Co to jest roponercze i jakie są jego przyczyny?
Roponercze to ciężkie zakażenie układu moczowego z obecnością ropnej treści w miedniczce nerkowej.
Początkiem rozwoju roponercza jest przeszkoda w odpływie moczu z układu kielichowo-miedniczkowego nerki, co prowadzi do powstania wodonercza. Następnie wodonercze ulega zakażeniu przez drobnoustroje, zwykle bakterie, co prowadzi do powstania roponercza, czyli zakażenia nerki z obecnością ropnej treści w układzie kielichowo-miedniczkowym.
Przeszkoda w odpływie moczu z nerki to najczęściej:
- kamica moczowa – kamica nerki (często duże kamienie lub kamienie odlewowe), kamica moczowodu (złóg moczowy zatykający moczowód) lub kamica pęcherza moczowego
- guz miedniczki nerkowej, moczowodu lub pęcherza moczowego
- ucisk moczowodu (np. powiększona macica u ciężarnej kobiety, powiększone węzły chłonne zaotrzewnowe, rak macicy lub jajnika, rak jelita grubego)
- zwężenie moczowodu
- grzybica lub gruźlica układu moczowego.
Przeszkoda w odpływie moczu z nerki prowadzi do zastoju moczu w nerce pod zwiększonym ciśnieniem i do poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego, czyli rozwoju wodonercza. Zastój moczu sprzyja rozwojowi zakażenia. Jest to zakażenie spowodowane przedostaniem się bakterii z dolnego odcinka dróg moczowych, czyli z pęcherza moczowego poprzez moczowód. Najpierw dochodzi do zakażenia moczu w pęcherzu przez bakterie wnikające do niego przez cewkę moczową. Zwykle są to bakterie pochodzące z jelita, najczęściej Escherichia coli. Przyczyną mogą być inne bakterie, takie jak Proteus, Klebsiella, Pseudomonas lub grzyby, takie jak Candida.
Jak często występuje roponercze?
Roponercze jest rzadkie. Ciężkie zakażenie układu moczowego, jakim jest roponercze, zwykle rozwija się u osób z upośledzoną odpornością wskutek przyjmowania leków upośledzających odporność (np. glikokortykosteroidy, chemioterapia) lub z powodu innej poważnej choroby (np. AIDS, chłoniak, białaczka, cukrzyca).
Jak się objawia roponercze?
Najczęściej roponercze objawia się, tak jak ciężkie zakażenie układu moczowego. Występuje gorączka, często z dreszczami, ogólne złe samopoczucie, nudności, wymioty, ból w okolicy lędźwiowej. Takie ciężkie objawy mogą być poprzedzone przez typowe objawy zakażenia układu moczowego, takie jak częste parcie na mocz oraz ból i pieczenie podczas oddawania moczu, lub przez ból w okolicy lędźwiowej, lub dolnej części brzucha spowodowany utrudnionym odpływem moczu z nerki.
Gdy następstwem roponercza jest uogólnione zakażenie, czyli tzw. urosepsa, stan chorego szybko się pogarsza, ciśnienie krwi jest niskie, oddech przyspieszony, mogą wystąpić zaburzenia świadomości i utrudniony kontakt z chorym, a temperatura ciała może być niska.
Niekiedy roponercze może nie powodować ciężkich objawów. Zdarza się tak u osób z upośledzoną odpornością.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów roponercza?
W razie wystąpienia poważnych objawów opisanych powyżej należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub na SOR, gdyż przyczyną zawsze jest poważna choroba. Nie wolno lekceważyć nawet łagodnych objawów zakażenia układu moczowego (np. tylko częstsze oddawanie moczu), gdyż niekiedy bardzo szybko dochodzi do poważnych powikłań. W razie wystąpienia takich objawów należy zgłosić się do lekarza POZ. Pilna interwencja urologiczna jest konieczna u osoby z kamicą nerkową, zwłaszcza z kolką nerkową, u której wystąpi gorączka.W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie roponercza?
Zgłaszane dolegliwości i objawy wskazują na poważne zakażenie układu moczowego. Badając chorego, lekarz może stwierdzić ból podczas uderzenia dłonią w okolicę chorej nerki (tzw. objaw Goldflama) lub wyczuć powiększoną, bolesną nerkę podczas badania brzucha. Chorzy z objawami ciężkiego zakażenia układu moczowego wymagają leczenia w szpitalu. Wykonuje się badanie ogólne moczu oraz posiew moczu. Zwykle w moczu zwiększona jest liczba leukocytów, a w posiewie moczu obecne są bakterie (jednak nawet u 30% chorych z roponerczem posiew moczu jest ujemny). Zawsze wykonuje się morfologię krwi, posiew krwi oraz badania czynności nerek (stężenie kreatyniny i mocznika w surowicy).
Wykonuje się też badania obrazowe, w pierwszej kolejności zwykle USG, które może wykazać cechy roponercza, takie jak poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego nerki z obecnością zagęszczonej treści. Widoczna może być przyczyna utrudnionego odpływu moczu, taka jak złogi w nerce lub w moczowodzie. Inne badania obrazowe, które lekarz zleca w celu oceny układu moczowego oraz przyczyny roponercza, to np. TK jamy brzusznej i miednicy, przeglądowe zdjęcie RTG jamy brzusznej lub, rzadziej, rezonans magnetyczny.
Jakie są metody leczenia roponercza?
Leczenie roponercza polega na stosowaniu antybiotyków, w celu zwalczania zakażenia bakteryjnego, oraz wykonaniu zabiegu urologicznego w celu umożliwienia swobodnego odpływu moczu z nerki. Leczenie samymi antybiotykami nie jest skuteczne, jeżeli nie usunie się przeszkody w odpływie moczu.
Antybiotyki stosuje się dożylnie. Po uzyskaniu wyniku posiewu moczu lub posiewu krwi lekarz może zmienić antybiotyk zgodnie ze stwierdzoną wrażliwością bakterii powodujących zakażenie.
W celu zapewnienia swobodnego odpływu moczu z zakażonej nerki wykonuje się zwykle jeden z dwóch zabiegów:
- przezskórną nefrostomię, czyli nakłucie nerki przez skórę i wprowadzenie drenu do miedniczki nerkowej. Po nakłuciu pobiera się ropną treść z miedniczki nerkowej na posiew. Mocz swobodnie odpływa przez dren, co zwykle prowadzi do szybkiej poprawy stanu chorego.
- wprowadzenie do miedniczki nerkowej od dołu, od strony pęcherza moczowego, sondy moczowodowej, którą mocz może swobodnie odpływać. Ten zabieg nie zawsze jest możliwy. Jeżeli nie można usunąć przeszkody utrudniającej odpływ moczu z nerki, to czasami taką sondę moczowodową wprowadza się na dłuższy czas i jest to tzw. cewnik DJ, którego jeden koniec jest w miedniczce nerkowej, a drugi w pęcherzu moczowym.
W rzadkich przypadkach urolog lub chirurg może zdecydować, że najlepszym wyborem lub jedyną możliwością jest całkowite usunięcie zakażonej nerki. Powodem takiej decyzji może być bardzo duże uszkodzenie nerki, np. przez wieloletnią kamicę nerkową, lub powikłania zakażenia, takie jak rozległy ropień nerki.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie roponercza?
Szybkie rozpoczęcie leczenia antybiotykami oraz szybkie, skuteczne i trwałe usunięcie przeszkody w odpływie moczu z nerki prowadzi do całkowitego wyleczenia roponercza. Jeżeli po leczeniu odpływ moczu z nerki nadal jest utrudniony, ryzyko wystąpienia roponercza w przyszłości jest duże. Nawracające epizody zakażenia nerki prowadzą do jej przewlekłego uszkodzenia, co może prowadzić do niewydolności nerek.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia roponercza?
Jeżeli roponercze było spowodowane trwałym zaburzeniem urologicznym, takim jak kamica nerkowa, zwężenie moczowodu, guz układu moczowego, konieczne jest dalsze leczenie. Niekiedy chory powinien stale pozostawać pod okresową kontrolą urologiczną z powodu przewlekłej choroby, takiej jak nawracająca kamica nerkowa, odlewowa kamica nerkowa, choroba pęcherza moczowego lub gruczołu krokowego.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na roponercze?
Roponercze jest spowodowane przeszkodą w odpływie moczu z nerki, dlatego wczesne wykrywanie i skuteczne leczenie tego typu zaburzeń zapobiega rozwojowi roponercza.
Również szybkie i skuteczne leczenie zakażeń układu moczowego zapobiega ich powikłaniom, w tym roponerczu.
