×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Poszerzenie żył szyjnych

lek. Kamila Ludwikowska
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Poszerzenie żył szyjnych to sytuacja, kiedy ciśnienie w żyłach szyjnych jest podwyższone. Nadmierne wypełnienie żył powoduje, że krew „rozciąga” żyły, które stają się wyraźnie widoczne, wystające i wyczuwalne dotykiem. Prawidłowo żyły szyjne, które leżą po bokach szyi, nie są widoczne pod skórą. Poszerzenie żył szyjnych jest zwykle objawem poważnej choroby i wymaga interwencji lekarskiej.

Co to jest poszerzenie żył szyjnych i jaki jest mechanizm jego powstawania?

Krew spływa żyłami (w tym żyłami szyjnymi) z tkanek i narządów do prawego przedsionka serca, a następnie prawej komory, skąd jest pompowana do płuc. W żyłach panuje stosunkowo niskie ciśnienie (w przeciwieństwie do ciśnienia tętniczego). Kiedy przyłożymy palce do tętnic, wyczuwamy ich pulsowanie, ściany tętnic są sprężyste i nie poddają się łatwo uciskowi – muszą wytrzymać napór krwi przepływającej przez nie pod wysokim ciśnieniem.

Żyły natomiast mają miękkie ściany, które łatwo ulegają uciskowi. W prawidłowych warunkach żyły szyjne nie są wypełnione krwią tak, ażeby było widać ich obrys pod skórą. Wypełnienie żył szyjnych zewnętrznych ocenia się, układając pacjenta w pozycji leżącej na plecach z tułowiem uniesionym pod kątem 45°. W takim ułożeniu żyły szyjne powinny być zapadnięte lub wypełnione najwyżej do poziomu 1–2 cm nad górną częścią mostka. Dodatkowo, w warunkach fizjologicznych wypełnienie żył jest mniejsze podczas wdechu niż podczas wydechu.

Nadmierne wypełnienie żył, które stają się wyraźnie widoczne, wystające i wyczuwalne dotykiem, jest spowodowane wzrostem ciśnienia krwi żylnej. Jeśli wypełnienie żył szyjnych sięga do kąta żuchwy w pozycji stojącej, to ciśnienie żylne wynosi ≥25 cm H2O.

Jakie są najczęstsze przyczyny poszerzenia żył szyjnych?

Nadmierne poszerzenie żył szyjnych jest objawem choroby, która wywołuje wzmożone ciśnienie żylne. Przyczyny wzmożonego ciśnienia żylnego, czyli zastoju krwi w żyłach, mogą być albo ogólne, i wynikać z nieprawidłowości w układzie krążenia, albo miejscowe – jeśli istnieje jakaś przeszkoda, która sprawia, że krew nie może spłynąć do serca, tylko zostaje uwięziona w żyłach szyjnych.

Ogólne problemy z krążeniem, które sprawiają, że wzrasta ciśnienie żylne to:

  • niewydolność prawej komory serca – nie jest ona w stanie na bieżąco przepompowywać krwi do płuc, przez co krew zostaje w nadmiarze w naczyniach żylnych
  • duża ilość płynu w worku osierdziowym (w tym tamponada serca): worek osierdziowy to błona otaczająca całe serce. Jego możliwości rozciągnięcia są ograniczone. Gdy w worku osierdziowym gromadzi się nadmierna ilość płynu, płyn zaczyna w końcu uniemożliwiać rozkurczanie się zanurzonego w nim serca. Jeśli serce nie może się całkowicie rozkurczyć, nie może także prawidłowo wypełnić się krwią. Serce przepompowuje jedynie tę ilość krwi, która do niego napłynęła, a jej nadmiar pozostaje w krążeniu żylnym;
  • zaciskające zapalenie osierdzia – to powikłanie niektórych chorób infekcyjnych przebiegających z zapaleniem osierdzia. Może wystąpić także po radioterapii klatki piersiowej. Choroba polega na pogrubieniu osierdzia, które staje się stwardniałe i przypomina bliznę. Serce, zamiast elastyczną błoną, zostaje otoczone skorupą, która nie pozwala na pełne rozkurczanie się i napełnianie krwią.
  • zwężenie lub niedomykalność zastawki trójdzielnej, czyli wady zastawki znajdującej się pomiędzy prawym przedsionkiem a prawą komorą serca
  • nadciśnienie płucne – wzmożone ciśnienie w obrębie krążenia płucnego sprawia, że prawa komora serca pompuje krew wbrew dużemu oporowi. To sprawia, że praca prawej komory nie jest tak wydajna jak powinna i część krwi, która powinna popłynąć do płuc, zostaje w żyłach. Przyczyną wzmożonego ciśnienia w płucach może być także zator tętnicy płucnej lub prężna odma opłucnowa.

„Miejscowe” problemy z odpływem krwi, które mogą prowadzić do poszerzenia żył szyjnych, to:

  • ograniczona drożność żyły głównej górnej, do której uchodzą żyły szyjne. Do zablokowania żyły głównej górnej może dojść w zespole żyły głównej górnej, którego przyczynami bywają choroby nowotworowe płuc, powiększone węzły chłonne w klatce piersiowej, zakrzepica żyły głównej górnej, włóknienie śródpiersia (np. po radioterapii), tętniak aorty piersiowej, czy olbrzymie wole (powiększona tarczyca). Wole tarczycy lub guz tkanek szyi (np. chłoniak) może uciskać bezpośrednio na żyłę szyjną jedynie po jednej stronie – wówczas mamy do czynienia z poszerzeniem żyły szyjnej po stronie, gdzie znajduje się przeszkoda, a po drugiej stronie żyły są prawidłowe.
  • do jednostronnego poszerzenia żyły szyjnej po stronie lewej może prowadzić ucisk lewej żyły ramienno-głowowej przez tętniaka aorty.

Co robić w razie wystąpienia poszerzenia żył szyjnych?

Poszerzenie żył szyjnych to z reguły poważny objaw, który wskazuje na ciężką chorobę. W niektórych przypadkach ujawnia się w sytuacji zagrożenia życia, choć nie jest wówczas jedynym zaburzeniem.

Jeśli poszerzenie żył szyjnych pojawiło się nagle i towarzyszy mu znaczne osłabienie, duszność, uczucie lęku, zaburzenia świadomości, ból w klatce piersiowej – należy natychmiast pogotowie ratunkowe.

Jeśli objaw utrzymuje się od dłuższego czasu i nie towarzyszą mu inne wyraźne dolegliwości, należy się zgłosić do lekarza rodzinnego, który oceni, czy faktycznie wypełnienie żył szyjnych jest patologiczne i najprawdopodobniej skieruje pacjenta na dalsze badania diagnostyczne, gdyż u podłoża zaburzeń mogą leżeć tak poważne choroby, jak niewydolność serca.

Co zrobi lekarz, jeśli zgłosimy się z objawem poszerzenia żył szyjnych?

Lekarz zbierze wywiad dotyczący objawów towarzyszących oraz chorób przewlekłych, takich jak choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze itp. Oceni parametry życiowe (oddech, tętno, ciśnienie tętnicze), ponieważ może występować stan bezpośredniego zagrożenia życia (zwłaszcza tamponada serca, prężna odma opłucnowa lub zatorowość płucna). W razie stwierdzenia takich zaburzeń natychmiast skieruje pacjenta na oddział ratunkowy.

Lekarz zbada także, jaka jest najbardziej prawdopodobna przyczyna zastoju krwi w żyłach szyjnych u danego pacjenta. Ocenie niewydolności prawej komory serca służy badanie odpływu wątrobowo-szyjnego. Pacjenta układa się na plecach z tułowiem tak uniesionym, aby wypełnienie żył szyjnych nie przekraczało poziomu 1–2 cm nad wcięciem mostka. Następnie lekarz przez 30–60 sekund uciska ręką okolicę prawego podżebrza, a w razie tkliwości tego obszaru – inny obszar jamy brzusznej; zwraca jednocześnie uwagę, by chory swobodnie oddychał i obserwuje w tym czasie żyły szyjne. Ich wypełnienie powyżej poziomu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (dodatni objaw wątrobowo-szyjny) występuje w niewydolności serca (ucisk w okolicy wątroby zwiększa ciśnienie w żyle głównej dolnej i w prawym przedsionku, co przenosi się na żyłę główną górną i żyły szyjne).

U osób zdrowych lub z utrudnieniem przepływu krwi powyżej prawego przedsionka ucisk wątroby nie wywołuje istotnego wzrostu ciśnienia w przedsionku albo nie jest możliwe przeniesienie podwyższonego ciśnienia z prawego przedsionka do żyły głównej górnej. Zatrzymanie oddechu podczas badania odpływu wątrobowo-szyjnego przynosi efekt odpowiadający próbie Valsalvy i nadmierne wypełnienie żył szyjnych nie ma wtedy wartości diagnostycznej.

Oprócz badania fizykalnego lekarz może zlecić badania dodatkowe: RTG klatki piersiowej; w razie podejrzenia niewydolności serca, tamponady serca, zapalenia osierdzia lub wady zastawkowej – echokardiografię; w dużym wolu – USG szyi oraz oznaczenie stężenia TSH i hormonów tarczycy; w zespole żyły głównej górnej (towarzyszy obrzęk twarzy i szyi oraz poszerzenie żył górnej połowy klatki piersiowej) – TK klatki piersiowej, w razie podejrzenia raka płucabronchoskopię; w razie podejrzenia zatorowości płucnej – angio-TK klatki piersiowej, ewentualnie USG żył kończyn dolnych.

03.11.2022
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta