Co to jest zanik wieloukładowy i jakie są jego przyczyny?
Zanik wieloukładowy to grupa chorób ośrodkowego układu nerwowego, w których występują liczne zaburzenia między innymi układu moczowego i wegetatywnego. Przyczyna choroby jest nieznana.
Można wyróżnić trzy typy zaburzeń, które klasyfikowane są wspólnie jako zanik wieloukładowy. Należą do nich: zanik oliwkowo-mostowo-móżdżkowy, zwyrodnienie nigrostriatalne oraz zespół Shy'a i Dragera.
Jak często występuje zanik wieloukładowy?
Zanik wieloukładowy jest chorobą rzadką, częstość jego występowania w populacji ocenia się średnio na 5/100 000 osób, występuje z jednakową częstością u obu płci. Początek dolegliwości przypada pomiędzy 30. a 80. rokiem życia, a średni wiek w chwili zachorowania to 50-60 lat. Najprawdopodobniej częstość występowania zaburzenia jest w rzeczywistości większa, ponieważ wiele przypadków zaniku wieloukładowego pozostaje niewłaściwie zdiagnozowana, na przykład jako choroba Parkinsona.
Jak się objawia zanik wieloukładowy?
Można wyróżnić dwie główne grupy objawów, które charakteryzują zanik wieloukładowy.
- Do objawów pierwszego typu zaliczamy: sztywność, spowolnienie ruchowe oraz niestabilność postawy - są one charakterystyczne dla tak zwanego zespołu parkinsonowskiego (czyli podobnego do tego obserwowanego w chorobie Parkinsona). Spowolnienie ruchowe oraz zubożenie ruchowe są charakterystycznym objawem zaniku wieloukładowego.
- Druga grupa objawów to zaburzenia występujące typowo przy uszkodzeniu móżdżku, na przykład zaburzenia mowy, brak koordynacji ruchów utrudniający chód, drżenie oraz oczopląs. Do tych objawów dołączają z czasem także zaburzenia oddawania moczu, stolca oraz zaburzenia erekcji.
W zaniku wieloukładowym często pojawia się niedociśnienie ortostatyczne, czyli nagły spadek ciśnienia po zmianie pozycji ciała z leżącej lub siedzącej na stojącą, które może prowadzić do omdleń i upadków. Bardzo charakterystycznym objawem występującym w zaniku wieloukładowym jest tak zwany objaw krzywej wieży w Pizie, czyli przechylanie się tułowia chorego w jedną stronę, w trakcie siedzenia w bezruchu.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów zaniku wieloukładowego?
Początkowe objawy zaniku wieloukładowego mogą być bardzo dyskretne i niecharakterystyczne. W przypadku zaobserwowania opisanych objawów należy się udać do lekarza POZ, który po przeprowadzeniu wstępnej diagnostyki, skieruje pacjenta do specjalisty neurologa.
Należy pamiętać, że zanik wieloukładowy jest chorobą rzadką, a u pacjentów z takimi dolegliwościami jak sztywność, niestabilność postawy lub też spowolnienie ruchowe, zwykle rozpoznaje się chorobę Parkinsona.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zaniku wieloukładowego?
Rozpoznanie zaniku wieloukładowego zwykle zostaje ustalone dopiero w zaawansowanym okresie choroby, najczęściej w toku weryfikacji diagnozy u pacjentów z wcześniej stwierdzoną chorobą Parkinsona.
Diagnostyka zaniku wieloukładowego opiera się na skrupulatnie przeprowadzonym wywiadzie z pacjentem oraz badaniu neurologicznym. Najpierw lekarz zapyta o charakter, czas trwania i nasilenie objawów, ich przebieg w czasie, choroby towarzyszące, przyjmowane leki. Następnie zbada pacjenta i przeprowadzi badanie neurologiczne. W następnej kolejności lekarz może zlecić, badania obrazowe oraz inne badania dodatkowe.
Trzeba pamiętać, że istnieje wiele chorób, których objawy mogą przypominać zanik wieloukładowy, takich jak: guz mózgu, choroba Parkinsona, wodogłowie lub przewlekły krwiak wewnątrzczaszkowy.
Jakie są metody leczenia zaniku wieloukładowego?
W przypadku zaniku wieloukładowego nie jest znane skuteczne leczenie przyczynowe, a terapia polega na niwelowaniu uciążliwych objawów. Sposoby leczenia są uzależnione od rodzaju i stopnia nasilenia objawów.
Zazwyczaj stosuje się rehabilitację, ćwiczenia logopedyczne oraz profilaktykę spadków ciśnienia tętniczego krwi poprzez zalecenie picia większych ilości płynów, dosalanie potraw, noszenie pończoch uciskowych i unikanie sytuacji mogących prowadzić do omdlenia (np. nagłego wstawania).
Jeśli głównymi objawami są sztywność i spowolnienie ruchowe, zazwyczaj stosuje się leczenie podobne jak w chorobie Parkinsona.
Przy zaburzeniach w oddawaniu moczu podaje się leki, takie jak oksybutynina. W rzadszych przypadkach, jeśli to nie pomaga, wprowadza się cewnik do pęcherza moczowego.
Ważnym elementem leczenia jest wsparcie psychologiczne chorego i jego rodziny.
Czy jest możliwe całkowite wyleczenie zaniku wieloukładowego?
Całkowite wyleczenie zaniku wieloukładowego nie jest możliwe. Celem leczenia jest przede wszystkim poprawa jakości życia pacjenta oraz jego rodziny. Bardzo ważnym elementem postępowania terapeutycznego powinna być właściwie dobrana rehabilitacja oraz zapewnienie choremu i jego bliskim wsparcia psychologicznego.
Co trzeba zrobić żeby uniknąć zachorowania na zanik wieloukładowy?
Nie istnieją metody zapobiegania wystąpieniu zaniku wieloukładowego.
