×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Morfologia krwi - przygotowanie, wyniki, wskazania

Lek. Paweł Herman

Czym jest morfologia krwi?

Krew to zawiesina krwinek czerwonych (erytrocytów), białych (leukocytów) oraz płytek krwi w osoczu. Morfologia krwi jest popularnym, bardzo często wykonywanym badaniem polegającym na ich ilościowej i jakościowej analizie.

W jaki sposób wykonuje się morfologię krwi oraz jak się do niej przygotować?

Z żyły pobiera się 5 ml krwi do specjalnych probówek zawierających EDTA (substancję zapobiegającą krzepnięciu pobranej krwi).

Jak się przygotować do badania morfologii krwi?

Przed badaniem pacjent nie powinien wykonywać wysiłku fizycznego ani długotrwale przebywać w pozycji stojącej. Powinien być również na czczo przez 8 godzin przed badaniem.

Należy pamiętać, iż każdą nieprawidłowość w morfologii krwi obwodowej trzeba zweryfikować, powtarzając badanie – błędy laboratoryjne nie należą bowiem do rzadkości.

Morfologia krwi – wskazania

Morfologię często wykonuje się profilaktycznie, bez podejrzenia choroby. Badanie wykorzystywane jest głównie w diagnostyce niedokrwistości (anemii) oraz infekcji. Pozwala również na ogólną ocenę gospodarki wodnej organizmu (np. na wykrycie odwodnienia).

Morfologia – przeciwwskazania

W celu wykonania morfologii krew pobiera się w niewielkiej ilości, przez co nie ma wpływu na stan pacjenta. Z tego względu nie ma przeciwwskazań do jej wykonania.

Skład krwi u zdrowego człowieka

Krwinki czerwone (erytrocyty) – RBC

Norma: kobiety 3,5–5,2x106/µl, mężczyźni 4,2–5,4x106/µl
To badanie mówi nam o zawartości erytrocytów w 1 µl krwi. Erytrocyty są to komórki krwi o dyskowatym, dwuwklęsłym kształcie, odgrywające bardzo istotną rolę – transport niezbędnego do życia tlenu z płuc do wszystkich tkanek naszego organizmu, a także transport dwutlenku węgla z tkanek do płuc celem jego wydalenia do powietrza atmosferycznego. Do ich produkcji, która zachodzi w szpiku kostnym, niezbędny jest szereg mikro- i makroelementów – najważniejsze są żelazo, witamina B12kwas foliowy. Czas życia pojedynczego erytrocytu wynosi 120 dni – po jego upływie erytrocyt niszczony jest w układzie siateczkowo-śródbłonkowym, znajdującym się w śledzionie i wątrobie.

Przyczyny zwiększonej liczby erytrocytów

  • Najczęstszą przyczyną zwiększonej liczby erytrocytów jest odwodnienie (dochodzi wówczas do zagęszczenia krwi, wskutek czego erytrocyty stanowią większy procent jej objętości).
  • Stany przewlekłego niedotlenienia organizmu.
    Erytrocyty są nośnikami tlenu w naszym organizmie, zwiększenie ich produkcji ma więc miejsce w odpowiedzi na niedotlenienie. Gdy takie zaistnieje, nerki rozpoczynają zwiększoną produkcję erytropoetyny (EPO) – hormonu pobudzającego szpik kostny do produkcji erytrocytów. Do niedotlenienia może dochodzić w przypadku:
    • przebywania na znacznych wysokościach. Na terenach wysokogórskich ciśnienie powietrza jest obniżone, utrudniając wymianę gazową w pęcherzykach płucnych.
    • palenia papierosów. Dym tytoniowy zawiera tlenek węgla, czyli czad. Ponieważ ma on zdecydowanie większą zdolność do wiązania się z hemoglobiną niż tlen (7-krotnie większą), podczas wdychania dymu tytoniowego w miejsce natlenowanej hemoglobiny tworzy się karboksyhemoglobina, która nie jest zdolna do przenoszenia tlenu.
    • obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) – częstej choroby, której towarzyszy niedotlenienie. Polega on na licznych, długich (nawet kilka minut) przerwach w oddychaniu w czasie snu. W czasie tych przerw dochodzi do wyczerpania zapasów tlenu w erytrocytach – a zatem do niedotlenienia.
    • wrodzonych wad serca, w których krew odtlenowana (żylna) miesza się z natlenowaną (tętniczą) – należą do nich ubytki w przegrodzie międzyprzedsionkowej lub międzykomorowej, przetrwały przewód tętniczy Bottala, czy też rzadko występujące zespoły – tetralogia Fallota czy przełożenie głównych naczyń.
    • chorób płuc – odtlenowana krew żylna trafia z prawej komory serca do płuc, gdzie zachodzi wymiana gazowa polegająca na oddaniu z erytrocytu dwutlenku węgla (CO2) i przyjęciu tlenu (O2). Po natlenowaniu krwi trafia ona do lewej komory serca, a następnie do wszystkich naszych narządów i tkanek. W przypadku wystąpienia chorób płuc, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) oraz rzadko występującego włóknienia płuc czy mukowiscydozy dochodzi do upośledzenia wymiany gazowej.
  • Bardzo rzadką chorobą skutkującą wzrostem hematokrytu jest czerwienica prawdziwa – w jej przebiegu dochodzi do niekontrolowanego zwiększenia produkcji erytrocytów.
  • Nowotwory wydzielające erytropoetynę (EPO) – również niezmiernie rzadka przyczyna wzrostu wartości hematokrytu.
  • Działanie glikokortykosteroidów w przebiegu leczenia steroidami lub zespołu Cushinga.

Przyczyny zmniejszonej liczby erytrocytów

  • Produkcja erytrocytów jest niewystarczająca (mamy wówczas do czynienia z niedokrwistością). Można wyróżnić następujące rodzaje niedokrwistości:
    • niedoborową – jest to najczęstszy rodzaj niedokrwistości. Najczęściej spowodowana jest niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego – substancji potrzebnych do ich produkcji. Najczęstszą przyczyną niedoboru żelaza jest przewlekłe krwawienie, inne to zespoły złego wchłaniania, czy zwiększone zapotrzebowanie (np. w okresie dojrzewania lub ciąży).
    • w przebiegu chorób przewlekłych – choroba przewlekła jest drugą co do częstości, zaraz po niedoborze żelaza, przyczyną niedokrwistości. W przebiegu różnego rodzaju zakażeń, chorób nowotworowych czy autoimmunologicznych dochodzi do pobudzenia układu odpornościowego, co skutkuje zmniejszeniem produkcji erytrocytów.
    • pokrwotoczną – w przypadku nagłej lub przewlekłej utraty krwi, dochodzi do przenikania płynu z przestrzeni zewnątrzkomórkowej do naczyń krwionośnych – dochodzi więc do rozrzedzenia krwi, a zatem do zmniejszenia wartości hematokrytu.
    • hemolityczne – ten rodzaj niedokrwistości spowodowany jest nieprawidłowym, przedwczesnym rozpadem erytrocytów.
      • Niedokrwistość hemolityczną dzieli się na wrodzoną – powodem rozpadu erytrocytów jest wówczas ich nieprawidłowa budowa (np. sferocytoza wrodzona, talasemie) oraz nabytą – erytrocyty są prawidłowo zbudowane, jednak występuje czynnik powodujący ich rozpad (np. przeciwciała przeciwerytrocytarne, sztuczna zastawka serca, zakażenia)
      • aplastyczną – występuje w przebiegu uszkodzenia szpiku kostnego, będącego miejscem produkcji erytrocytów (narażenie na promieniowanie jonizujące, toksyczne substancje chemiczne, niektóre leki).
    • Organizm jest przewodniony, jest to jednak sytuacja bardzo rzadka.

    Hematokryt – HCT

    Norma: kobiety 37–47%, mężczyźni 40–54%
    Hematokryt mówi o tym, jaką objętość całej krwi stanowi objętość samych krwinek czerwonych (erytrocytów). We współczesnych analizatorach automatycznych hematokryt oblicza się na podstawie liczby i objętości erytrocytów; w metodach tradycyjnych hematokryt mierzy się bezpośrednio, odwirowując probówkę z krwią – wówczas erytrocyty, mając większą gęstość niż osocze, w którym są zawieszone, wędrują na dno probówki. Po odwirowaniu, za pomocą miarki, można odczytać wynik.

    Przyczyny zwiększenia i zmniejszenia hematokrytu są takie same, jak liczby krwinek czerwonych

    Hemoglobina – Hb

    Norma: kobiety 12–16 g/l, mężczyźni 14–18 g/l dd
    Hemoglobina jest białkiem zawartym w erytrocycie, którego funkcją jest przenoszenie cząsteczek tlenu z płuc do tkanek obwodowych. To właśnie hemoglobina nadaje erytrocytowi czerwony kolor. Powyższe badanie mówi o liczbie gramów hemoglobiny znajdującej się w 1 litrze krwi obwodowej. Jest to najlepsze badanie w diagnostyce niedokrwistości. Podejmując decyzję o przetoczeniu krwi, lekarz bazuje na wyniku właśnie tego badania.

    Przyczyny zwiększenia i zmniejszenia stężenia hemoglobiny są takie same, jak liczby krwinek czerwonych.

    Wskaźniki RBC – czerwonokrwinkowe

    Wskaźniki czerwonokrwinkowe mówią o budowie krwinek czerwonych. Często u zdrowych osób dochodzi do ich niewielkich odchyleń od normy.

    Średnia zawartość hemoglobiny w krwince – MCH

    Norma: 27–31 pg

    Średnie stężenie hemoglobiny w krwince – MCHC

    Norma: 32–36 g/dl

    Wskaźniki MCH oraz MCHC pozwalają na ocenę ilości hemoglobiny znajdującej się w pojedynczym erytrocycie.

    Przyczyny zwiększenia MCH i MCHC

    Do zwiększenia tych wskaźników dochodzi bardzo rzadko, między innymi w przypadku sferocytozy wrodzonej. W tej chorobie erytrocyt przybiera kształt kulisty zamiast dyskowatego, a zwiększenie MCH i MCHC spowodowane jest częściowym odwodnieniem erytrocytów, a więc zagęszczeniem znajdującej się w nim hemoglobiny.

    Przyczyny zmniejszenia MCH i MCHC

    Zmniejszenie tych wskaźników jest sytuacją częstszą. Najczęściej zmniejszenie MCH i MCHC jest spowodowane:

    • niedoborem żelaza, które jest niezbędne do produkcji hemoglobiny. W takiej sytuacji jest ona produkowana w niedostatecznej ilości, co przekłada się na zmniejszenie jej stężenia w erytrocycie.
    • inną, rzadszą przyczynę zmniejszenia MCH i MCHC stanowi talasemia – choroba uwarunkowana genetycznie, w przebiegu której dochodzi do zmniejszenia syntezy hemoglobiny.

    Średnia objętość krwinki – MCV

    Norma: 82–92 fl

    Przyczyny zmniejszenia MCV

    • Zmniejszenie MCV najczęściej związane jest z niedokrwistođci spowodowaną niedoborem żelaza – objętość krwinki może wówczas wynosić 60–70 fl.
    • Odwodnienie hipertoniczne – jest to zaburzenie gospodarki wodnej organizmu, do którego dochodzi w przypadku utraty samej wody, z niewielką utratą elektrolitów (spożywanie niewystarczającej ilości płynów, znacznie zwiększone stężenie glukozy, moczówka prosta). Dochodzi wówczas do zwiększenia ich stężenia we krwi i ucieczki wody z erytrocytu, co prowadzi do zmniejszenia jego objętości.
    • Przewodnienie hipertoniczne – przyczynami tego zaburzenia gospodarki wodnej może być niewydolność nerek lub spożywanie słonej wody. Podobnie jak w przypadku odwodnienia hipertonicznego prowadzi do ucieczki wody z erytrocytu.
    • Talasemia również skutkuje zmniejszeniem MCV, pomimo prawidłowej, a nawet zwiększonej zawartości żelaza w organizmie.
    • Niedokrwistość w przebiegu chorób przewlekłych – rzadko, tylko w ciężkich przypadkach

    Przyczyny zwiększenia MCV

    • Najczęściej spowodowane jest niedokrwistością z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego (niedokrwistośc makrocytarna, zwiększenie MCV nawet do 150 fl). Powodów takiej sytuacji jest wiele:
      • Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego w diecie – w przypadku diety wegańskiej, u anorektyków, alkoholików
      • Choroby żołądka (nowotwory, zapalenie) – do wchłaniania witaminy B12 z przewodu pokarmowego potrzebny jest czynnik wewnętrzny (IF), produkowany przez komórki żołądka. Rzadką sytuacją jest produkuja przeciwciał przeciwko temu czynnikowi bądź przeciwko komórkom żołądka produkującym ten czynnik. Mamy wtedy do czynienia z niedokrwistoścą złośliwą (Addisona i Biermera)
      • Choroby jelita cienkiego (nowotwory, choroba Leśniowskiego i Crohna) – kompleks witaminy B12 i czynnika wewnętrznego wchłaniany jest właśnie w jelicie cienkim.
    • Niedoczynność tarczycy – zwiększenie MCV jest niewielkie, rzadko przekraczające 100 fl.
    • Odwodnienie hipotoniczne – dochodzi do niego, gdy odwodniony chory przyjmuje płyny bezelektrolitowe (np. herbatę) – wówczas woda z krwi napływa do erytrocytów, skutkując wzrostem ich objętości.
    • Przewodnienie hipotoniczne – spowodowane najczęściej nadmierną podażą płynów bezelektrolitowych chorym z upośledzoną czynnością nerek.
    • Zespoły mielodysplastyczne – są to groźne choroby szpiku kostnego, występują jednak niezmiernie rzadko.
    • Do zwiększenia MCV może dochodzić u ciężarnych kobiet, jak również u noworodków, nie świadczy to jednak o istnieniu choroby.
    • Współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów – RDW

      Norma: 11,5–14,5%
      Wskaźnik RDW mówi, jak bardzo różni się objętość poszczególnych erytrocytów od wartości średniej (MCV). Wzrost rozpiętości rozkładu objętości erytrocytów występuje w przypadku niedoboru żelaza (niedokrwistość mikrocytarna) oraz witaminy B12 i kwasu foliowego (niedokrwistość makrocytarna), a także po przetoczeniu krwi.

      Retikulocyty

      Norma: 0,5–1,5 % liczby erytrocytów, 20–100 x 103/µl
      Retikulocyty to niedojrzałe, młode formy krwinek czerwonych.

      • Odsetek retikulocytów jest zwiększony w przypadku zmniejszenia liczby erytrocytów, celem wyrównania ich niedoboru, co jest prawidłową reakcją organizmu. Zjawisko to ma miejsce w przypadku niedokrwistości pokrwotocznej, hemolitycznej, pobytu na znacznych wysokościach oraz w przypadku wyrównywania niedoboru witaminy B12 lub żelaza.
      • Odsetek retikulocytów jest zmniejszony, gdy szpik kostny staje się niewydolny (niedokrwistość niedoborowa, aplastyczna w przebiegu chorób przewlekłych)

      Krwinki białe (leukocyty) – WBC

      Norma: 4000–10 000/µl
      Leukocyty są komórkami krwi stanowiącymi składową układu odpornościowego. Biorą udział w walce z patogenami, takimi jak wirusy i bakterie. Czas ich życia waha się od kilku dni do nawet 20 lat.

      Przyczyny zwiększenia liczby leukocytów (leukocytoza)

      • Zwiększenie całkowitej liczby leukocytów najczęściej spowodowane jest zakażeniem organizmu. W przebiegu zakażenia, dochodzi do uwalniania młodych form leukocytów ze szpiku kostnego do krwi, by skuteczniej zwalczać dany patogen – ich liczba może dochodzić do 20 000/µl.
      • Znaczne zwiększenie liczby leukocytów (>30 000/µl), może się wiązać z chorobą nowotworową (białaczki, chłoniaki), jednak jest to sytuacja rzadka.
      • Niewielkie, przejściowe zwiększenie może mieć miejsce, jeśli nie zastosujemy się do zaleceń odnośnie do przygotowania do wykonania morfologii krwi – przed badaniem spożyjemy posiłek lub będziemy uprawiać wysiłek fizyczny.

      Przyczyny zmniejszenia liczby leukocytów (leukopenia)

      Częste

      • początek infekcji – na samym początku infekcji, krążące we krwi leukocyty zbierają się w miejscu zakażenia. Zanim szpik kostny uwolni leukocyty, by przywrócić ich właściwą ilość we krwi, w badaniu krwi można zaobserwować leukopenię, nazywaną wówczas pseudoleukopenią
      • przebyta ostra infekcja wirusowa, taka jak przeziębienie czy grypa

      Rzadkie:

      • ciężkie niedożywienie (anoreksja)
      • leczenie glikokortykosteroidami i innymi lekami immunosupresyjnymi, niektórymi lekami przeciwpsychotycznymi,
      • choroby nowotworowe krwi (białaczki)

      Płytki krwi (trombocyty) – PLT

      Norma: 150 000–400 000/µl
      Płytki krwi, czyli trombocyty, biorą udział w krzepnięciu krwi. W miejscu krwawienia, wraz z białkiem o nazwie fibryna tworzą siateczkę zapobiegającą nadmiernej utracie krwi. Przyjmuje się, że wystarczającą wartością pozwalającą na sprawne działanie układu krzepnięcia jest 50 000/µl. Zmniejszona liczba płytek jest częstym zjawiskiem, często wiążącym się ze zbyt długim czasem od pobrania krwi do jej analizy. Może jednak być związana z niedoborem witaminy B12 i kwasu foliowego, uszkodzeniem miejsca ich produkcji, czyli szpiku kostnego lub z rzadkimi zespołami chorobowymi skutkującymi ich nadmiernym niszczeniem.

14.04.2014
Zobacz także
  • Krew – ile krwi ma człowiek, funkcje i skład krwi
  • Grupa krwi - jakie są grupy krwi, dziedziczenie
  • Stężenie erytropoetyny
  • Badanie całkowitej zdolności do wiązania żelaza we krwi (TIBC)
  • Cholesterol i triglicerydy – panel lipidowy
  • Odczyn Biernackiego – OB – szybkość opadania krwinek czerwonych
  • Hormon tyreotropowy – TSH
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta