×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Próby wątrobowe

lek. Michał Tomaszewski
Aktualizacja: lek. Piotr Kudłacz, lek. Magdalena Wiercińska
Testy czynnościowe wątroby (próby wątrobowe) to badania aktywności enzymów obecnych w komórkach wątrobowych lub stężeń substancji wytwarzanych albo przekształcanych przez komórki wątrobowe.

Najczęściej wykonuje się:

  • badania aktywności aminotransferazy asparaginianowej (AspAT, GOT)
  • badania aktywności aminotransferazy alaninowej (AlAT, GPT)
  • oznaczenie stężenia bilirubiny

AST (AspAT) występuje w wątrobie i innych narządach, w tym w mięśniu sercowym, mięśniach szkieletowych, nerkach i mózgu. ALT (AlAT) występuje głównie w wątrobie, a zatem jest bardziej specyficznym wskaźnikiem uszkodzenia komórek wątrobowych. Pochodzenie wskaźników funkcji wątroby opisano w tabeli 1.

Tabela 1. Badania czynności wątroby i pochodzenie wskaźników
Bilirubina
  • metabolit hemu
  • sprzęgana w wątrobie
Albuminysyntetyzowane w wątrobie: okres półtrwania około 20 dni
Białko całkowiteobejmuje albuminy, immunoglobuliny i białka nośnikowe: syntetyzowane w wątrobie w zmiennych proporcjach
GGTpochodzi z powierzchni kanalikowej (żółciowej) hepatocyta
ALP
  • pochodzi z powierzchni kanalikowej (żółciowej) hepatocyta
  • także z kości (powstaje w procesie tworzenia się kości), z jelit i z łożyska
ASTpochodzi z cytoplazmy hepatocytu, mitochondriów hepatocyta i z mięśni (szkieletowych i sercowego)
ALTpochodzi z cytoplazmy hepatocytu

Jak się należy przygotować do testów czynności wątroby (prób wątrobowych)?

Testy czynności wątroby na ogół nie wymagają przygotowania. Spożycie alkoholu i przyjmowanie niektórych leków oraz suplementów diety może wpłynąć na wynik, dlatego należy się powstrzymać od spożywania alkoholu 24 godziny przed pobraniem krwi oraz poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, również tych bez recepty, przyjmowanych np. przy przeziębieniu. Wynik badania prób wątrobowych uzyskuje się zwykle jeszcze tego samego lub następnego dnia.

Jakie są wskazania do wykonania prób wątrobowych?

Testy czynności wątroby wykonuje się w celu rozpoznania:

Skierowanie na badanie może wystawić lekarz rodzinny (w POZ).

Polecamy:

Próby wątrobowe – co wykrywa badanie

Podwyższone wyniki prób wątrobowych mogą świadczyć między innymi o uszkodzeniu wątroby. Wyniki nie wskazują, co jest przyczyną uszkodzenia, choć na ich podstawie wraz z informacjami uzyskanymi podczas wywiadu, objawami i uwzględniając sytuację kliniczną pacjenta lekarz może podejrzewać najbardziej prawdopodobną przyczynę.

Nieprawidłowe wyniki aktywności enzymów wątrobowych obserwuje się także w chorobach narządów innych niż wątroba – np. w chorobach tarczycy, celiakii, niektórych chorobach mięśni czy w przypadku hemolizy.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania prób wątrobowych?

Brak przeciwwskazań.

Próby wątrobowe – normy

Normy mogą się różnić zależnie od laboratorium – jest to związane ze stosowanymi odczynnikami i metodą oznaczania. W interpretacji wyniku badania należy zawsze kierować się normą podaną na wyniku badania.

Wartości referencyjne dla dorosłych wynoszą:

  • ALT <40 IU/l
  • AST <40 IU/l
  • ALP <270 IU/l
  • GGT:
    • kobiety <35 IU/l
    • mężczyźni <40 IU/l.

Próby wątrobowe u niemowląt i starszych dzieci - normy

Normy aktywności enzymów wątrobowych ALT i AST dla dzieci, z zależności od wieku, przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wartości referencyjne aktywności aminotransferaz w zależności od wieku
Wiek ALT (U/l) AST (U/l)
do 5. doby życia <52 <110
do 6. mż. <60 <84
7.–12. mż. <57 <89
1.–12. rż. <39 <52
13.–17. rż. dziewczęta <23 <27
13.–17. rż. chłopcy <26 <33
ALT – aminotransferaza alaninowa, AST – aminotransferaza asparaginowa

Podwyższone wartości prób wątrobowych u dziecka – przyczyny

Podwyższone wartości prób wątrobowych u dzieci wymagają konsultacji z pediatrą lub lekarzem rodzinnym. Nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych u dzieci mogą powodować choroby wątroby (np. ostre i przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, choroba Wilsona), choroby mięśni, celiakia, wrodzone wady metabolizmu i wiele innych. Niekiedy podwyższone wartości próby wątrobowych u dzieci obserwuje się w przebiegu infekcji dróg oddechowych (np. mononukleoza zakaźna, COVID-19), zakażenia układu pokarmowego (np. biegunki wirusowe) czy dróg moczowych.

Polecamy:

Inne rodzaje testów czynnościowych wątroby

Aktywność gamma-glutamylotranspeptydazy (GGT) oraz fosfatazy zasadowej (ALP) jest podwyższona w przypadkach zaburzeń odpływu żółci (tzw. cholestazy). W przypadku gamma-glutamylotranspeptydazy zwiększoną aktywność stwierdza się także u pacjentów z nowotworami lub po zawale serca. Podobnie aktywność fosfatazy zasadowej jest zwiększona u chorych z niektórymi nowotworami albo nadmierną aktywnością komórek kościotwórczych (czyli osteoklastów).

Jak należy interpretować wyniki testów czynnościowych wątroby?

Wyniki testów czynnościowych wątroby powinien interpretować lekarz, uwzględniając informacje z wywiadu chorobowego, wyniki badania przedmiotowego pacjenta, wiedzę o chorobach współistniejących i przyjmowanych przez chorego lekach. Pacjent powinien zgłaszać się na pobranie krwi w wyznaczonych odstępach czasu, kiedy konieczna jest obserwacja zmian parametrów czynności wątroby w związku z przebiegiem choroby i leczenia.

Próby wątrobowe – cena

Próby wątrobowe (ALT, AST, GGT, ALP) znajdują się wśród badań dostępnych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego w POZ. W przypadku stwierdzenia wskazań, lekarz POZ wystawia skierowanie na powyższe badania, a koszty badań pokrywa płatnik („badanie na NFZ”).

W przypadku oznaczenia prób wątrobowych prywatnie lub bez wskazań (bez skierowania) koszty się różnią w zależności od laboratorium i wynoszą średnio 10–30 złotych za każde badanie.

Jak obniżyć podwyższone wartości prób wątrobowych?

Każdy przypadek podwyższonych wartości prób wątrobowych należy analizować indywidualnie, w celu ustalenia przyczyny obserwowanych nieprawidłowości. Wówczas leczenie przyczyny może spowodować normalizację wyników.

Niekiedy jednak podwyższona aktywność enzymów wątrobowych może wynikać ze stylu życia i być związana z błędem dietetycznym, spożyciem alkoholu, przyjmowaniem preparatów ziołowych lub suplementów diety. Podwyższone wyniki prób wątrobowych obserwuje się też przejściowo u osób po forsownym wysiłku fizycznym.

Piśmiennictwo

12.12.2023
Zobacz także
Wybrane treści dla Ciebie
  • Stłuszczenie wątroby – objawy, przyczyny, leczenie
  • Ostropest plamisty: Właściwości i korzyści zdrowotne. Na co pomaga ostropest plamisty?
  • Szczepienie przeciwko WZW typu A
  • Regeneracja i oczyszczanie wątroby – czy wspomaganie jest potrzebne?
  • Zalecenia żywieniowe w ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby
  • Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (stłuszczenie wątroby NAFLD, MAFLD)
  • Zalecenia żywieniowe dla pacjentów z wyrównaną i niewyrównaną marskością wątroby
  • Alkoholowe choroby wątroby
  • HBV i przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B
  • Ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta