trymestr), u których łożysko produkuje duże ilości tego enzymu (wartości normalizują się zwykle do 20 dni od porodu) oraz niemowlęta i dzieci w związku z intensywnym wzrostem kośćca (wysoka aktywność frakcji kostnej fosfatazy zasadowej).
W przypadku problemu z wyjaśnieniem pochodzenia podwyższonej aktywności fosfatazy zasadowej, lekarz może zlecić badanie elektroforetyczne fosfatazy umożliwiające podział na frakcje (izoenzymy).
Przyczyny zmniejszonej aktywności fosfatazy zasadowej:
- niedożywienie, niedobór białek
- niedokrwistość złośliwa, niedokrwistość aplastyczna
- długotrwała antykoncepcja hormonalna, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej po menopauzie
- choroba Wilsona.