×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej w przewlekłych chorobach nerek

Pytanie nadesłane do redakcji

Co oznacza niski poziom fosforu we krwi w chorobie nerek? Jakie znaczenie ma fosfor w chorobach nerek?

Odpowiedziała

dr hab. med. Teresa Nieszporek
Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Fosforany nieorganiczne są ważnym składnikiem kości, błon komórkowych oraz odgrywają istotną rolę w wielu procesach metabolicznych w organizmie człowieka. Najwięcej fosforanów bo ok. 85% ilości ogólnoustrojowej znajduje się w tkance kostnej. W warunkach fizjologicznych fosforany zawarte w pożywieniu wchłaniają się w jelicie cienkim, a nadmiar fosforanów wydalany jest z moczem. Proces wchłaniania jelitowego fosforanów zależny jest od witaminy D, natomiast wydalanie fosforanów z moczem regulowane jest przez parathormon (PTH) wydzielany przez przytarczyce oraz fosfatoniny, głównie czynnik wzrostowy fibroblastów FGF-23.

W przewlekłych chorobach nerek często rozwijają się zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. Zaburzenia te pojawiają się zwykle, gdy wartość przesączania kłębuszkowego jest niższa od 60 ml/min i ulegają nasileniu w miarę dalszego pogarszania się czynności wydalniczej nerek. Główną nieprawidłowością jest zwiększenie stężenia fosforanów w surowicy, wynikające z niedostatecznego wydalania fosforanów przez niewydolne nerki. Nadmiar fosforanów pobudza przytarczyce do zwiększonego wydzielania PTH, natomiast PTH nasila uwalnianie fosforanów z kości, co dodatkowo zwiększa stężenie fosforanów w surowicy.

U wielu chorych z przewlekłą chorobą nerek rozwija się wtórna nadczynność przytarczyc, której sprzyja również niedostateczne wytwarzanie aktywnego metabolitu witaminy D przez niewydolne nerki. Wtórna nadczynność przytarczyc manifestuje się zmniejszeniem stężenia wapnia i zwiększeniem stężenia fosforanów oraz PTH w surowicy. Długotrwała, nieprawidłowo leczona wtórna nadczynność przytarczyc prowadzi do wielu zaburzeń ogólnoustrojowych, takich jak zmiany kostne ze zwiększonym ryzykiem złamań oraz zwapnienia w tkankach miękkich i naczyniach krwionośnych.

Postępowanie lecznicze uzależnione jest od nasilenia zaburzeń przemiany wapniowo-fosforanowej i polega na stosowaniu diety z ograniczeniem fosforanów oraz leków wiążących fosforany w przewodzie pokarmowym, które zmniejszają wchłanianie tych związków. W leczeniu tych zaburzeń stosowane są też inne preparaty, takie jak witamina D lub kalcymimetyki (leki pobudzające receptory wapniowe w przytarczycach) pod ścisłą kontrolą nefrologa. W razie nieskuteczności leczenia dietetycznego i farmakologicznego można usunąć operacyjnie powiększone, nadczynne przytarczyce.

Zmniejszone stężenie fosforanów w surowicy stwierdza się w niektórych bardzo rzadkich, uwarunkowanych genetycznie chorobach nerek. W chorobach tych na skutek uszkodzenia cewek nerkowych dochodzi do zwiększonego wydalania fosforanów z moczem. Małe stężenie fosforanów w surowicy występuje też często u chorych w początkowym okresie po przeszczepieniu nerki. Zaburzenie to ma złożoną przyczynę, lecz ustępuje najczęściej po kilku miesiącach.

U chorych z zaawansowaną przewlekłą chorobą nerek małe stężenie fosforanów w surowicy występuje dość rzadko i może być wynikiem bardzo restrykcyjnej diety ubogofosforanowej oraz jednoczesnego stosowania leków wiążących fosforany w przewodzie pokarmowym. Znacznie zmniejszone stężenie fosforanów w surowicy u takich chorych może też świadczyć o niedożywieniu lub upośledzonym wchłanianiu produktów pokarmowych z przewodu pokarmowego. Zaburzenie to towarzyszy zwykle przewlekłym stanom zapalnym. Hipofosfatemia może być też wynikiem współistniejącej z chorobą nerek choroby nowotworowej.

Piśmiennictwo:

Biedunkiewicz B., Rutkowski B.: Mineralne i kostne powikłania przewlekłej choroby nerek. W: Wielka Interna. Antczak, Myśliwiec, Pruszczyk, Nefrologia pod red. M. Myśliwca, Medical Tribune Polska, 2010: 356–359.
Chudek J., Więcek A.: Zaburzenia gospodarki fosforanowej. W: Wielka Interna. Antczak, Myśliwiec, Pruszczyk, Nefrologia pod red. M. Myśliwca, Medical Tribune Polska, 2010: 92–95.
27.08.2012
Inne pytania
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta