U ponad 90% chorych na nadciśnienie tętnicze nie udaje się wykryć jednej, konkretnej przyczyny choroby.
W tej sytuacji mówimy o nadciśnieniu tętniczym pierwotnym. Uznaje się, że u podłoża wzrostu wartości ciśnienia tętniczego u tych pacjentów leży zespół czynników środowiskowych nakładających się na predyspozycję genetyczną, przy czym wzajemne proporcje tych składowych mogą być różne.
Czynniki ryzyka nadciśnienia tętniczego, na które możesz wpłynąć
Wśród czynników środowiskowych (zewnętrznych) sprzyjających rozwojowi nadciśnienia tętniczego na pierwszym miejscu wymienia się nadmierne spożycie sodu (soli).
Dzienne zapotrzebowanie na sód wynosi około 0,5 g, maksymalne zalecane spożycie to obecnie 1,5 g sodu co odpowiada 3,8 g soli kuchennej (około pół łyżeczki).
Należy jednak pamiętać, że oprócz soli dosypywanej do potraw znajduje się ona w większości produktów gotowych, poczynając od pieczywa, przez wędliny, nabiał po przekąski i żywność wysoko przetworzoną (benzoesan sodu to najpopularniejszy konserwant). W rezultacie przeciętna dieta zawiera ok. trzykrotnie więcej sodu niż jest to zalecane. Szczególnie wrażliwe na nadmiar sodu są osoby chorujące na cukrzycę, z niewydolnością nerek, osoby w starszym wieku. Uważa się, że około 60% pacjentów z nadciśnieniem to osoby „sodowrażliwe”, reagujące wzrostem ciśnienia tętniczego na nadmiar sodu w diecie, ale i zdolne do obniżenia RR po zmniejszeniu podaży sodu.
Kolejnymi czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego są mała aktywność fizyczna i otyłość. Ta sytuacja również ma swój aspekt pozytywny – redukcja masy ciała i systematyczna aktywność fizyczna pozwalają obniżyć wartości RR. Okazuje się, że niezależnie od redukcji masy ciała zmiana diety na zawierającą dużą ilość owoców, warzyw i nienasyconych kwasów tłuszczowych kosztem tłuszczów zwierzęcych powoduje zmniejszenie ryzyka rozwoju nadciśnienia.
W rozwoju nadciśnienia tętniczego podkreśla się również udział używek: palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu.
Rozwój nadciśnienia tętniczego jest procesem bardzo złożonym i długotrwałym, zależnym od bagażu genetycznego (na który nie mamy wpływu) i czynników środowiskowych (które możemy modyfikować). Warto zatem wykorzystać powyższe uwagi do takiej zmiany trybu życia, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego w przyszłości. Powyższe aspekty zdrowego stylu życia stanowią zresztą również podstawę niefarmakologicznej terapii nadciśnienia tętniczego.
Czynniki ryzyka, którym nie możesz zapobiec
Wśród czynników wrodzonych (niemodyfikowalnych) wyróżnia się mutacje genetyczne odpowiedzialne za rozwój nadciśnienia. Pojedyncze proste zmiany genetyczne prowadzące bezpośrednio do wystąpienia choroby są bardzo rzadkie. Częściej spotykamy się ze zmianami dotyczącymi całego zespołu genów, które nie tyle samodzielnie wywołują nadciśnienie, co zwiększają podatność na czynniki środowiskowe (np. wspomniana „sodowrażliwość”).
Obserwuje się skłonność do rodzinnego występowania nadciśnienia tętniczego. Jednak również w tym przypadku trudne jest określenie na ile wynika to z obciążenia genetycznego, a jakie znacznie mają rodzinne wzorce żywieniowe czy dotyczące spędzania wolnego czasu.
