×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Powiększenie śledziony (splenomegalia): przyczyny, objawy i leczenie

lek. Monika Karlikowska-Skwarnik
1. Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
2. Network of Immunity in Infection, Malignancy and Autoimmunity (NIIMA), Universal Scientific Education and Research Network (USERN), Wrocław

Powiększenie śledziony, czyli inaczej splenomegalia, jest istotnym objawem, który zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Ból w okolicy śledziony, czyli po lewej stronie jamy brzusznej, tuż pod żebrami, najczęściej związany jest z jej nieprawidłowym rozmiarem. Dolegliwości te należy różnicować z bólem żołądka, który bezpośrednio ze śledzioną sąsiaduje.

Co to jest powiększenie śledziony (splenomegalia) i jaki jest mechanizm jej powstawania?

Śledziona jest jednym z narządów leżących w jamie brzusznej. W warunkach prawidłowych ukryta jest pod żebrami, po lewej stronie, pomiędzy żołądkiem i lewą nerką. Jest narządem pełniącym istotne funkcje, ale nie jest niezbędna do życia. Czasami, zwłaszcza po wypadkach skutkujących obrażeniami brzucha, śledziona zostaje uszkodzona i może zostać usunięta.

Najistotniejsze zadania śledziony wynikają z jej budowy. W jej wnętrzu napotkać można wysepki zbudowane z krwinek białych wyspecjalizowanych w wyławianiu i zwalczaniu drobnoustrojów, które omywane są przez krew przepływającą przez śledzionę. Narząd ten precyzyjnie wybiera z krwiobiegu stare i zużyte krwinki, ponadto jako jeden z pierwszych strażników organizmu wykrywa krążące we krwi bakterie, wirusy i inne drobnoustroje, unieszkodliwiając je. Śledziona stanowi również obszerny magazyn krwi, w razie potrzeby jest w stanie kilkukrotnie zwiększyć swoją objętość.

Przeczytaj też odpowiedź lekarza: Czy osoba posiadająca 3 śledziony ma większą odporność?

Powiększenie śledziony (splenomegalia) - objawy


Powiększenie śledziony
Ryc. 1. Powiększoną śledzionę można wyczuć poniżej żeber po lewej stronie

Powiększenie śledziony to stan, w którym dochodzi do zwiększenia wymiarów narządu tak, że jest to wyraźnie zauważalne w badaniu brzucha (można wyczuć śledzionę poniżej żeber po lewej stronie) lub opisane w badaniu USG. Lekarze nazywają ten objaw splenomegalią, a jeżeli powiększona jest również wątroba, mówi się o hepatosplenomegalii (zob. Powiększenie wątroby).

Powiększenie śledziony wynikać może:

  • ze zwiększonej objętości krwi zalegającej wewnątrz narządu
  • z reakcji organizmu na infekcję bakteryjną lub wirusową
  • jako wynik odkładania się w śledzionie różnych substancji, których organizm nie jest w stanie prawidłowo przetwarzać
  • z obecności zmian w obrębie śledziony, takich jak torbiele, naczyniaki itd.
  • z nieprawidłowo wzmożonej pracy śledziony (tzw. hipersplenizmu)
  • obecności zmian nowotworowych.

Powiększenie śledziony (splenomegalia) - przyczyny

Przyczyny infekcyjne są najczęstszym powodem powiększenia śledziony, zwłaszcza u dzieci. Należą do nich zakażenia wirusowe (mononukleoza zakaźna, cytomegalia), rzadziej zakażenia bakteryjne, zakażenia pierwotniakowe (toksoplazmoza, malaria).

Choroby krwi skutkujące powiększeniem śledziony to anemie hemolityczne, czyli przebiegające z rozpadem krwinek czerwonych, zarówno wrodzone (np. sferocytoza, talasemie), jak i nabyte. Związane są z koniecznością utylizacji szybko rozpadających się krwinek czerwonych lub ich „odławianiem” przez śledzionę w przypadku komórek o znacznie zmienionym kształcie.

Śledziona powiększa się również u pacjentów z chorobami metabolicznymi, inaczej spichrzeniowymi, np. chorobą Gauchera, Niemanna i Picka, mukopolisacharydozami, skrobawicą. Jest efektem odkładania substancji powstających na skutek wad metabolizmu.

Powiększenie śledziony może wystąpić w przypadku ostrych i przewlekłych białaczek lub chłoniaków.

Kolejną grupą chorób skutkujących powiększeniem śledziony są stany przebiegające z tzw. nadciśnieniem wrotnym, w którym na skutek zwężenia naczyń krwionośnych łączących śledzionę z wątrobą i innymi narządami znajdującymi się w jamie brzusznej dochodzi do utrudnienia przepływu krwi. Choroby wywołujące taki stan, to m.in. marskość wątroby, zespół Budda i Chiariego, zakrzepica, zwężenie, jamistość żyły wrotnej, ucisk przez guz.

Przeczytaj też odpowiedź lekarza: Przewlekłe bóle brzucha po lewej stronie pod żebrami

Choroby reumatologiczne, które objawiać się mogą powiększeniem śledziony, to np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, małopłytkowości autoimmunologiczne, reakcje po niektórych lekach, a także sarkoidoza.

Rzadko występuą sytuacje, gdy powiększenie śledziony pojawia się w przebiegu torbieli wrodzonych, pourazowych, pozawałowych; ropni, zmian nowotworowych, zarówno wywodzących się ze śledziony, jak i zmian przerzutowych.

Co robić w razie wystąpienia powiększenia śledziony (splenomegalii)?

Ponieważ powiększenie śledziony występuje w przebiegu wielu chorób – często łagodnych, ale czasami mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia chorego – należy zawsze znaleźć jego przyczynę. Istotne jest zgłoszenie się do lekarza POZ w celu rozpoczęcia stosownej diagnostyki.

W przypadku pacjentów z powiększoną śledzioną, którzy odczuwają nagłe bóle brzucha po lewej stronie, wskazana jest pilna konsultacja lekarska lub wezwanie zespołu ratownictwa medycznego w celu wykluczenia pęknięcia śledziony. Zawsze należy pamiętać o ocenie śledziony u pacjentów po wypadkach komunikacyjnych lub urazach brzucha.

Co zrobi lekarz, jeśli zgłosimy się z powiększeniem śledziony (splenomegalii)?

Podstawą każdego procesu diagnostycznego jest starannie zebrany wywiad. Lekarz z pewnością będzie pytał o: czas wystąpienia dolegliwości, inne objawy, np. gorączki, bóle brzucha, infekcje w ostatnim czasie, zwiększoną skłonność do siniaczenia się, osłabienie, bladość skóry, choroby przewlekłe lub stosowane leki, także używki stosowane przez pacjenta, wywiad rodzinny – czy u kogoś z bliskich występowała niedokrwistość, nasilone krwawienia, nowotwory, choroby hematologiczne.

W badaniu lekarz ocenia wielkość powiększonej śledziony, poszukuje oznak infekcji, powiększonych węzłów chłonnych, ocenia obecność poszerzonych naczyń na skórze brzucha, a w przypadku dzieci ważna jest również ocena wzrostu i masy ciała, oraz rozwoju.

Już w gabinecie lekarza POZ można uzyskać skierowanie na podstawowe badania, jak morfologia krwi i inne badania biochemiczne pomagające ocenić stan organizmu i wskazać właściwy tor diagnostyczny. Wskazane jest również wykonanie USG jamy brzusznej w celu oceny wielkości wątroby i śledziony, należy również ocenić pozostałe narządy jamy brzusznej, a – w miarę możliwości – przepływ krwi w naczyniach krwionośnych znajdujących się w sąsiedztwie wątroby i śledziony. Dalsza diagnostyka uzależniona jest od najbardziej prawdopodobnej przyczyny powiększenia narządu.

Przeczytaj więcej o diagnostyce: Morfologia krwi

Powiększona śledziona - co można jeść?

W przypadku powiększenia śledziony ograniczenia dietetyczne wynikają nie tyle z samego powiększenia narządu, co z choroby podstawowej, która wywołała ten objaw. W zależności od rozpoznania wskazane jest dopasowanie diety według zaleceń lekarza. W przypadku niektórych chorób metabolicznych konieczne może być wykluczenie niektórych produktów z diety. Chorzy na nowotwory – w zależności od etapu leczenia – mogą wymagać dodatkowej suplementacji – produktów bogatych w substancje odżywcze, a w okresach po chemioterapii produktów lekkostrawnych, niedrażniących błon śluzowych przewodu pokarmowego. W przypadku uszkodzenia wątroby wskazane jest unikanie produktów wysokoprzetworzonych, niektórych leków, alkoholu i innych używek. W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących żywienia w chorobie przewlekłej należy zasięgnąć opinii lekarza prowadzącego lub zasięgnąć porady dietetyka.

Powiększenie śledziony: znajdź hematologa w twojej okolicy

03.08.2022
Zobacz także
  • Powiększone węzły chłonne
  • Powiększenie wątroby
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta