×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Tydzień jaskry, czyli badania przesiewowe dla tysięcy pacjentów

Jerzy Dziekoński
Kurier MP

Jesienią ubiegłego roku Polskie Towarzystwo Okulistyczne zaktualizowało przestarzałe już krajowe wytyczne dotyczące postępowania w jaskrze. Na konferencji prasowej prezes PTO prof. Jacek P. Szaflik zainaugurował Światowy Tydzień Jaskry i przypomniał najważniejsze zmiany.

Fot. pixabay.com

Na początek nieco danych statystycznych. Według szacunków Polskiego Towarzystwa Okulistycznego w Polsce choruje na jaskrę ok. 800 tys. osób. Problem w tym, że grubo ponad połowa z nich nie ma takiej świadomości, ponieważ choroba przebiega bezobjawowo. Dane NFZ pokazują, że obecnie u 570 tys. pacjentów rozpoznano lub podejrzewa się jaskrę. Nadarza się jednak szansa na poprawę tych niepokojących statystyk. Z okazji Światowego Tygodnia Jaskry w okresie od 7 do 13 marca będzie można bezpłatnie przebadać się w kierunku tego schorzenia.

W ubiegłym roku w akcji uczestniczyło 61 gabinetów z 40 miast. Przebadano ponad 2,5 tys. osób, 43 proc. spośród nich skierowano na dalszą diagnostykę. Łącznie od 2017 roku przebadano w ramach Światowego Dnia Jaskry ponad 10 tys. Polaków.

W tym roku chęć udziału w badaniach zapowiedziały już 74 gabinety okulistyczne z 40 miast. Łącznie zadeklarowały one ponad 2,9 tys. darmowych badań w kierunku wykrywania jaskry. Szczegóły można znaleźć na stronie www.tydzienjaskry.pl

Dlaczego badania przesiewowe w kierunku jaskry są tak istotne?

– Leczenie wcześnie wykrytej jaskry opiera się na farmakoterapii, późna diagnoza oznacza zastosowanie metod chirurgicznych i o wiele gorsze rokowanie – mówił w czasie inauguracji prof. Jacek P. Szaflik.

Rocznie okuliści wykonują ok. 32 tys. zabiegów u chorych na jaskrę. Leczenie operacyjne jest bardzo skuteczne, niestety na tę liczbę składają się w większości zabiegi laserowe.

Jeśli chodzi o chirurgię, rocznie wykonuje się ponad 3 tys. zabiegów. Jeśli dodamy do tego operacje łączone (najczęściej z zaćmą), uzyskamy wciąż skromną liczbę niewiele ponad 4 tys. operacji. W porównaniu na przykład z Niemcami wykonujemy ich kilkakrotnie mniej.

– Bardzo dobrze, że wykonuje się zabiegi laserowe, szkoda jednak, że nie przeprowadzamy więcej zabiegów chirurgicznych – uściślił prof. Szaflik i przedstawił dane demograficzne dotyczące populacji osób z jaskrą.

Średni wiek rozpoznania choroby to 63 lata wśród mężczyzn i 64 lata w przypadku kobiet. Uwzględniając średnią długość życia, można stwierdzić, że w przypadku mężczyzn terapia jaskry trwa statystycznie 15 lat, a w przypadku kobiet 17 lat. Ponadto, w związku ze starzeniem się społeczeństwa przybywa osób chorujących na jaskrę.

Zmianom uległy również zalecenia dotyczące postępowania w jaskrze. Poprzednie, opracowane przez ekspertów PTO, opublikowano na przełomie 2013/2014 roku. Zaktualizowano je jesienią 2020 roku, m.in. w reakcji na zgłaszane przez pacjentów pytania o normę ciśnienia wewnątrzgałkowego.

– Odpowiedź na nie jest bardzo trudna. Nie ma jednej docelowej wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego dla wszystkich pacjentów – mówił Jacek P. Szaflik. – Nie można nawet mówić o jednakowej wartości ciśnienia w obojgu oczu jednego pacjenta. Może się ono różnić w zależności od progresji choroby i stopnia uszkodzenia nerwu wzrokowego. Bierzemy pod uwagę zaawansowanie jaskry, wysokość ciśnienia przed włączeniem ciśnienia, wiek pacjenta, oczekiwaną długość życia, szybkość progresji choroby czy obecność innych czynników ryzyka. Musimy ocenić predyspozycje pacjenta, jego chęć współpracy i stosowania kropli, gotowość do poddania się operacji.

Prezes PTO zwrócił również uwagę na wytyczne dotyczące farmakoterapii.

– Regułą we wczesnych i średnio zaawansowanych przypadkach jaskry jest rozpoczynanie leczenia od monoterapii. W pierwszym rzucie wskazujemy na określoną grupę leków: analogi prostaglandyn – wyjaśniał prof. Szaflik.

W miarę rozwoju choroby i konieczności stosowania kilku preparatów pojawia się problem odstępów w czasie przy zakraplaniu leków.

– Ustalono, że jeśli dwa leki zostaną podane do oczu w odstępie 30 sekund, połowa substancji czynnej pierwszego leku zostanie wypłukana. Jeśli przerwa wyniesie 5 minut, czyli tyle, ile uważamy za optymalne, tylko 15 proc. pierwszego leku ulegnie wypłukaniu. Jeśli pacjent miałby stosować trzy substancje czynne, cała procedura wpuszczenia kropli do oczu trwałaby kwadrans – wyjaśnił okulista. – Dlatego przemysł farmaceutyczny zaproponował preparaty złożone. W wytycznych wskazujemy, że stosując terapię skojarzoną, należy opierać się na preparatach złożonych.

W ubiegłorocznej aktualizacji wytycznych położono inny bardzo istotny akcent, mianowicie na optymalizację postępowania terapeutycznego.

– Wdrażając terapię jaskry, musimy pamiętać, że rozpoczynamy kilkunastoletni proces – tłumaczył prof. Szaflik. – Wiemy, że wiele substancji zawartych w kroplach okulistycznych ma szkodliwy wpływ na powierzchnię oka. Z jednej strony krople mają dobroczynne działanie, obniżają bowiem ciśnienie i ratują nerw wzrokowy, z drugiej strony prowadzą do zmian w obrębie spojówki i zmniejszają szanse na skuteczny zabieg chirurgiczny w przyszłości. Obecnie rekomendujemy, aby przeprowadzenie zabiegu operacyjnego rozważyć wcześniej niż dotychczas.

– Stosując krople, staramy się ponadto wybierać takie preparaty, których składowe są najmniej toksyczne dla powierzchni oka – dodał lekarz. – Sztandarowym przykładem jest obecność konserwantów w kroplach. Generalnie zalecamy preparaty bez konserwantów. Wpuszczanie tych substancji do oka przez kilkanaście lat nie jest, niestety, obojętne.

Dla skutecznego leczenia ogromnie ważny jest dobry kontakt z pacjentem i zaszczepienie w nim przekonania, że terapia jest niezbędna, bo ratuje wzrok. Tymczasem według niektórych statystyk nawet do 70 proc. pacjentów nie stosuje się do zaleceń.

– Mam nadzieję i przekonanie, że w naszym przypadku ten odsetek jest zdecydowanie niższy, ale nawet jeśli wynosi 20% czy 30%, należy zdawać sobie sprawę, że żaden nieprawidłowo przyjmowany lek nie będzie skuteczny. To my musimy wyjaśniać pacjentom, jak istotne znaczenie ma terapia – podsumował prezes PTO. Dodał, że zadaniem towarzystwa jest też wdrożenie rozwiązań zmierzających w kierunku badań przesiewowych. Pomocą mają służyć rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji, niewymagające udziału lekarza na pierwszych etapach diagnostycznych, takie jak np. system e-jaskra.

Wątek skutecznej współpracy pacjenta z lekarzem kontynuowała dr hab. Anna Kamińska z Katedry i Kliniki Okulistyki Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przewodnicząca Sekcji Jaskry PTO.

– Jedna trzecia pacjentów w ciągu pierwszego roku przerywa leczenie, co powoduje znaczące obniżenie jego skuteczności. U prawidłowo prowadzonego pacjenta należy obniżyć ciśnienie wewnątrzgałkowe i przekonać go do właściwej współpracy – stwierdziła lekarka, po czym wymieniła elementy wpływające na jej brak: – Pacjent może doświadczać kłopotów z prawidłowym zapuszczaniem kropli. Problemem może być zalecenie zbyt skomplikowanych schematów zapuszczania kropli, brak dostatecznej edukacji na temat choroby i jej leczenia, jak również styl życia pacjenta. Są również przyczyny zamierzone – brak wiary w skuteczność leczenia, ocena ryzyka i korzyści leczenia oraz trudności komunikacyjne między pacjentem i lekarzem oraz brak zaangażowania pacjenta w leczenie. Trzeba też brać pod uwagę ograniczenia systemowe w dostępności do lekarza oraz ograniczenia fizyczne pacjentów i związane z nimi problemy w aplikacji kropli. Istotne są również czynniki społeczno-ekonomiczne, czyli wysokie koszty terapii.

– W przypadku starszej osoby należałoby przeszkolić najbliższe mu osoby w zakresie przyjmowania leków i zadbać o zapewnienie odpowiedniej opieki ze strony systemu ochrony zdrowia – zaleciła przewodnicząca sekcji jaskry PTO.

Rolą lekarza jest również wyodrębnienie grupy pacjentów, którzy nie będą stosowali się do zaleceń i skierowanie ich do leczenia chirurgicznego bądź laserowego.

05.03.2021
Zobacz także
  • Aby uniknąć jaskry, lepiej regularnie badać oczy
  • E-Jaskra, czyli jak rozwiązać problem badań przesiewowych
  • Nowatorskie badania przesiewowe jaskry
  • Polscy okuliści kontra jaskra
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta