×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Wziernikowanie dna oka (oftalmoskopia)

dr n. med. Arkadiusz Pogrzebielski
Ośrodek Chirurgii Oka Prof. Zagórskiego w Krakowie
Oculus - Krakowskie Centrum Okulistyczne, Kraków
Scanmed, Szpital św. Rafała w Krakowie

Wziernikowanie bezpośrednie

Wziernik okulistyczny (oftalmoskop; ryc. 1) zawiera źródło światła, które lekarz wykonujący badanie kieruje na poszczególne struktury dna oka, i system soczewek pozwalających skorygować możliwe wady wzroku badającego i badanego, a dzięki temu uzyskać ostry obraz dna oka. Światło wziernika ogniskuje się kolejno na strukturach ciała szklistego, tarczy nerwu wzrokowego, naczyniach krwionośnych, obwodowej części siatkówki i w końcu na plamce. Taka kolejność zapewnia obejrzenie całego dna oka, a jednocześnie na samym końcu przeprowadza się najbardziej uciążliwą dla pacjenta część badania, czyli badanie plamki, które powoduje nieprzyjemne olśnienie. Wziernik ma również wbudowane odpowiednie filtry, dzięki którym można zredukować natężenie światła, co ułatwia badanie osób wrażliwych na ten bodziec, oraz filtry barwne. Filtr bezczerwienny (zielony) sprawia, że łatwiej jest oglądać niektóre struktury (np. włókna nerwowe siatkówki czy drobne naczynia siatkówki). Filtr kobaltowoniebieski wykorzystuje się przy badaniach z użyciem fluoresceiny do wzbudzenia jej świecenia (fluorescencji). W trakcie badania lekarz przysuwa wziernik bardzo blisko oka, ale go w żadnym wypadku nie dotyka. Uzyskany obraz dna oka jest znacznie powiększony i prosty (inaczej nieodwrócony, patrz niżej). Zaletą urządzenia są jego małe rozmiary, a więc można je przenosić i zastosować także przy łóżku chorego czy przy stole operacyjnym. Wadą wziernikowania bezpośredniego jest fakt, że lekarz bada jednym okiem, przez co nie widzi on przestrzennie (stereoskopowo), a jedynie dwuwymiarowo.

Badanie dna oka – wziernikowanie bezpośrednie Badanie dna oka – wziernikowanie bezpośrednie
Ryc. 1. Badanie dna oka – wziernikowanie bezpośrednie (źródło: National Eye Intitute, National Institutes of Health)

Wziernikowanie pośrednie

Wziernik pośredni (np. wziernik Fisona) to urządzenie zawierające źródło światła przytwierdzone do rodzaju kasku, który badający zakłada na głowę. Wziernik posiada odpowiednie soczewki, przez które patrzy badający, oraz filtry (patrz wyżej). Osoba badana siedzi lub leży. W trakcie badania lekarz stoi w pewnym oddaleniu i przybliża w kierunku oka specjalną soczewkę (np. soczewka Volka; ryc. 2), ale nią w żadnym wypadku nie dotyka gałki ocznej. Uzyskany obraz dna oka jest powiększony i odwrócony (tzn. lekarz widzi dno oka tak, że zarówno prawa i lewa strona obrazu, jak też góra i dół są odwrócone). Zaletą urządzenia jest możliwość jego przenoszenia i zastosowania także przy łóżku chorego lub przy stole operacyjnym. Ułatwia ono także badanie dzieci w znieczuleniu ogólnym. Inną jego zaletą jest możliwość przestrzennego (stereoskopowego) obejrzenia wnętrza oka. Niekiedy do dobrego obejrzenia obwodowej części siatkówki konieczne jest wgłobienie (inaczej wpuklenie) twardówki. Wówczas do znieczulonej powierzchni oka lub przez powieki przykłada się specjalny przyrząd i delikatnie uciska ściany oka, co jest absolutnie bezpieczne dla pacjenta.

Ryc. 2. Badanie w soczewce Volka (źródło: National Eye Intitute, National Institutes of Health)

Wziernikowanie pośrednie w lampie szczelinowej

Do wziernikowania pośredniego można wykorzystać także lampę szczelinową. Za pomocą specjalnych soczewek (np. soczewki Volka) można obejrzeć w dużym powiększeniu dno oka. Uzyskany wówczas obraz jest odwrócony (patrz wyżej). Zaletą wziernikowania pośredniego w lampie szczelinowej jest możliwość przestrzennego (stereoskopowego) obejrzenia wnętrza oka i wykorzystania nie tylko światła rozproszonego, ale i szczeliny światła (wąskiej wiązki światła) dla lepszego zaobserwowania szczegółów. Dzięki możliwości regulacji wysokości i szerokości wiązki światła (wysokość wiązki można odczytać na aparacie w milimetrach) dokonuje się też różnych pomiarów (np. wielkości tarczy nerwu wzrokowego). Wadą jest niemożność przenoszenia lampy szczelinowej. Pacjent musi usiąść przed lampą i utrzymywać głowę i podbródek na podpórkach, nie da się zatem tego badania wykonać przy łóżku chorego lub przy stole operacyjnym. Nie jest możliwe badanie małych i niewspółpracujących dzieci. Dzięki wyposażeniu lampy szczelinowej w aparat fotograficzny można także wykonać dokumentację fotograficzną dna oka.

Ryc. 3. Fotografowanie dna oka (źródło: National Eye Intitute, National Institutes of Health)

Jak się przygotować do badania?

W trakcie badania okulistycznego najczęściej poszerza się źrenicę. W zależności od zastosowanego leku powoduje to, ustępujące zwykle po kilku godzinach, bardzo rzadko po kilku dniach, nieostre widzenie i nadwrażliwość na światło, dlatego na badania warto przynieść z sobą okulary przeciwsłoneczne. Do czasu zwężenia się źrenicy nie wolno także prowadzić pojazdów, ani obsługiwać urządzeń mechanicznych w ruchu. W czasie badania należy spokojnie patrzyć daleko przed siebie lub drugim, niebadanym okiem patrzyć na wprost. W przypadku wziernikowania pośredniego w lampie szczelinowej przez cały czas badania głowę i brodę należy opierać na jej podpórkach. Nie wolno zmieniać pozycji głowy, gdyż nawet jej niewielki ruch sprawia, że obraz staje się nieostry.

Wskazania do wziernikowania dna oka

Wziernikowanie dna oka jest częścią rutynowego badania okulistycznego. Wskazaniem są choroby lub podejrzenie chorób ciała szklistego, siatkówki, ciała rzęskowego i naczyniówki, twardówki i nerwu wzrokowego.

Możliwe sytuacje/powikłania po wziernikowaniu dna oka

Silne światło wziernika lub lampy szczelinowej może powodować nieprzyjemne, ale ustępujące po kilku minutach nieostre widzenie i upośledzenie zdolności rozpoznawania szczegółów (tzw. olśnienie). W przypadku konieczności wgłabiania (inaczej wpuklenia) ściany oka wystąpić może dyskomfort i/lub zaczerwienienie oka, ale jest to procedura bezpieczna dla oka.

Jakie stany występujące po badaniu powinny skłonić do kontaktu z lekarzem?

Badanie jest całkowicie bezpieczne i może być wielokrotnie powtarzane, ponieważ oko oświetlane jest normalnym światłem widzialnym, które nie jest dla niego szkodliwe. Do lekarza należy zgłosić się po badaniu z koniecznością wgłabiania twardówki, jeśli pojawi się bardzo silne zaczerwienienie oka, zaczerwienienie utrzymujące się ponad jedną dobę albo wydzielina ropna w oku.

17.12.2013
Zobacz także
  • Badanie w lampie szczelinowej (biomikroskopia)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta