×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Hemodializa

Co to jest hemodializa?

Hemodializa jest zabiegiem leczniczym, w trakcie którego z krwi usuwane są nagromadzone w niej zbędne substancje, przede wszystkim głównie produkty przemiany materii oraz nadmiar wody.

Odbywa się to w specjalnym filtrze, nazywanym dializatorem i zbudowanym z tysięcy bardzo cienkich rurek, którymi płynie krew chorego. Wokół rurek przepływa specjalny płyn o dokładnie dobranym składzie chemicznym, tzw. płyn dializacyjny. Przez ścianki rurek mogą przenikać związki chemiczne o małych cząsteczkach, są one jednak nieprzepuszczalne dla komórek oraz białek krwi. Niepotrzebne substancje, których stężenie we krwi jest duże, przechodzą do płynu dializacyjnego (zjawisko dyfuzji) i są z nim usuwane (Ryc. 1A). Nadmiar wody jest z kolei usuwany dzięki większemu ciśnieniu wewnątrz rurek (zjawisko ultrafiltracji) (Ryc. 1B).

Wszystkie opisane procesy zachodzą równocześnie w trakcie hemodializy i są nadzorowane przez elektroniczne układy aparatu do hemodializy, popularnie nazywanego „sztuczną nerką”.


Ryc. 1. Fizyczne podstawy hemodializy. A - dyfuzja, B - ultrafiltracja (zobacz tekst)

Przygotowanie do leczenia hemodializami

Jeżeli u chorego wybraną metodą leczenia nerkozastępczego są hemodializy, to odpowiednio wcześnie, najlepiej kilka miesięcy przed ich rozpoczęciem, należy rozpocząć przygotowania polegające na wytworzeniu tzw. dostępu naczyniowego, który będzie służył do pobierania krwi z naczyń krwionośnych chorego i jej oddawania po oczyszczeniu w dializatorze.

Istnieją trzy rodzaje dostępu naczyniowego do hemodializy:

  1. Przetoka tętniczo-żylna z własnych naczyń. Jest najlepszym typem dostępu. Powstaje w wyniku chirurgicznego połączenia tętnicy i żyły. Zwykle jest wytwarzana na przedramieniu ręki niedominującej (np. u praworęcznych po stronie lewej), rzadziej na ramieniu. W następstwie połączenia przez żyły przepływa więcej krwi, ich średnica ulega powiększeniu, a ich ściany pogrubieniu. Takie „dojrzewanie” przetoki trwa co najmniej miesiąc i w tym czasie należy wykonywać odpowiednie ćwiczenia, które pomagają „wykształcić” przetokę. Na początku hemodializy do żył przetoki wkłuwa się dwie igły (rzadziej tylko jedną), z których jedną krew płynie do dializatora, a drugą wraca do żyły. Po zabiegu igły się usuwa. Sprawna przetoka może służyć wiele lat.
  2. Sztuczna przetoka tętniczo-żylna. Niekiedy, gdy naczynia własne chorego są nieodpowiednie do wytworzenia przetoki, wszczepia się pomiędzy tętnicę i żyłę odcinek sztucznego naczynia o różnej długości. Jest to elastyczna rurka znajdująca się pod skórą, do której wkłuwa się igły dializacyjne. Najczęściej wytwarzana jest na kończynach górnych, ale może być również wszczepiona na udzie, a nawet klatce piersiowej. Zwykle nie wymaga „dojrzewania” i można ją nakłuwać krótko po wszczepieniu. Jest gorsza niż przetoka naturalna, gdyż częściej występują powikłania, takie jak zwężenia, zakrzepy oraz zakażenia.
  3. Cewnik naczyniowy typu permanentnego. Wszczepia się go osobom, u których nie można wytworzyć żadnej przetoki naczyniowej. Jest to elastyczna rurka o dwóch kanałach, której jeden koniec znajduje się w dużej żyle, często w pobliżu serca, a drugi jest na zewnątrz ciała. Najczęściej cewnik znajduje się na klatce piersiowej chorego. W przypadku cewnika występuje najwięcej trudności związanych z zakrzepami oraz zakażeniami.

Jak przebiega leczenie hemodializami?

Zwykle hemodializy wykonywane są w specjalistycznych ośrodkach (stacjach dializ), gdzie pracuje wyszkolony personel medyczny. W zaplanowanym terminie chorzy zgłaszają się (lub są dowożeni) do stacji dializ, a po zabiegu wracają do domu.

Najczęściej hemodializę wykonuje się 3 razy w tygodniu (dwie przerwy jednodniowe i jedna dwudniowa) i przeciętnie trwa ona 3—5 godzin.

Przed hemodializą chory jest ważony, a przyrost masy ciała od poprzedniej dializy wskazuje na ilość nagromadzonej wody. Po wkłuciu igieł łączy się je z dwoma elastycznymi drenami, które połączone są z dializatorem. Jednym drenem krew płynie od chorego do aparatu, drugim wraca krew oczyszczona. Aby krew nie krzepła w aparacie konieczne jest podawanie środka przeciwkrzepliwego (zwykle heparyny). W trakcie hemodializy obecna jest pielęgniarka a zabieg prowadzony jest pod nadzorem lekarza. Po hemodializie igły się usuwa, a chory jest ponownie ważony.

Większość chorych dobrze znosi hemodializy. Niekiedy jednak w trakcie zabiegu występują objawy niepożądane, jak ból lub zawroty głowy, kurcze mięśni, nudności i wymioty, spadek ciśnienia krwi. Często jest to wynik zbyt dużej ultrafiltracji, a pierwotną przyczyną jest nadmierne spożycie wody i soli pomiędzy dializami.

Leczenie hemodializami wymaga dyscypliny ze strony chorego, zwłaszcza w zakresie ograniczonego spożywania wody i soli oraz konieczności regularnego zgłaszania się na zabieg w wyznaczonych terminach. Chory musi zaakceptować te ograniczenia już w okresie przygotowywania do hemodializ.

Chorzy leczeni hemodializami mogą podróżować po wcześniejszym zgłoszeniu i przyjęciu na leczenie do stacji dializ w nowym miejscu pobytu. Sieć ośrodków przyjmujących na tzw. „dializy gościnne” obejmuje cały świat, a zwłaszcza tereny turystyczne. Koszty takiego leczenia zwykle pokrywane są przez ubezpieczenie. Istnieje również możliwość wykonywania hemodializ w domu chorego (hemodializy domowe). Wiąże się to z koniecznością posiadania odpowiedniego sprzętu (aparat do hemodializy domowej oraz aparat do oczyszczania wody służącej do przygotowania płynu dializacyjnego), pomocy w domu ze strony przeszkolonych osób oraz całodobowego nadzoru ośrodka specjalistycznego.

Wyniki leczenia hemodializami

Dzięki postępom technicznym oraz wiedzy medycznej chorzy mogą być leczeni hemodializami przez wiele lat (niekiedy nawet kilkadziesiąt) przy zachowanej dobrej jakości życia. Warunkiem tak długiego przeżycia jest oczywiście młodszy wiek, brak poważnych chorób współistniejących oraz odpowiednia „dawka dializy”, która przede wszystkim zależy od łącznego czasu trwania hemodializ w ciągu tygodnia. Najlepsze wyniki są u chorych dializowanych codziennie (krótkie hemodializy codzienne lub długie hemodializy nocne), co jednak dla większości chorych jest zbyt uciążliwe. Leczeni hemodializami mogą często pracować w swoim zawodzie oraz uprawiać ćwiczenia fizyczne. W przypadku młodych kobiet leczonych hemodializami istnieje możliwość zajścia w ciążę i zdarza się to u 1—3 na 100 kobiet, jednak tylko około połowa ciąż kończy się urodzeniem żywego dziecka, prawie zawsze wcześniaka o urodzeniowej masie ciała mniejszej niż 2000 g.

10.10.2012
Zobacz także
  • Przeszczep nerki
  • Dializa otrzewnowa
  • Leczenie nerkozastępcze: wybór metody
Wybrane treści dla Ciebie
  • Leczenie nerkozastępcze
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta