×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Komórki macierzyste nabłonka rogówki

prof. zw. dr hab.n. med Edward Wylęgała
Oddział Kliniczny Okulistyki II Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Co to jest niewydolność rąbkowych komórek macierzystych i jakie są jej przyczyny?

Niewydolność komórek macierzystych nabłonka rogówki (ang. corneal stem cells) jest to stan, w którym rogówka traci przeźroczystość, a nabłonek rogówki przekształca się w nabłonek spojówki. Rogówka staje się unaczyniona i wygląda, jakby była pokryta błoną. Przyczyną tej patologii jest brak lub upośledzenie komórek macierzystych nabłonka rogówki umiejscowionych w rąbku rogówki, czyli miejscu, gdzie przechodzi ona w twardówkę, na całym jej obwodzie. Komórki te odnawiają powierzchnię rogówki w systematycznym cyklu lub po urazie (np. w przypadku tzw. erozji rogówki spowodowanej np. zadrapaniem paznokciem; zob. Urazy oka). Niewydolność rąbkowych komórek macierzystych może być pierwotna (wrodzony brak tęczówki, tzw. aniridia, rogówka twardówkowa, tzw. sclerocornea, zespół KID – zapalenie rogówki, rybia łuska, głuchota, wrodzone niedobory hormonalne) lub wtórna (oparzenia powierzchni oka, trądzik różowaty, zespół Stevensa i Johnsona, oczny pemfigoid bliznowaciejący, keratopatia, czyli uszkodzenie rogówki związane np. z noszeniem soczewek kontaktowych, ciężkie zakażenia powierzchni oka, skrzydlik).

Jak często występuje?

Choroba pierwotnie występuje niezwykle rzadko, natomiast jej odmiany wtórne najczęściej dotyczą oparzeń oczu.

Jak się objawia?

Chory skarży się na: dyskomfort oczny, pieczenie, uczucie piasku pod powiekami, światłowstręt, obniżenie ostrości wzroku. Oko jest podrażnione i czerwone, widać w nim naczynia krwionośne wrastające do rogówki (zob. Zaczerwienienie oka [czerwone oko; zespół czerwonego oka]). Powstają ubytki nabłonka rogówki mogące nawet prowadzić do owrzodzeń.

Co zrobić w razie wystąpienia objawów?

W razie wystąpienia objawów konieczna jest diagnostyka w specjalistycznym gabinecie okulistycznym. W przypadku oparzenia powierzchni oka konieczne jest natychmiastowe obfite płukanie oka (nawet litr płynu). W warunkach domowych używa się wody bieżącej, natomiast w szpitalnych – płynu Ringera. Chorego należy jak najszybciej przetransportować do szpitala. Jeżeli do oka wpadną grudki wapna, należy je najpierw usunąć, a następnie obficie płukać wodą. Nie wolno zapomnieć o odwinięciu powieki górnej (zob. Prawidłowa technika odwracania powieki górnej) i usunięciu substancji żrącej z górnego i dolnego załamka spojówki. Szybka interwencja może uratować komórki macierzyste przed nieodwracalnym zniszczeniem, a tym samym uratować wzrok.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Rozpoznanie ustala się na podstawie obrazu klinicznego podczas badania w biomikroskopie (lampa szczelinowa); zob. Badanie w lampie szczelinowej (biomikroskopia). Badanie cytologiczne nabłonka rogówki wykonuje się poprzez odciśnięcie powierzchni rogówki na błonie celuloidowej, a następnie wybarwieniu tak pozyskanych komórek i ich ocenie w mikroskopie optycznym. W prawidłowych warunkach w badaniu cytologicznym nabłonka rogówki nie stwierdza się komórek kubkowych wydzielających śluz, charakterystycznych dla spojówki.

Jakie są sposoby leczenia?

Niewydolność rąbkowych komórek macierzystych leczy się za pomocą przeszczepienia. Rąbkowe komórki macierzyste można pozyskać z drugiego oka, od żywego dawcy rodzinnego lub od dawcy po śmierci. Rąbkowe komórki macierzyste przeszczepia się na nośniku, którym jest tkanka oka (spojówka, rogówka, twardówka) lub błona owodniowa. Obecnie nie jest możliwe przeszczepienie wyizolowanych pojedynczych komórek, chociaż wyhodowana in vitro linia komórek może być przeniesiona na oko dawcy na nośniku włóknikowym (fibryna) lub na ludzkiej, konserwowanej błonie owodniowej. Przeszczepienie od dawcy wymaga zahamowania czynności układu odpornościowego (immunosupresji), tak jak po przeszczepieniu nerki. Przeszczepione rąbkowe komórki macierzyste odnawiają nabłonek rogówki, polepszając ostrość wzroku i eliminując uczucie dyskomfortu ocznego. Komórki takie mogą ulegać odrzuceniu, a rezultat przeszczepienia może nie być trwały.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Całkowite wyleczenie jest możliwe w przypadku częściowej niewydolności rąbkowych komórek macierzystych (np. skrzydlik). W przypadku całkowitej niewydolności po pięciu latach nawrót choroby jest możliwy nawet u 75% chorych.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Po zakończeniu leczenia konieczne są badania kontrolne z częstotliwością raz na kwartał. W przypadku wystąpienia światłowstrętu należy natychmiast udać się do lekarza, bo może to być pierwszy objaw odrzutu.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Podczas pracy z substancjami żrącymi należy używać okularów ochronnych, unikać kontaktu z petardami i innymi materiałami pirotechnicznymi. Należy zwracać uwagę na pielęgnację brzegów powiek przy skłonności organizmu do zatykania gruczołów łojowych powiek.

29.09.2015
Wybrane treści dla Ciebie
  • Zwyrodnienie rogówki
  • Zmniejszone wymiary rogówki
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta