Co to jest nowotwór krtani?
Nowotwór powstaje na skutek niekontrolowanego przez organizm wzrostu komórek w obrębie tego narządu. Najczęstszym rodzajem nowotworu złośliwego krtani jest rak płaskonabłonkowy, stanowiący ponad 90% wszystkich nowotworów złośliwych tego narządu. Inne, znacznie rzadziej spotykane nowotwory złośliwe krtani, to rak gruczołowy (gruczolakorak), czerniak, chłoniak, mięsak i rakowiak.
Jakie czynniki sprzyjają zachorowaniu na raka krtani?
Do głównych czynników ryzyka zachorowania na raka krtani należy palenie tytoniu, zwłaszcza połączone z nadużywaniem alkoholu. U osób palących co najmniej 40 lat ryzyko zachorowania na raka krtani jest około 40 razy większe niż w populacji osób niepalących. Rak krtani występuje także częściej u mężczyzn (kobiety chorują na ten nowotwór 4–7 razy rzadziej), amerykańskich Murzynów, osób po 65. roku życia oraz osób o znacznej i długotrwałej ekspozycji na niektóre czynniki chemiczne (m.in. nikiel, azbest, kwas siarkowy, pył węglowy).
Ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju raka płaskonabłonkowego krtani (oraz innych odcinków układu oddechowego) jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus – HPV). Wirus ten ogrywa również istotną rolę w rozwoju raka odbytu i szyjki macicy. Kilka lat temu wprowadzono na rynek szczepionki przeciwko niektórym typom tego wirusa.
Jak często występuje rak krtani?
W Polsce każdego roku odnotowuje się około 2400 nowych zachorowań; około 1600 Polaków i Polek każdego roku umiera z powodu raka krtani.
Liczba zachorowań na raka krtani stanowi około 2% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe w naszym kraju.
Jakie są objawy nowotworów krtani?
Objawami nowotworu krtani mogą być: zmiana brzmienia głosu, chrypka, trudności w połykaniu, uczucie przeszkody w obrębie krtani, uporczywy ból gardła, ból ucha, wyczuwalne zgrubienie w obrębie szyi, kaszel, problemy z oddychaniem, niewytłumaczalne zmniejszenie masy ciała.
W początkowym okresie rozwoju rak krtani może nie dawać wyraźnych objawów. Dlatego u znaczącego odsetka chorych rozpoznanie następuje późno, co pociąga za sobą konieczność znacznie bardziej agresywnego leczenia i mniejsze szanse na wyleczenie. Z tego powodu nie należy bagatelizować przedłużającej się chrypki lub zmiany barwy głosu – mogą to być wczesne objawy raka krtani.
W jakich dokładnie miejscach może rozwinąć się rak krtani?
Wyróżnia się trzy główne lokalizacje, w których rozwija się rak krtani:
- A. rak nagłośni (górne piętro krtani; stosunkowo szybki rozwój choroby)
- B. rak głośni (środkowe piętro krtani; stosunkowo wolny rozwój choroby)
- C. rak podgłośni (dolne piętro krtani; pośrednie tempo rozwoju choroby; najrzadsza lokalizacja)
Jak rozpoznaje się nowotwór krtani?
W celu potwierdzenia rozpoznania lekarz musi pobrać fragment guza krtani do badania mikroskopowego. Do uwidocznienia wnętrza krtani służą specjalne narzędzia wziernikowe (tzw. direktoskopia lub fiberoskopie). W przypadku towarzyszących guzów na szyi (co zazwyczaj świadczy o obecności przerzutów w szyjnych węzłach chłonnych) można dodatkowo pobrać (za pomocą igły i strzykawki) materiał cytologiczny do badania. Jednak podstawę diagnostyki i rozpoznania powinna stanowić ocena mikroskopowa guza krtani.
Ważnym elementem diagnostyki i oceny zaawansowania nowotworu krtani są badania obrazowe. Współcześnie wykonuje się tomografię komputerową szyi, ultrasonografię szyjnych węzłów chłonnych, prześwietlenie klatki piersiowej (klasyczne zdjęcie Roentgena) lub tomografię komputerową klatki piersiowej. Inne badania są wykonywane w zależności od konkretnej sytuacji klinicznej.
Wspomniane wcześniej badanie endoskopowe (laryngoskopia) oprócz możliwości uzyskania materiału do badania mikroskopowego pozwala także na ocenę stopnia zaawansowania choroby za pomocą bezpośredniego oglądania zmian chorobowych w krtani. Rzadziej wykorzystywane badanie to badanie z podaniem środka kontrastowego do wypicia przez chorego, a następnie wykonanie wielu prześwietleń pozwalających na ocenę drogi pokonywanej przez płyn po połknięciu.
Jak leczyć raka krtani?
Do głównych technik stosowanych w leczeniu raka krtani należą chirurgia, radioterapia i chemioterapia. Metoda leczenia zależy m.in. od lokalizacji guza (górne, środkowe lub dolne piętro krtani).
Ogólnie skojarzenie chirurgii i radioterapii stosuje się na wczesnych etapach rozwoju choroby. Jeżeli nowotwór rozpoznany zostaje już w stadium bardziej zaawansowanym, leczenie opiera się na połączeniu chirurgii, napromieniania oraz chemioterapii.
W każdym przypadku leczenie raka krtani jest leczeniem wielospecjalistycznym, tzn. biorą w nim udział specjaliści wielu dziedzin medycyny. Celem takiego wielospecjalistycznego postępowania jest wybór możliwie najlepszej dla chorego drogi leczenia.
Chirurgia
Zabieg operacyjny w wypadku raka krtani może polegać na endoskopowym wycięciu zmiany, resekcji połowy krtani oraz resekcji całej krtani. Zabiegi endoskopowe zarezerwowane są dla chorych, u których rak krtani jest na wczesnym stadium rozwoju. Polegają na miejscowym (zazwyczaj za pomocą lasera) zniszczeniu guza po uwidocznieniu go specjalnym endoskopem (wziernikiem).
W zaawansowanych przypadkach raka krtani konieczne może być całkowite wycięcie krtani (zob. ryc. 1.). Taka operacja wiąże się z utratą zdolności mówienia oraz oddychania ustami. Aby umożliwić oddychanie, końcowym elementem operacji jest wytworzenie tzw. tracheostomii, czyli otworu łączącego tchawicę ze skórą w dolnej części szyi ponad mostkiem, poprzez który chory może swobodnie oddychać. W przypadku całkowitego wycięcia krtani tracheostomia pozostaje na całe życie chorego.
Ryc. 1. Resekcja krtani
Ze względu na utratę wraz z wyciętą krtanią strun głosowych normalne mówienie staje się niemożliwe. Istnieje jednak wiele technik pozwalających na odzyskanie (znacznie zmienionego) głosu. Długotrwałym treningiem można uzyskać tzw. mowę przyłykową; chorzy mówiący w ten sposób porozumiewają się cicho, ale w pełni efektywnie. Cechą charakterystyczną jest stosunkowo niski ton takiego głosu.
Istnieją również urządzenia elektroniczne pozwlające na modulowanie strumienia powietrza przepływającego przez otwór tracheostomii w taki sposób, by uzyskać zrozumiały dla otoczenia głos.
W ostatnich latach rzadziej niż wcześniej wykonuje się połowiczne wycięcie krtani. Wynika to z częstszego stosowania technik endoskopowych.
Radioterapia
Leczenie to polega na użyciu promieniowania o dużej zawartości energii w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Ponieważ sąsiadujące z nowotworem komórki zdrowe również ulegają zniszczeniu podczas radioterapii, stosuje się wiele metod mających ograniczyć takie niekorzystne działanie radioterapii. W przypadku napromieniania raka krtani jednym z elementów planowania leczenia jest wykonanie specjalnej maski z tworzywa sztucznego, mającej za zadanie utrzymywanie głowy pacjenta w odpowiedniej pozycji podczas napromieniania. Unieruchomienie głowy powoduje, że ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek jest znacząco mniejsze.
W niektórych mało zaawansowanych przypadkach raka krtani możliwe jest wyleczenie choroby za pomocą jedynie radioterapii (bez konieczności przeprowadzenia operacji).
Chemioterapia
Dodatkowym leczeniem uzupełniającym możliwości chirurgii i napromieniania w zniszczeniu tkanek raka krtani, zwłaszcza u chorych na bardziej zaawansowany nowotwór, jest chemioterapia. O chemioterapii napisano więcej w poświęconej jej części serwisu.
Czy można uniknąć zachorowania na nowotwór krtani?
Istnieje szereg zachowań, które mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka zachorowania na nowotwór złośliwy krtani. Należą do nich: zaprzestanie używania tytoniu w jakiejkolwiek formie, ograniczenie lub zaprzestanie spożycia alkoholu, ograniczenie ekspozycji na drażniące czynniki chemiczne, takie jak nikiel, azbest i kwas siarkowy.
