Jakie badania biochemiczne można wykonywać u chorego z nadciśnieniem tętniczym?
- morfologia krwi obwodowej – jest to ocena ilości krwinek krwi (czerwonych, białych oraz płytek) oraz różnych wskaźników z nimi związanych (np. określających objętość krwinek albo zawartość hemoglobiny, czyli białka przenoszącego tlen w krwinkach czerwonych)
- stężenie w surowicy krwi sodu, potasu, glukozy na czczo, kreatyniny, kwasu moczowego, cholesterolu całkowitego i jego frakcji (LDL, HDL) oraz triglicerydów
- badanie ogólne moczu – jest to badanie oceniające cechy fizyczne (np. ciężar właściwy lub barwę), biochemiczne (np. kwaśność, czyli pH, zawartość glukozy lub białka) i morfologiczne (np. zawartość czerwonych i białych krwinek krwi lub obecność bakterii)
- ocena dobowego wydalania białka z moczem – jest to oznaczenie ilości białka, jakie pacjent podczas doby wydala z moczem
- ewentualnie doustny test tolerancji glukozy (OGTT), w przypadku nieprawidłowego wyniku badania glukozy na czczo – za jego pomocą wykrywa się stany cukrzycowe lub cukrzycę
Badania te, w połączeniu z rozmową z chorym, czyli wywiadem lekarskim oraz badaniem chorego, pozwalają wstępnie ocenić, czy pacjent jest w dobrym stanie ogólnym, czy możemy podejrzewać, że przyczyną nadciśnienia tętniczego jest inne schorzenie (tzw. nadciśnienie tętnicze wtórne – np., jeśli chory z nadciśnieniem tętniczym skarży się na osłabienie mięśniowe, oddaje zbyt duże ilości moczu, ma wzmożone pragnienie, kurcze mięśniowe i towarzyszy temu niskie stężenie potasu we krwi, można podejrzewać tzw. zespół Conna, który jest spowodowany nadmierną produkcją hormonu aldosteronu i skierować pacjenta na dalsze badania).
Jak przygotować się do badań?
Część badań (np. oznaczenie stężenia glukozy na czczo lub oznaczenia stężenia lipidów w surowicy) należy wykonywać na czczo – tzn. bez przyjmowania pokarmów i płynów przez 8 godzin przed badaniem.
Pomiaru glukozy we krwi w celu diagnostycznym – po to, żeby ocenić, jakie chory ma zaburzenia metabolizmu glukozy – należy dokonać z krwi żylnej, pomiar krwi „z palca” (czyli z krwi włośniczkowej za pomocą glukometru) nie jest tu równoważny. Przed wykonaniem doustnego testu tolerancji glukozy chory powinien minimum przez 3 dni pozostawać na normalnej diecie, bez żadnych ograniczeń węglowodanów (czyli cukrów), na badanie powinien przyjść na czczo, a podczas niego powinien odpoczywać w pozycji siedzącej.
Badanie ogólne moczu zwykle wykonuje się w pierwszej lub drugiej porannej próbce moczu, nie później niż 2 godziny po pobraniu próbki. W celu oceny białkomoczu dobowego przeprowadza się tzw. zbiórkę moczu, czyli zbiera mocz do naczynia przez 24 godziny, zaczynając od rana, pomijając pierwszą poranną porcję moczu, a kończąc następnego ranka, tym razem dołączając pierwszą poranną porcję moczu do zbiórki, następnie notuje się ilość zgromadzonego moczu i pobiera próbkę do badania.
Co może fałszywie wpłynąć na ich wyniki?
Zafałszować wyniki badań może nieprawidłowe przygotowanie chorego (np. jeśli nie jest na czczo; stężenie glukozy we krwi i lipidów będzie fałszywie wysokie, podniesie się też poziom leukocytów, czyli białych krwinek, oceniany w morfologii krwi).
Nieprawidłowy wynik może też wynikać z błędów laboratoryjnych, związanych np. z nieprawidłowym pobraniem krwi (czasem podczas pobierania występują trudności, powodujące zbyt długie zaciśnięcie stazy, czyli opaski uciskowej używanej przy pobieraniu krwi lub niecałkowite wymieszanie się krwi z znajdującą się w probówce substancją zapobiegającą krzepnięciu krwi, co może być przyczyną nieprawidłowego pomiaru ilości krwinek, lub tzw. hemolizy, czyli rozpadu krwinek, co może fałszywie zaniżać ich ilość i powodować nieprawidłowo wysoki wynik stężenia potasu we krwi).
Nieprawdziwe wyniki mogą też być skutkiem zbyt późnego dostarczenia probówki do laboratorium lub zbyt późnego opracowania materiału (tzw. odwirowania, za pomocą którego oddziela się komórki krwi od osocza).
Dlaczego wykonanie badań jest ważne?
Badania laboratoryjne pozwalają na wykluczenie niektórych innych ważnych chorób, które mogą towarzyszyć nadciśnieniu tętniczemu. Mogą też być kolejną wskazówką, poza danymi z wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego chorego, że nadciśnienie tętnicze może mieć charakter wtórny, tzn. wynikać z jakiejś innej choroby.
Poza tym pozwalają wstępnie ocenić, czy u chorego występują już jakieś uszkodzenia narządów w przebiegu nadciśnienia tętniczego lub innych chorób – np. podwyższony poziom kreatyniny i zwiększone wydalanie białka z moczem na ogół świadczy o uszkodzeniu nerek.
W końcu wyniki badań pomagają lekarzowi podjąć decyzje co do stosowanego leczenia – np. niektóre leki powodują zwiększenie stężenia potasu we krwi, a inne jego zmniejszenie, ponieważ zarówno zbyt duże, jak i zbyt małe stężenie potasu we krwi jest bardzo niebezpieczne i w skrajnych przypadkach może powodować nawet śmierć pacjenta. W razie zaburzeń stężenia potasu nie należy chorego leczyć niektórymi lekami, natomiast za pomocą odpowiednio dobranych leków można kontrolować jego stężenie, tak żeby było optymalne. Podobnie, niektóre leki są wyjątkowo korzystne dla chorującychna cukrzycę lub z uszkodzeniem nerek – na podstawie badań wskazujących na współistnienie tych chorób z nadciśnieniem tętniczym lekarz może podjąć najkorzystniejszą dla chorego decyzję o leczeniu.
