Początkowe stadium przewlekłej niewydolności nerek

Pytanie nadesłane do redakcji

Mama ma 78 lat jest po dwóch udarach mózgu, zakrzepicy żył głębokich i operacji plastycznej zastawki mitralnej. GFR 55,6278, potas 6,0. Czy teraz jeszcze dochodzi do tego niewydolność nerek? Proszę o pomoc.

Odpowiedziała

dr hab. n. med. Teresa Nieszporek
Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Zgodnie z definicją ustaloną przez ekspertów z dziedziny nefrologii przewlekłą chorobę nerek można rozpoznać, gdy wartość przesączania kłębuszkowego (eGFR - estimated glomerular filtration rate) jest <60 ml/min/1,73 m² i stan ten utrzymuje się co najmniej przez 3 miesiące. W takich przypadkach przewlekłą chorobę nerek rozpoznaje się nawet wówczas, gdy nie towarzyszą jej zmiany morfologiczne w nerkach lub nieprawidłowe wyniki badania moczu. Rozpoznanie przewlekłej choroby nerek jest wskazaniem do konsultacji nefrologicznej. Każdy chory podlega indywidualnej ocenie przez specjalistę, który zaleci optymalne postępowanie oraz ustali częstość wizyt kontrolnych. Przewlekła niewydolność nerek (zgodnie z aktualną definicją) jest to zaawansowane stadium przewlekłej choroby nerek, gdy wartość przesączania kłębuszkowego jest <15 ml/min/1,73 m².

Przewlekła choroba nerek w początkowym stadium (tak, jak w opisywanym przypadku) dość często występuje u starszych osób obciążonych już innymi chorobami, zwłaszcza cukrzycą i chorobami układu krążenia. U wielu takich chorych rozpoznanie przewlekłej choroby nerek nie wiąże się z koniecznością dodatkowego leczenia farmakologicznego lub zabiegowego. Należy jednak podjąć działania prowadzące do ograniczenia procesu uszkadzania nerek, które polegają na optymalnym leczeniu nadciśnienia tętniczego. Ciśnienie tętnicze powinno być <140/90 mm Hg, a u osób po 80. roku życia należy dążyć do obniżenia ciśnienia skurczowego do wartości <150 mm Hg. U chorych ze współistniejącą cukrzycą należy optymalnie leczyć tę chorobę. Ponadto zaleca się zaniechanie palenia papierosów oraz bardzo ostrożne stosowanie leków i innych substancji, które dodatkowo mogą uszkadzać nerki. Równolegle należy leczyć wszystkie choroby współistniejące. Gdy przewlekłej chorobie nerek towarzyszy nadciśnienie tętnicze, warto ograniczyć spożycie soli do 5 g/dobę. Ograniczenie białka w diecie nie jest konieczne, gdy eGFR wynosi 55,6 ml/min. Do często stosowanych u starszych osób leków, które mogą uszkodzić nerki należą niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane zwłaszcza w leczeniu dolegliwości bólowych stawów. Leki te muszą być stosowane bardzo ostrożnie. Również z dużą ostrożnością należy wykonywać badania radiologiczne z użyciem środków kontrastowych. Jeżeli konieczne jest wykonanie takiego badania (np. koronarografii lub tomografii komputerowej) należy chorego nawodnić, najlepiej dożylnie, przed podaniem środka kontrastowego oraz po nim. Należy również dostosować dawki niektórych leków do czynności wydalniczej nerek.

W opisywanym przypadku na uwagę zasługuje też zwiększone stężenie potasu w surowicy (6,0 mmol/l). Po uzyskaniu takiego wyniku należy niezwłocznie poinformować lekarza zlecającego to badanie, który zadecyduje o dalszym postępowaniu. W większości takich przypadków należy bardzo pilnie powtórzyć badanie, aby wyeliminować tzw. błąd przedlaboratoryjny. Zwiększenie stężenia potasu w badanej surowicy może być wynikiem nadmiernego ucisku kończyny podczas pobierania krwi lub też może być spowodowany rozpadem krwinek czerwonych już po pobraniu krwi na skutek zbyt długiego lub niewłaściwego przechowywania próbki krwi przed oznaczeniem stężenia elektrolitów. Jeżeli zwiększone stężenie potasu w surowicy potwierdzi się w kolejnym oznaczeniu, po właściwym pobraniu próbki krwi do badania, należy dokładnie sprawdzić, jakie leki stosuje chory - u osób z upośledzoną czynnością nerek zwiększone stężenie potasu może być spowodowane zażywaniem niektórych leków. U takich chorych należy odstawić te leki oraz zastosować odpowiednie postępowanie farmakologiczne i dietetyczne. Czasami nawet konieczne jest leczenie szpitalne. Zwiększone stężenie potasu w surowicy należy do groźnych dla życia zaburzeń elektrolitowych, gdyż może prowadzić do niebezpiecznych zaburzeń rytmu serca.