Winorelbina

Winorelbina – lek przeciwnowotworowy stosowany w chemioterapii nowotworów. Wykazuje działanie cytostatyczne poprzez hamowanie podziałów komórkowych. Winorelbina jest półsyntetyczną pochodną naturalnych alkaloidów pochodzenia roślinnego, izolowanych z barwinka różowego (Catharantus roseus/Vinca rosea). Alkaloidy tej rośliny lub ich pochodne znalazły zastosowanie w chemioterapii nowotworów. Winorelbinę odkryto we Francji, tam też pod koniec lat 80-tych XX wieku lek ten został dopuszczony do stosowania, początkowo w leczeniu raka płuc a następnie także w leczeniu raka piersi. Obecnie, obok winorelbiny, z tej grupy leków w Polsce stosuje się: winblastynę, winkrystynę i winfluninę.
Mechanizm działania jest podobny dla wszystkich leków z tej grupy i polega przede wszystkim na hamowaniu podziałów komórkowych. W przebiegu procesu mitotycznego podziału komórki (mitozy) niezbędne jest powstanie włóknistych struktur białkowych, tzw. mikrotubul, zbudowanych z mniejszych podjednostek, cząsteczek białka tubuliny. Mikrotubule, to struktury dynamiczne, ulegające ciągłej przebudowie, o gwałtownie zmieniającej się długości. Winorelbina wiąże się z tubuliną i hamuje powstawanie mikrotubul, w większych stężeniach sprzyja ich rozpadowi. W ten sposób uniemożliwia reorganizację mikrotubul i powstanie wrzeciona podziałowego, co powoduje zatrzymanie procesu mitozy na pewnym etapie. Czynności życiowe komórki zostają zaburzone. W konsekwencji następuje śmierć komórki.
Działanie winorelbiny dotyczy szczególnie komórek szybko dzielących się, jakimi są komórki nowotworowe. Hamując podziały komórkowe winorelbina ogranicza wzrost i rozwój nowotworu. W Polsce, podobnie jak w innych krajach, winorelbina stosowana jest w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym z innymi lekami przeciwnowotworowymi w chemioterapii: niedrobnokomórkowego raka płuc i zaawansowanego raka piersi z przerzutami.
Ze stosowaniem leków hamujących podziały komórkowe, w tym winorelbiny, wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych dotyczących tkanek prawidłowych o częstych podziałach komórkowych (np. szpik kostny, tkanka nabłonkowa). Jednym z najczęściej występujących działań niepożądanych jest hamowanie czynności krwiotwórczej szpiku kostnego. Prowadzi to do wystąpienia neutropenii, niekiedy znacznie nasilonej, stanowiącej bezpośrednie zagrożenie życia i innych zaburzeń hematologicznych (np. małopłytkowość, niedokrwistość) oraz następczego zmniejszenia odporności. W okresie leczenia konieczna jest częsta kontrola hematologiczna, a wyniki badań mogą wymagać opóźnienia rozpoczęcia (lub kontynuowania) leczenia lub zmniejszenia dawki leku w kolejnych cyklach. Działanie winorelbiny na nabłonek przewodu pokarmowego może powodować stany zapalne błon śluzowych, nudności, wymioty, biegunki/zaparcia, rzadko krwawienia. Istnieje też ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki. Winorelbina, podobnie jak inne leki cytotoksyczne, jest przeciwwskazana w okresie ciąży, ponieważ może powodować uszkodzenie płodu i jego śmierć. Zaburza płodność, może uszkadzać komórki rozrodcze, może nieodwracalnie wpływać na płodność u mężczyzn. Winorelbina może wykazywać działanie neurotoksyczne (tj. uszkadzające układ nerwowy) obejmujące zniesienie głębokich odruchów kostno-stawowych, osłabienie kończyn, rzadziej neuropatie obwodowe o ciężkim przebiegu. Może powodować zaburzenia czynności układu sercowo-naczyniowego (np. niewydolność serca, zawał serca). Winorelbina, może także powodować wystąpienie ciężkich reakcji nadwrażliwości, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia (np. niedociśnienie tętnicze, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, wstrząs anafilaktyczny). Należy pamiętać, że wyżej wymienione działania niepożądane nie przedstawiają wszystkich znanych działań niepożądanych winorelbiny. Przedstawiono działania niepożądane występujące najczęściej i/lub o dużym znaczeniu klinicznym.
Winorelbina, w zależności od postaci leku, może być podawana dożylnie albo doustnie. Po podaniu doustnym winorelbina szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, stężenie maksymalne w osoczu występuje w ciągu 1,5–3 godzin. Dostępność biologiczna winorelbiny po podaniu doustnym wynosi około 40% i nie zmienia się w przypadku równoczesnego spożywania posiłku. Winorelbina w małym stopniu wiąże się z białkami osocza (13,5%), natomiast w dużym stopniu z płytkami krwi (78%). Dobrze przenika do tkanki płucnej. Nie stwierdzono, by przenikała do ośrodkowego układu nerwowego. Metabolizowana jest w wątrobie z udziałem cytochromu P-450. Wydalana jest przede wszystkim z kałem i w mniejszym stopniu z moczem ( do 20% dawki). U osób z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby zaleca się zachowanie ostrożności.

Przeczytaj też artykuły

• Rak płuca

Preparaty na rynku polskim zawierające winorelbina