Co to jest miażdżyca i jaki jest jej związek z nadciśnieniem tętniczym

Miażdżyca to choroba tętnic, prowadząca do zwężenia ich światła. Przyczyną zwężenia jest blaszka miażdżycowa, zbudowana głównie z cholesterolu, która wyrasta ze ściany tętnicy, doprowadzając do zmniejszenia przepływu krwi (niedokrwienia), skutkującego niedotlenieniem narządów.

Jeżeli miażdżyca dotyczy jednej z tętnic wieńcowych, zaopatrujących w krew mięsień serca, może doprowadzić do pojawienia się bólu wieńcowego, występującego zazwyczaj podczas wysiłku i  szybko ustępującego po jego zaprzestaniu. Gdy blaszka miażdżycowa pęknie, powstaje zakrzep, w wyniku czego może dojść do martwicy mięśnia serca, czyli do jego zawału.

Miażdżyca rozwijająca się w tętnicy zaopatrującej w krew kończynę dolną objawia się bólem mięśni podudzia w czasie marszu, który ustępuje po jego zaprzestaniu (objaw ten nazywany jest chromaniem przestankowym).

Miażdżyca może dotyczyć również tętnic zaopatrujących mózg, tj. tętnic szyjnych i kręgowych. Zwężenie którejś z tych tętnic może być przyczyną niedokrwienia mózgu, co może objawiać się zawrotami głowy, dezorientacją, a niekiedy także przejściowym niedowładem. W poważniejszych przypadkach może dojść do udaru mózgu.

Miażdżyca może być również przyczyną tętniaka aorty.

Jak powstaje blaszka miażdżycowa?

Zobacz, jak powstaje blaszka miażdżycowa - obejrzyj prezentację, klikając strzałki (dalej ">>" i wstecz "<<").

1. Miażdżyca to choroba tętnic, prowadząca do zwężenia ich światła.
Przyczyną zwężenia jest blaszka miażdżycowa, zbudowana głównie z cholesterolu, która wyrasta ze ściany tętnicy, doprowadzając do zmniejszenia przepływu krwi (niedokrwienia), skutkującego niedotlenieniem narządów.

2. Miażdżyca cechuje się powolnym gromadzeniem się w ścianie tętnic cholesterolu przenikającego tam z krwi krążącej i tworzącego blaszki miażdżycowe. Do ściany tętnic przenikają z krwi także komórki zwane monocytami, które pochłaniają gromadzący się w ścianie naczyniowej cholesterol i wypełniają się nim. Wypełnione cholesterolem monocyty noszą nazwę makrofagów.

3. Blaszki miażdżycowe, bogate w cholesterol i makrofagi, łatwo pękają.

4. Skłonność do pękania mają szczególnie młode blaszki miażdżycowe, słabo przerośnięte tkanką włóknistą, oddzielającą je od prądu krwi krążącej. Takie blaszki nie są duże i jeszcze w małym stopniu zwężają tętnicę. Tak więc chory, mimo obecności miażdżycy, może nie mieć jeszcze objawów choroby, w postaci bólów wieńcowych, a zawał serca pojawia się u niego nagle, w stanie pozornego zdrowia.

5. Jeśli pęknięcie jest duże, to w tym miejscu powstaje zakrzep zamykający tętnicę. W ten sposób dochodzi do nagłego niedokrwienia obszaru zaopatrywanego przez chorą tętnicę, mogącego prowadzić nawet do jego martwicy.

6. Blaszka miażdżycowa nie musi jednak pękać - może jednak stopniowo ulegać zwłóknieniu.

7. Rozwój tkanki włóknistej umacnia blaszkę miażdżycową. Powstaje silna pokrywa, która chroni ją przed pęknięciem. Zmiana taka, na skutek poważnego zwężenia światła tętnicy, a co za tym idzie upośledzenia przepływu krwi, staje się często przyczyną objawów niedokrwienia. Warto przy tym wiedzieć, że w ścianie tętnicy znajdują się blaszki miażdżycowe w różnym stopniu rozwoju, a więc i młode, i zaawansowane, tj. łatwo pękające i te zwężające światło tętnicy.

Miażdżyca cechuje się powolnym gromadzeniem w ścianie tętnic przenikających z krwi substancji, tj. cholesterolu oraz komórek zwanych monocytami.

Monocyty, po przekształceniu w makrofagi, czyli komórki żerne, pochłaniają gromadzące się w ścianie naczyniowej cząstki lipoprotein LDL (tzw. „zły cholesterol”) i wypełniają się nimi - wypełnione cholesterolem makrofagi noszą nazwę komórek piankowatych. W wyniku gromadzenia się cholesterolu w ścianie tętnicy dochodzi do powstania blaszki miażdżycowej.

Blaszki miażdżycowe, bogate w cholesterol i komórki piankowate, łatwo pękają. Jeśli pęknięcie jest duże, powstaje zakrzep zamykający tętnicę i dochodzi do nagłego niedokrwienia obszaru zaopatrywanego dotychczas przez chorą tętnicę, który może prowadzić nawet do jego martwicy.

Skłonność do pękania mają szczególnie młode blaszki miażdżycowe, słabo przerośnięte tkanką włóknistą, oddzielającą je od prądu krwi krążącej. Takie blaszki nie są duże i jeszcze w małym stopniu zwężają tętnicę. Oznacza to, że chory, mimo obecności miażdżycy, może nie mieć objawów choroby (w postaci np. bólów wieńcowych) i zawał serca pojawi się u niego nagle, w stanie pozornego zdrowia.

Należy pamiętać, że nie każde pęknięcie blaszki miażdżycowej prowadzi do zawału serca. Małe pęknięcie może powodować rozwój zakrzepu w środku blaszki, a więc w ścianie tętnicy, a nie w jej świetle. Powoduje to powiększenie zmiany miażdżycowej. W miarę upływu czasu taka blaszka miażdżycowa ulega stopniowo zwłóknieniu i umacnia się (powstaje silna pokrywa, która chroni ją przed pęknięciem). W ten sposób (pomimo niskiego ryzyka pęknięcia blaszki miażdżycowej) na skutek poważnego zwężenia światła tętnicy, a co za tym idzie - upośledzenia przepływu krwi - dochodzi często do opisanych powyżej objawów niedokrwienia. Warto przy tym wiedzieć, że w ścianie tętnicy znajdują się blaszki miażdżycowe w różnym stopniu rozwoju, a więc i młode, i zaawansowane, tj. łatwo pękające i te zwężające światło tętnicy.

Wpływ nadciśnienia tętniczego na rozwój miażdżycy

Badanie tętnicy szyjnej wewnętrznej na przekroju podłużnym – dobrze widoczna blaszka miażdżycowa zwężająca tętnicę

Okazuje się, że nadciśnienie tętnicze wpływa na rozwój miażdżycy. Powoduje ono, razem z innymi czynnikami (np. paleniem tytoniu, zaburzeniami gospodarki tłuszczowej organizmu, otyłością, cukrzycą) uszkodzenie śródbłonka i przyspieszenie rozwoju zmian miażdżycowych, a więc zwiększenie ryzyka udaru mózgu lub zawału serca.

Z drugiej strony również miażdżyca może wpływać na rozwój nadciśnienia tętniczego. Dzieje się tak w przypadku, gdy w wyniku miażdżycy zwężają się np. tętnice doprowadzające krew do nerek. Kiedy zmniejsza się przepływ krwi przez nerkę, niedotleniona nerka, aby zwiększyć ten przepływ, zaczyna produkować substancje chemiczne, które podnoszą ciśnienie tętnicze. To zwiększa nieco ilość krwi, która przepływa przez zwężenie i dociera do nerki, ale jednocześnie zwiększone ciśnienie nasila niekorzystne zmiany w tętnicy – tworzy się tzw. błędne koło.