Choć istnieją bardzo rzadkie postacie nadciśnienia tętniczego wynikającego z prostych, pojedynczych mutacji genetycznych, to znakomita większość przypadków tej choroby jest skutkiem nałożenia się wielu czynników wrodzonych i nabytych. Rozwój nadciśnienia tętniczego jest w większości procesem wieloletnim i wynika z sumy zarówno elementów, na które nie mamy wpływu, jak i takich, których można świadomie uniknąć.
Nadciśnienie tętnicze rozwija się częściej u osób otyłych, mało aktywnych fizycznie. Znanym czynnikiem ryzyka rozwoju nadciśnienia jest towarzyszący często otyłości zespół obturacyjnego bezdechu sennego.
W większości populacji istnieje korelacja pomiędzy nadmiernym spożyciem sodu a wystąpieniem nadciśnienia tętniczego. Nadmierne spożycie alkoholu (powyżej 2 drinków dziennie) również sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego, szczególnie u osób szczupłych i kobiet. Uznanym czynnikiem promującym rozwój nadciśnienia tętniczego jest wreszcie palenie tytoniu.
Zmiana stylu życia pod kątem eliminacji powyższych czynników ryzyka umożliwia zmniejszenie ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego.
Obserwuje się rodzinną skłonność do występowania nadciśnienia. Trudno jednak w tym wypadku oddzielić obciążenie genetyczne od wynoszonych z domu wzorców zachowań żywieniowych czy aktywności fizycznej. Zwraca się natomiast uwagę na częstsze występowanie nadciśnienia u osób z małą masą urodzeniową (<2500g przy prawidłowym czasie trwania ciąży).
Większym ryzykiem rozwoju nadciśnienia obarczone są osoby z nadciśnieniem wysokim prawidłowym. Zakwalifikowanie do tej grupy oznacza konieczność częstszej (co najmniej co 6 miesięcy) kontroli wartości ciśnienia i analizy stylu życia pod kątem możliwej jego modyfikacji.