medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Syntetyczny prekursor czynnego metabolitu wit. D3, zawierający grupę hydroksylową w pozycji α przy C1. Z tego względu nie ulega hydroksylacji w nerkach, co umożliwia jego stosowanie w przypadku ich niewydolności. Po zachodzącej w wątrobie hydroksylacji przy C25 powstaje 1,25-dihydroksycholekalcyferol. Zwiększa on wchłanianie zwrotne wapnia w cewkach nerkowych i fosforanów w przewodzie pokarmowym. Lek zwiększa syntezę białka uczestniczącego w transporcie wapnia, poprawiając jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Zwiększa stężenie wapnia we krwi. W następstwie działania leku zwiększa się synteza macierzy kostnej i kostnych czynników wzrostowych, zmniejsza osteomalacja, złamania beleczek ulegają ograniczeniu.
Farmakokinetyka
Po podaniu p.o. wchłania się całkowicie. Czynny metabolit powstaje na skutek hydroksylacji, ulega jej ok. 50% podanej dawki. Kalcytriol powstający z alfakalcydolu pojawia się w osoczu już po 25 min po podaniu leku i jest transportowany w postaci związanej z białkiem wiążącym wit. D. t1/2 kalcytriolu we krwi wynosi 3–5 h, jednak występuje on w organizmie wewnątrzkomórkowo i jego okres połowicznej eliminacji z organizmu wynosi ok. 36 h (u chorych dializowanych może być dłuższy). Wydalanie następuje z moczem (ok. 13%) i kałem w postaci nieczynnych metabolitów.
Krzywica i osteomalacja niewrażliwa na wit. D,
osteoporoza postmenopauzalna i związana z wiekiem z jednoczesnym niedoborem witaminy D lub jej czynnych metabolitów,
hipokalcemia (zwłaszcza u osób z chorobami prowadzącymi do upośledzenia hydroksylacji wit. D w nerkach),
zaburzenia gospodarki wapniowej u chorych z przewlekłą niewydolnością nerek,
osteodystrofia pochodzenia nerkowego,
niedoczynność przytarczyc,
zespół nerczycowy u dzieci po długotrwałym leczeniu glikokortykosteroidami.
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, hiperkalcemia, zwapnienia przerzutowe, hiperfosfatemia (z wyjątkiem występującej w niedoczynności przytarczyc), hipermagnezemia, hiperkalciuria samoistna, osteomalacja po zatruciu glinem, przedawkowanie i zatrucie witaminą D, kamica nerkowa wapniowa, ciężkie zaburzenie czynności wątroby.
Zwiększenie stężenia wapnia i/lub fosforanów we krwi
Podczas leczenia alfakalcydolem może dojść do nadmiernego zwiększenia stężenia wapnia lub fosforanów w surowicy krwi. W uzasadnionych przypadkach celowe jest monitorowanie stężeń tych jonów, szczególnie we wczesnych fazach leczenia; jeśli stwierdzi się hiperkalcemię, należy odstawić alfakalcydol do chwili powrotu stężenia wapnia do wartości prawidłowych (ok. 1 tydzień).
U osób z osteodystrofią nerkową w celu utrzymania odpowiedniego stężenia fosforanów w surowicy krwi można stosować lek wiążący fosforany.
Osoby szczególnie podatne na wystąpienie hiperkalcemii (pacjenci z niewydolnością nerek, trzeciorzędową nadczynnością przytarczyc lub regularnie poddawani hemodializie) należy poinformować o objawach zwiększonego stężenia wapnia w surowicy.
Monitorowanie stężenia wapnia w surowicy jest szczególnie istotne u chorych z zaburzeniami czynności nerek, ponieważ należą one do grupy ryzyka wystąpienia hiperkalcemii i hiperfosfatemii; badanie należy przeprowadzać początkowo 1–2 ×/tydz., a po ustaleniu dawki 1 ×/mies.
Hiperkalcemię można szybko zmniejszyć przez odstawienie leku do chwili powrotu stężenia wapnia w osoczu do wartości prawidłowych (ok. 1 tyg.); stosowanie alfakalcydolu można wówczas wznowić podając 1/2 poprzedniej dawki.
Monitorowanie przebiegu leczenia
Podczas leczenia alfakalcydolem, w zależności od stanu chorego i czynników ryzyka celowe może być okresowe (co 1–3 miesiące) oznaczanie azotu pozabiałkowego w osoczu, kreatyniny, fosfatazy zasadowej, stężenia fosforanów w surowicy krwi, dobowego wydalania wapnia z moczem oraz stosunku stężenia wapnia do kreatyniny w drugiej porannej porcji moczu (współczynnik wapniowo-kreatyninowy). Podczas stosowania alfakalcydolu w leczeniu osteodystrofii nerkowej należy systematycznie kontrolować stężenie parathormonu, ze względu na niebezpieczeństwo wystąpienia adynamicznej choroby kości.
Zbyt mała podaż wapnia w diecie
U osób przyjmujących z pokarmem zbyt małe ilości wapnia reakcja na alfakalcydol może być osłabiona.
Osoby w podeszłym wieku
U pacjentów w wieku podeszłym konieczne może być stosowania mniejszych dawek alfakalcydolu.
Nadczynność przytarczyc
U osób z dużym stężeniem wapnia w osoczu w przebiegu osteodystrofii nerkowej może wystąpić autonomiczna nadczynność przytarczyc; chorzy ci mogą nie reagować na podanie alfakalcydolu i wymagać zastosowania innych metod leczenia.
Glikozydy nasercowe, kamica nerkowa
Należy zachować ostrożność u pacjentów leczonych glikozydami nasercowymi, ponieważ hiperkalcemia może powodować wystąpienie zaburzeń rytmu serca. Należy zachować ostrożność u pacjentów z kamicą nerkową.
Cholestyramina, olej parafinowy, kolestypol
Cholestyramina, olej parafinowy, kolestypol mogą zmniejszać wchłanianie alfakalcydolu.
Glin
Stosowanie w skojarzeniu z lekami zobojętniającymi sok żołądkowy zawierającymi glin może prowadzić do wystąpienia hipomagnezemii.
Barbiturany, fenytoina, prymidon i inne leki przeciwdrgawkowe, glikokortykosteroidy, salicylany
Barbiturany, fenytoina, prymidon i inne leki przeciwdrgawkowe, glikokortykosteroidy oraz salicylany mogą zmniejszać skuteczność działania alfakalcydolu.
Glikozydy nasercowe
Zwiększenie stężenia wapnia w surowicy powodowane przez alfakalcydol może nasilić działania niepożądane glikozydów nasercowych i zwiększyć ryzyko ich przedawkowania.
Zbyt mała podaż wapnia w diecie
Mała podaż wapnia w diecie może spowodować osłabienie odpowiedzi na leczenie alfakalcydolem.
Ryzyko wystąpienia hiperkalcemii
Jednoczesne stosowanie alfakalcydolu i preparatów zawierających wapń (w dawkach >1,5 g/d), diuretyków tiazydowych, wit. D3 oraz regularne spożywanie dużej ilości pokarmów o znacznej zawartości wapnia zwiększa ryzyko wystąpienia hiperkalcemii.
Estrogeny
Estrogeny mogą nasilać działanie alfakalcydolu.
Magnez
Równoległe stosowanie alfakalcydolu oraz preparatów magnezu (także zobojętniających sok żołądkowy) może prowadzić do nadmiernego zwiększenia stężenia jonów magnezu w osoczu.
Z nieznaną częstotliwością występują: reakcje nadwrażliwości (np. nadwrażliwość u pacjentów z astmą, podrażnienie skóry, kontaktowe zapalenie skóry, podrażnienie spojówek), ból głowy, zawroty głowy, splątanie (jako wynik hiperkalcemii), hiperkalcemia, hiperfosfatemia (szczególnie u pacjentów z niewydolnością nerek), zaburzenia rytmu serca (związane z hiperkalcemią), biegunka, zaparcia, nudności, wymioty, suchość w jamie ustnej, wzmożone pragnienie, podrażnienie błon śluzowych w tym również śluzówki żołądka, metaliczny posmak w ustach (jako wynik hiperkalcemii), świąd, wysypka, pokrzywka, bóle mięśni, bóle kości (związane z hiperkalcemią), hiperkalciuria, wielomocz, nefrokalcynoza, zwapnienia ektopowe i zaburzenie czynności nerek (jako wynik hiperkalcemii), zmęczenie (związane z hiperkalcemią).
Przedawkowanie
W przypadku przedawkowania objawy charakterystyczne dla przedawkowania wit. D: hiperkalcemia, brak łaknienia, osłabienie, nudności, wymioty, biegunka, wielomocz, nadmierne pocenie, pragnienie, bóle i zawroty głowy. W ciężkich przypadkach bóle kostne, zwapnienia ektopowe, białkomocz, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca; długotwałe przedawkowanie: uogólnione zwapnienie naczyń, nerek oraz szybkie pogorszenie czynności nerek. Leczenie: czasowe przerwanie podawania alfakalcydolu. W cięższych przypadkach hiperkalcemii zalecane jest ogólne postępowanie wspomagające: nawodnienie (zastosowanie wlewu i.v. 0,9% NaCl), pomiar stężenia elektrolitów, ocena czynności nerek i gospodarki wapniowej, ocena elektrokardiograficzna, zwłaszcza u pacjentów przyjmujących glikozydy nasercowe; należy rozważyć leczenie z zastosowaniem glikokortykosteroidów, diuretyków pętlowych, bisfosfonianów, kalcytoniny, a nawet hemodializy z niską zawartością wapnia.
Kategoria C. Brak odpowiednich badań dotyczących wpływu leku na przebieg ciąży i rozwój płodu; ponieważ hiperkalcemia podczas ciąży może powodować wystąpienie wrodzonych wad u dziecka, leku nie wolno stosować w okresie ciąży, jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne.
Nie stosować w okresie karmienia piersią.
P.o., dawkę należy dostosować indywidualnie, w zależności od stanu chorego.
Osteoporoza. Dorośli >40 kg mc. 0,5–1 µg 1 ×/d przy odpowiedniej podaży wapnia.
Zespół nerczycowy u dzieci po długotrwałym stosowaniu glikokortykosteroidów. Dzieci <20 kg mc. 0,25 µg 1 ×/d, 20–40 kg mc. – 0,25–0,5 µg 1 ×/d.
Pozostałe wskazania. Dorośli i dzieci >40 kg mc. zwykle 0,5–1 µg 1 ×/d, dzieci 20–40 kg mc. – 0,25–0,5 µg/d, <20 kg mc. – 0,25 µg/d;
Uwagi
Jeśli jest to uzasadnione stanem chorego, szczegółowe dawkowanie należy opierać o wyniki testów określających gospodarkę wapniową; stężenie wapnia we krwi powinno utrzymywać się w granicach stężeń prawidłowych, zaś dobowe wydalanie wapnia z moczem (przy dobowej diurezie wynoszącej do 2000 ml) nie powinno przekraczać 350 mg, wartość wskaźnika wapniowo-kreatyninowego nie powinna przekraczać 1,0 i nie powinna wzrosnąć więcej niż 3-krotnie od chwili rozpoczęcia leczenia. U osób z prawidłową kalcemią przed rozpoczęciem leczenia alfakalcydolem (np. w przebiegu osteoporozy) dawkowanie należy opierać o wyniki badania kalciurii i wielkość dobowego spożycia wapnia.
Osoby w podeszłym wieku, niewydolność nerek
Osoby w wieku podeszłym mogą wymagać stosowania mniejszych dawek alfakalcydolu.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
