Cyjanokobalamina (opis profesjonalny)

Działanie - Cyjanokobalamina

Mechanizm działania
Witamina B₁₂, enzym zawierający kobalt, należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie, dostarczanych w warunkach fizjologicznych głównie z pożywieniem pochodzenia zwierzęcego. Jest niezbędna w procesach wzrostu organizmu, podziału komórek, hematopoezy i syntezy mieliny. Jako koenzym bierze udział w syntezie puryn i pirymidyn, przyspiesza metabolizm białek, jest koenzymem transmetylacji oraz syntezy grup metylowych. Uczestniczy także w dojrzewaniu komórek nabłonkowych, ma wpływ na procesy krwiotwórcze i prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Niedobór tej witaminy prowadzi do powstania niedokrwistości megaloblastycznej, zmian w nerwach obwodowych, a następnie zmian degeneracyjnych rdzenia kręgowego w tylnych sznurach i drogach korowo-rdzeniowych. Awitaminoza trwająca >3 mies. może prowadzić do zaawansowanych, nieodwracalnych zmian neurologicznych. Średnie dobowe zapotrzebowanie na cyjanokobalaminę wynosi ok. 1–2 µg.

Farmakokinetyka
Ponieważ wit. B₁₂ bardzo słabo się wchłania po podaniu p.o. (ok. 1% podanej dawki), dlatego w leczeniu podaje się ją przede wszystkim i.m. lub głęboko s.c. Wit. B₁₂ uwolniona z pokarmu pod wpływem kwasu żołądkowego wiąże się z czynnikiem wewnętrznym (intrinsic factor – IF) – glikoproteiną wydzielaną przez komórki okładzinowe żołądka; po przejściu kompleksu witamina–czynnik wewnętrzny do jelita cienkiego dochodzi do odłączenia się czynnika wewnętrznego, a cyjanokobalamina w obecności jonów wapnia wchłania się do krążenia wrotnego. Po podaniu i.m. lub s.c. t_max wynosi 1 h. Wit. B₁₂ jest transportowana w osoczu w połączeniach z białkami wiążącymi – transkobalaminą I i II; 90% jest magazynowane w wątrobie, a następnie bierze udział w krążeniu wątrobowo-jelitowym. Cyjanokobalamina jest wydalana głównie z moczem. Wit. B₁₂ przenika zarówno przez barierę łożyskową, jak i do pokarmu kobiecego.

Wskazania do stosowania - Cyjanokobalamina

Niedokrwistości
Leczenie niedokrwistości złośliwej (Addisona i Biermera) oraz innych niedokrwistości megaloblastycznych z niedoboru wit. B₁₂.

Niedobór wit. B₁₂
Leczenie niedoboru wit. B₁₂ z powodu: ścisłego wegetarianizmu, zahamowania (wrodzonego lub nabytego) wydzielania czynnika wewnętrznego (czynnika Castle’a) lub braku tego czynnika spowodowanego resekcją żołądka, przewlekłego zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka, zespołu złego wchłaniania (np. po resekcji jelita krętego, w przebiegu celiakii, sprue tropikalnej [psylozy], choroby Leśniowskiego i Crohna), kompetycyjnego wykorzystywania wit. B₁₂ przez bakterie jelitowe (zespół ślepej pętli) lub przez pasożyty (zarażenie bruzdogłowcem szerokim).

Test Schillinga
Test Schillinga (badanie wchłaniania wit. B₁₂).

Uzupełnianie diety
Postacie doustne wskazane są do uzupełniania diety w wit. B₁₂, szczególnie u osób narażonych na niedobory, np. będących na diecie wegetariańskiej.

Przeciwwskazania stosowania - Cyjanokobalamina

Nadwrażliwość na cyjanokobalaminę, kobalt lub którykolwiek składnik preparatu.

Czerwienica prawdziwa
Niedobór witaminy B₁₂ może maskować objawy czerwienicy prawdziwej; leczenie cyjanokobalaminą może spowodować ujawnienie się tych objawów.

Hamowanie reakcji na leczenie cyjanokobalaminą
Zakażenie, mocznica, niedobór żelaza lub kwasu foliowego mogą zmniejszać lub całkowicie hamować reakcję na leczenie cyjanokobalaminą.

Zanik nerwu wzrokowego
Cyjanokobalamina może przyspieszyć zanik nerwu wzrokowego, dlatego należy zachować ostrożność podczas leczenia pacjentów z chorobą Lebera.

Hipokalcemia
Przez pierwsze 48 h leczenia należy monitorować stężenie potasu w surowicy ze względu na możliwość wystąpienia hipokaliemii zagrażającej zatrzymaniem krążenia.

Monitorowanie przebiegu leczenia
Przed rozpoczęciem leczenia oraz 5.–7. dnia terapii wskazane jest wykonanie następujących badań laboratoryjnych: stężenie kwasu foliowego, hematokryt, ilość retykulocytów (znaczny wzrost liczby retykulocytów jest wczesnym dowodem skuteczności leczenia) oraz stężenie witaminy B₁₂. W przypadku długotrwałej terapii zaleca się kontrolę parametrów hematologicznych oraz stężenia witaminy B₁₂ co 3–6 mies.

Interakcje - Cyjanokobalamina

Kolchicyna, kwas paraaminosalicylowy, alkohol
Kolchicyna, kwas paraaminosalicylowy i alkohol spożywany codziennie przez ponad 2 tyg. zmniejszają wchłanianie wit. B₁₂.

Niektóre antybiotyki, metotreksat, pirymetamina
Niektóre antybiotyki, metotreksat i pirymetamina wpływają na wyniki oznaczeń wit. B₁₂ (wyniki fałszywie ujemne).

Leki hamujące czynność szpiku kostnego
Równoległe stosowanie leków hamujących czynność szpiku kostnego (np. chloramfenikolu) może osłabiać reakcję na leczenie wit. B₁₂.

Kwas foliowy
Długotrwałe stosowanie kwasu foliowego w dużych dawkach powoduje zmniejszenie stężenia wit. B₁₂ we krwi.

Sól sodowa warfaryny
Nie zaleca się mieszania roztworu wit. B₁₂ z solą sodową warfaryny przeznaczoną do wstrzykiwań.

Niezgodności farmaceutyczne
Może wystąpić niezgodność farmaceutyczna pomiędzy roztworami kwasu askorbinowego i cyjanokobalaminy, dlatego należy unikać jednoczesnego podawania tych witamin.

Działania niepożądane - Cyjanokobalamina

Po podaniu pozajelitowym: bardzo rzadko wstrząs anafilaktyczny i zgon oraz reakcje nadwrażliwości, obrzęk płuc, zastoinowa niewydolność serca, zakrzepy naczyń obwodowych, czerwienica prawdziwa, świąd, wysypka, wzdęcia, łagodna, przemijająca biegunka, ból po podaniu i.m. Wit. B₁₂ może zaostrzyć i przyspieszyć przebieg wrodzonego zaniku nerwu wzrokowego (choroba Lebera).

Przedawkowanie
Nie są znane przypadki przedawkowania.

Ciąża i laktacja - Cyjanokobalamina

Kategoria C; jeśli wit. B₁₂ przyjmowana jest w dawkach nie przekraczających dziennego zapotrzebowania (RDA) – kategoria A. Lek w postaci pozajelitowej może być stosowany w ciąży jedynie w przypadkach, gdy w opinii lekarza korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu.

Cyjanokobalamina przenika do pokarmu kobiecego, jednakże nie obserwowano działań niepożądanych u dzieci podczas stosowania zalecanych dawek przez matki.

Dawkowanie - Cyjanokobalamina

P.o. 1 tabl./d, po posiłku.

Pozajelitowo i.m. lub głęboko s.c.
Dorośli.
Niedokrwistość złośliwa Addisona i Biermera
bez objawów neurologicznych: 250–1000 µg/d co 2. dzień przez 1–2 tyg., następnie 250 µg/d 1 ×/tydz. do uzyskania poprawy obrazu krwi; comiesięczna dawka podtrzymująca 1 mg do końca życia;
z objawami neurologicznymi (zwyrodnienie sznurowe rdzenia): 1 mg co 2. dzień do uzyskania poprawy stanu klinicznego i ustąpienia objawów; comiesięczna dawka podtrzymująca 1 mg do końca życia.

Niedobory wit. B₁₂ po resekcji żołądka lub w wyniku zaburzeń wchłaniania: 250–1000 µg 1 ×/mies.

Dzieci.
Niedokrwistość złośliwa Addisona i Biermera
bez objawów neurologicznych: do 3. rż. 5–15 µg/d; 3.–18. rż. 15–30 µg/d.

Niedokrwistość megaloblastyczna: do 3. rż. 5–15 µg/tydz.; 3.–7. rż. 15–25 µg/tydz.; 7.–18. rż. 15–30 µg/tydz.

Niedokrwistość z objawami neurologicznymi: do 3. rż. 100–200 µg/tydz.; 3.–7. rż. 200–500 µg/tydz.; 7.–18. rż. 500–1000 µg/tydz.

Test Schillinga. Oprócz podania p.o. znakowanej wit. B₁₂, podaje się jednorazowo i.m. 1000 µg wit. B₁₂.

Uwagi dla Cyjanokobalamina

Wit. B₁₂ nie podaje się i.v. W ciągu kilku pierwszych dni stosowania cyjanokobalaminy należy kontrolować stężenie potasu w osoczu i w razie konieczności uzupełniać jego niedobory.

Przeczytaj też artykuły

• Niedokrwistość megaloblastyczna

Preparaty na rynku polskim zawierające cyjanokobalamina

Zobacz substancje złożone zawierające cyjanokobalamina

• kwas askorbinowy + kwas cytrynowy + cyjanokobalamina + kwas foliowy + fruktoza + lewokarnityna + selen + ubidekarenon + cynk
• cyjanokobalamina + magnez (węglan magnezu) + magnez (tlenek magnezu) + pirydoksyna + ryboflawina + tiamina
• cytykolina + cyjanokobalamina + kwas hialuronowy
• cyjanokobalamina + kwas foliowy + pirydoksyna + tiamina
• cyjanokobalamina + diklofenak + pirydoksyna + tiamina
• cyjanokobalamina + pirydoksyna + tiamina
• cyjanokobalamina + kwas foliowy + pirydoksyna
• cyjanokobalamina + kwas foliowy