×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Niedobór magnezu (hipomagnezemia) - objawy, przyczyny i leczenie


Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Niedobór magnezu (hipomagnezemia) to zbyt małe stężenie magnezu we krwi. Prawidłowe stężenie magnezu w surowicy krwi wynosi 0,65–1,2 mmol/l. Niedobór magnezu to częste zaburzenie, łagodna i przewlekła hipomagnezemia zazwyczaj nie wywołuje żadnych objawów.

Co to jest hipomagnezemia?

Hipomagnezemia to zbyt małe (poniżej prawidłowego zakresu) stężenie magnezu we krwi.

Magnez jest bardzo ważny dla organizmu, gdyż od jego odpowiedniej ilości i stężenia zależy dobre funkcjonowanie wielu enzymów, regulacja licznych funkcji wszystkich komórek organizmu oraz prawidłowe działanie układu nerwowego, mięśni i serca. Prawie cały magnez w organizmie (99%) znajduje się w komórkach. Tylko 1% magnezu występuje w płynie pozakomórkowym, w tym we krwi.

Magnez jest dostarczany do organizmu z pokarmami i płynami, ulega wchłanianiu w przewodzie pokarmowym i jest wydalany z moczem przez nerki.

Prawidłowe stężenie magnezu w surowicy krwi wynosi 0,65–1,2 mmol/l. W różnych laboratoriach zakres ten, podawany jako zakres normy na wyniku wydawanym pacjentowi, może się nieznacznie różnić.

Hipomagnezemia to stężenie magnezu poniżej 0,65 mmol/l.

Zalecana dobowa zawartość magnezu w diecie wynosi 17,5 mmol (420 mg) dla mężczyzn i 13,3 mmol (320 mg) dla kobiet. Główne pokarmowe źródła magnezu to pełne ziarna zbóż, zielone warzywa, orzechy oraz czekolada.

Ponieważ tylko 1% magnezu znajduje się poza komórkami, zbyt małe stężenie magnezu we krwi nie jest wskaźnikiem jego niedoboru w organizmie. Niedobór ten może występować pomimo prawidłowego stężenia magnezu we krwi.

Przypuszcza się, że niedobór magnezu ma udział w powstawaniu nadciśnienia tętniczego, skurczu tętnic wieńcowych, rozwoju miażdżycy, nowotworówkamicy nerkowej, może też sprzyjać rozwojowi cukrzycy typu 2.

Przyczyny niedoboru magnezu (hipomagnezemii):

  • dieta ubogomagnezowa,
  • długotrwałe żywienie pozajelitowe preparatami o niedostatecznej zawartości magnezu,
  • przewlekłe zaburzenia trawienia lub wchłaniania (zwłaszcza w jelicie cienkim),
  • przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej (leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego w żołądku),
  • hiperaldosteronizm pierwotny,
  • przewlekły alkoholizm,
  • hiperkalcemia (zwiększenie stężenia wapnia w surowicy),
  • hipokaliemii (zmniejszenie stężenia potasu w surowicy),
  • leki (diuretyki, aminoglikozydy, cisplatyna, amfoterycyna B, cyklosporyna, takrolimus),
  • faza wielomoczu po ostrej martwicy cewek nerkowych lub usunięciu przeszkody w odpływie moczu,
  • choroby nerek, takie jak tubulopatie wrodzone (zespół Gitelmana, zespół Barttera, izolowana hipomagnezemia z hipokalciurią lub z prawidłową kalciurią, hipomagnezemia rodzinna z hiperkalciurią i/lub nefrokalcynozą, hipomagnezemia z wtórną hipokalcemią, mutacja aktywująca receptora wapniowego),
  • wymioty, biegunka,
  • przetoki w przewodzie pokarmowym,
  • intensywne leczenie cukrzycowej kwasicy ketonowej,
  • tzw. zespół ponownego odżywienia występujący głównie u osób starszych,
  • pobudzenie układu współczulnego (stres),
  • ostre zapalenie trzustki,
  • zespół „głodnych kości” po operacyjnym leczeniu nadczynności przytarczyc.

Jak często występuje niedobór magnezu (hipomagnezemia)?

Niedobór magnezu to częste zaburzenie. Ocenia się, że występuje nawet u ok. 10% osób. Natomiast objawy hipomagnezemii występują znacznie rzadziej. Ponieważ tylko 1% magnezu znajduje się poza komórkami, zbyt małe stężenie magnezu we krwi jest późnym wskaźnikiem niedoboru magnezu w organizmie. Oznacza to, że możliwy jest niedobór magnezu pomimo prawidłowego stężenia magnezu we krwi.

U osób zasadniczo zdrowych, normalnie się odżywiających i nieprzyjmujących określonych leków (wymienionych w dalszej części) hipomagnezemia praktycznie się nie zdarza. Najczęściej hipomagnezemię stwierdza się u osób z ostrymi ciężkimi chorobami (np. sepsa, niewydolność wielonarządowa) przyjmowanych do szpitala.

Niedobór magnezu (hipomagnezemia) - objawy

Łagodna i przewlekła hipomagnezemia zwykle nie wywołuje żadnych objawów.

Objawy zazwyczaj pojawiają się u chorych, u których stężenie magnezu jest mniejsze niż ok. 0,5 mmol/l lub gdy się bardzo szybko zmniejsza.

Typowe objawy hipomagnezemii to:

  • zaburzenia czucia (np. uczucie mrowienia),
  • osłabienie mięśni,
  • drżenia mięśni (kończyn i języka),
  • kurcze mięśni (podobne jak w tężyczce – powtarzają się i występują w różnych regionach ciała),
  • nieprawidłowe EKG,
  • zaburzenia rytmu serca.

Bardzo ciężka hipomagnezemia może być przyczyną napadów drgawek (jak u osób chorujących na padaczkę) lub zaburzeń świadomości i zachowania (apatia, depresj).

Co robić w przypadku wystąpienia objawów niedoboru magnezu (hipomagnezemii)?

Objawy ciężkiej hipomagnezemii są tak poważne, że należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.

Wystąpienie objawów hipomagnezemii u osób, u których niedobór magnezu jest bardzo prawdopodobny (gdyż np. rozpoznano u nich zaburzenia wchłaniania jelitowego lub przewlekle nadużywają alkoholu), stanowi wskazanie do oznaczenia stężenia magnezu we krwi. W razie zaobserwowania takich objawów należy się zgłosić do lekarza rodzinnego, który oceni sytuację i zleci potrzebne badania i leczenie.

Jak lekarz ustala rozpoznanie niedoboru magnezu (hipomagnezemii)?

Hipomagnezemię rozpoznaje się po stwierdzeniu stężenia magnezu we krwi poniżej 0,65 mmol/l.

Po rozpoznaniu hipomagnezemii lekarz ustala jej przyczynę, analizując leki, jakie pacjent przyjmował dotychczas, obecne ostre i przewlekłe choroby, a także informacje z wywiadu, które mogą wiele wyjaśnić. Lekarz ocenia również, czy hipomagnezemia stanowi zagrożenie dla pacjenta i czy wymaga pilnego leczenia w szpitalu.

Jeżeli przyczyna hipomagnezemii nie jest znana, to konieczne jest wykonanie szeregu badań, które pozwolą ją ustalić.

Dalsze badania, które zwykle wykonuje się w razie stwierdzenia hipomagnezemii, obejmują: stężenie we krwi kreatyniny, potasu, wapnia, fosforu, glukozy, białek, gazometrię, EKG (mogą być widoczne nieprawidłowości spowodowane zbyt małym stężeniem magnezu), pomiar wydalania magnezu z moczem.

Podczas badania lekarz może sprawdzić, czy u pacjenta występuje tzw. utajona tężyczka, tzn. czy występuje u niego skłonność do skurczów mięśni z powodu hipomagnezemii. W tym celu ocenia obecność tzw. objawów tężyczkowych:

  • objawu Chwostka, który jest dodatni, jeżeli wystąpi skurcz mięśni twarzy po uderzeniu młoteczkiem neurologicznym w punkt znajdujący się przed płatkiem ucha,
  • objawu Trousseau, który jest dodatni, jeżeli stwierdza się „rękę położnika”, czyli skurcze mięśni ręki opisane wyżej po utrzymaniu przez 3 minuty mankietu ciśnieniomierza napompowanego do ciśnienia większego o 20 mm Hg niż skurczowe ciśnienie tętnicze.

Niedobór magnezu (hipomagnezemii) – leczenie

Leczenie niedoboru magnezu (hipomagnezemii) zawsze polega na usunięciu przyczyny, która do niej doprowadziła, oraz na podawaniu magnezu, jeżeli występują jej objawy.

W łagodnej przewlekłej hipomagnezemii bez objawów wystarcza doustne przyjmowanie preparatu magnezu oraz zwiększenie spożycia pokarmów bogatych w magnez.

W aptekach i innych punktach dostępne są suplementy magnezu zawierające różne jego związki (np. tlenek, chlorek, cytrynian, wodorotlenek, mleczan, asparaginian i in.). Trzeba jednak podkreślić, że żaden z nich nie ma przewagi nad innymi, gdyż bez względu na rodzaj związku chemicznego magnez słabo wchłania się z jelit. Preparaty te różnią się zawartością magnezu w jednej dawce; najczęściej o ok. 2–4 mmol magnezu. W niedoborze magnezu zaleca się przyjmowanie do 24 mmol magnezu (6–8 tabletek) na dobę w kilku dawkach. Wraz ze zwiększaniem dawki rośnie częstość niepożądanych działań magnezu na przewód pokarmowy, przede wszystkim biegunki. Podczas przyjmowania preparatów magnezu o powolnym uwalnianiu takie objawy występują rzadziej.

Gdy objawy hipomagnezemii są poważne (np. tężyczka), magnez podaje się dożylnie (w postaci siarczanu magnezu).

Jeżeli równocześnie występuje hipokaliemia (zmniejszenie stężenia potasu w surowicy) lub hipokalcemia (zmniejszenie stężenia wapna w surowicy), to konieczne jest jednoczesne wyrównywanie niedoboru potasu i wapnia.

W trakcie leczenia hipomagnezemii (niedoboru magnezu) należy okresowo kontrolować stężenie magnezu. Decyduje o tym lekarz, zlecając badania kontrolne w określonym terminie.

Istotne znaczenie ma także usunięcie przyczyny, która doprowadziła do hipomagnezemii.

Usunięcie przyczyny hipomagnezemii oraz przyjmowanie magnezu zwykle prowadzi do całkowitego jej wyleczenia.

Jeżeli przyczyna hipomagnezemii nadal istnieje (np. związana z nią niewyleczona choroba), należy w określonych przez lekarza odstępach czasu kontrolować stężenie magnezu we krwi, aby wcześnie wykryć jego niedobór i rozpocząć uzupełnianie.

Co robić, aby uniknąć niedoboru magnezu (hipomagnezemii)?

U pacjentów narażonych na wystąpienie hipomagnezemii (osoby z chorobami prowadzącymi do tego stanu) należy w określonych przez lekarza odstępach czasu kontrolować stężenie magnezu we krwi, aby wykryć jego niedobór, gdy jest niewielki i nie powoduje objawów.

07.02.2022
Zobacz także
  • Hipermagnezemia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta