×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Skrzydlik i tłuszczyk

prof. zw. dr hab.n. med Edward Wylęgała
Oddział Kliniczny Okulistyki II Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

gr. pterygion – skrzydło
łac. pterygium – skrzydlik
ang. pterygium – skrzydlik

Co to jest skrzydlik?

Skrzydlik jest zmianą degeneracyjną spojówki, która polega na wrastaniu tkanki włóknisto-naczyniowej w rogówkę. Nazwę tej zmianie nadano ze względu na jej podobieństwo do skrzydła owada. Wierzchołek skrzydlika leżący na rogówce nazywa się głową, natomiast część umiejscowioną na twardówce określa się jako podstawę. Kiedy patrzymy na oko, w szparze powiekowej widać trójkątne czerwone zgrubienie (fałd) spojówki, zwykle od strony nosa. Przyczyną skrzydlika jest ekspozycja na promieniowanie UV oraz drażniący wpływ wiatru i kurzu. Wśród czynników rozwoju tej choroby bierze się pod uwagę również wpływ miejscowej niewydolności rąbkowych komórek macierzystych rogówki (czytaj rozdział Komórki macierzyste nabłonka rogówki).

Skrzydlik może być pierwotny lub wtórny (nawrotowy), albo prawdziwy lub rzekomy. Skrzydlik prawdziwy łączy się z rogówką na całej swej powierzchni, natomiast rzekomy jest przytwierdzony do rogówki tylko swym wierzchołkiem i powstaje wskutek np. oparzeń lub owrzodzeń rogówki.

Podobną zmianą zlokalizowaną w przejściu twardówki w rogówkę jest tłuszczyk (łac. ang. pinguecula). Obie zmiany mają tendencję do wzrostu i dlatego mogą wywoływać niepokój u pacjentów. Warto jednak pamiętać, że nie są to zmiany złośliwe.

Jak często występuje?

Częstość występowania skrzydlika zależy od rejonu zamieszkania na kuli ziemskiej w stosunku do równika. W okolicach równikowych skrzydlik występuje u 5–15% populacji, natomiast w Polsce dotyczy mniej niż 2% ludności. Czynnikiem predysponującym jest ekspozycja na promieniowanie UV oraz praca na otwartej przestrzeni. Skrzydlik częściej występuje u mężczyzn.


Ryc. 1. Skrzydlik ogromny nawrotowy. W takim stadium wycięcie powinno być połączone z przeszczepieniem warstwowym rogówki oraz rąbkowych komórek macierzystych.

Jak się objawia?

Małe skrzydliki nie dają objawów subiektywnych, natomiast zmiany, które zaczynają wrastać w rogówkę, powodują objawy dyskomfortu ocznego. Pacjenci skarżą się wówczas na światłowstręt, uczucie ciała obcego pod powiekami, łzawienie. W zawansowanym stadium dochodzi do pogorszenia ostrości wzroku i podwójnego widzenia. Oglądając pacjenta, można zaobserwować pojawienie się włóknisto-naczyniowej błony w szparze powiekowej. Częściej jest ona umiejscowiona od strony nosa i ma kształt trójkąta, którego wierzchołek dąży do centrum rogówki. Wrastając w rogówkę, skrzydlik niszczy jej strukturę, co jest przyczyną utraty przezroczystości oraz kształtu. Jeżeli zmiana zasłania źrenice, powoduje znaczną utratę ostrości wzroku.

Tłuszczyk jest to zgrubienie spojówki koloru żółtoszarego o średnicy 2–3 mm. W przeciwieństwie do skrzydlika jest zwyrodnieniem niepostępującym w kierunku rogówki i bardzo rzadko wymaga interwencji chirurgicznej.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

W razie zaobserwowania niepokojących zmian w wyglądzie rogówki należy zgłosić się do okulisty w celu wykonania odpowiednich badań i postawienia diagnozy. Ostatecznie rozpoznanie ustala lekarz okulista.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu i badania w lampie szczelinowej. Rozpoznanie można ustalić w podstawowym gabinecie okulistycznym, a także u lekarza rodzinnego.


Ryc. 2. Schemat wycięcia skrzydlika połączonego z autoprzeszczepem płata spojówkowo-rąbkowgo oraz błony owodniowej. Płat spojówki własnej jest translokowany (przyszywany) w miejsce po wyciętym skrzydliku.

Jakie są sposoby leczenia?

Postępowanie zależy od wielkości skrzydlika. Małe, płaskie skrzydliki nie wymagają leczenia chirurgicznego, ponieważ interwencja może doprowadzić do burzliwej wznowy. Pacjenci z tej grupy powinni używać okularów z filtrem UV oraz preparatów nawilżających powierzchnię oka (sztuczne łzy). Czasami, jeżeli zmiana jest przekrwiona, można zastosować krótkotrwale krople kortykosteroidów.

Wskazaniem do leczenia chirurgicznego jest szybki wzrost w kierunku centrum rogówki, któremu towarzyszy postępująca niezborność rogówkowa (astygmatyzm). Proste wycięcie zmiany z pozostawieniem odsłoniętej twardówki lub zszyciem spojówki często prowadzi do wznowy. Dlatego obecnie zaleca się wycięcie zmiany wraz z przeszczepieniem spojówki (translokacja – przemieszczenie własnej spojówki), rąbka rogówki lub błony owodniowej. Zaleca się również, szczególnie przy wznowie, zastosowanie antymetabolitów miejscowo w postaci kropli, zarówno śródoperacyjnie, jak i po zabiegu.


Ryc. 3. Schemat ilustrujący algorytm postępowania chirurgicznego w skrzydliku. Postępowanie w skrzydliku pierwotnym obejmuje translokację spojówki natomiast w przypadku skrzydlika nawrotowego konieczne jest wspomaganie zabiegu operacyjnego lekami (antymetabolity zastosowane na miejsce wycięcia), przeszczep rąbka rogówki oraz błony owodniowej. W zaawansowanych stadiach trzeba wyciąć zmętniałą rogówkę i wykonać warstwowy przeszczep rogówki.

Tłuszczyk najczęściej nie wymaga leczenia, jednak stan zapalny w jego obrębie (pinguecullitis) bardzo dobrze reaguje na krótkotrwałe stosowanie kropli kortykosteroidowych. W wyjątkowych sytuacjach, kiedy tłuszczyk powoduje ubytki brzeżnej części rogówki lub jest kosmetycznie nie do zaakceptowania, należy go wyciąć.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Decydując się na usunięcie chirurgiczne skrzydlika, trzeba pamiętać, że częstość wznowy po tego rodzaju zabiegu sięga nawet 80%. Opracowano kilkadziesiąt technik usunięcia skrzydlika, co tylko potwierdza ich małą skuteczność.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Ważne są kontrolne wizyty u okulisty raz na kwartał, natomiast w razie wznowy należy udać się do gabinetu okulistycznego natychmiast.

Co trzeba robić, aby uniknąć zachorowania?

Stosowanie okularów ochronnych z filtrem UV, szczególnie w warunkach silnego nasłonecznienia, wiatru i pyłu skutecznie chroni przed rozwinięciem się skrzydlika. Okulary ochronne są również konieczne podczas uprawiania sportu i rekreacji (pływanie, tenis, narciarstwo, żeglarstwo itp.).

05.10.2015
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta