Co to jest pęcherz moczowy?
Pęcherz moczowy to pusty w środku narząd zbudowany z tkanki mięśniowej, umiejscowiony w podbrzuszu za spojeniem łonowym. W warunkach prawidłowych pojemność pęcherza moczowego u dorosłego człowieka wynosi 250–500 ml. Do pęcherza moczowego uchodzą dwa moczowody – prawy i lewy – które doprowadzają do niego mocz wytworzony przez nerki. Z pęcherza mocz jest odprowadzany na zewnątrz przez cewkę moczową.
Jakie nowotwory złośliwe mogą się rozwijać w pęcherzu moczowym?
W obrębie pęcherza moczowego mogą się rozwijać różne rodzaje nowotworów złośliwych, najczęściej są to następujące postaci:
- rak z nabłonka przejściowego, który stanowi około 90% wszystkich nowotworów złośliwych pęcherza moczowego;
- rak gruczołowy (inaczej gruczolakorak), rozwijający się w pęcherzu na przykład jako odległe następstwo przebytej przed wieloma laty radioterapii lub wskutek długotrwałych, nawracających infekcji;
- rak płaskonabłonkowy, który zazwyczaj przebiega bardziej bardziej agresywnie niż rak z nabłonka przejściowego.
Jakie są czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego?
Zwiększone ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego występuje u mężczyzn oraz u osób palących nałogowo tytoń.
Ponadto do czynników ryzyka zachorowania na złośliwe nowotwory pęcherza moczowego należy narażenie na niektóre karcynogeny przemysłowe (np. niektóre substancje, na które narażeni są pracownicy przemysły chemicznego), zakażenie pasożytem Schistosoma haematobium, przebyte w przeszłości napromienianie pęcherza moczowego, długotrwałe i nawracające zapalenia pęcherza moczowego, stosowanie cytostatyku o nazwie cyklofosfamid, długotrwałe (wieloletnie) utrzymywanie w pęcherzu cewnika.
W grupie osób narażonych na działanie wspomnianych wyżej karcynogenów przemysłowych należy wymienić: pracowników przemysłu gumowego, chemicznego, skórzanego, tekstylnego i stalowego, fryzjerów, kierowców ciężarówek, malarzy, drukarzy, osoby zatrudnione w pralniach chemicznych.
Czy rak pęcherza moczowego występuje rodzinnie?
Nie stwierdzono rodzinnego występowania nowotworów pęcherza moczowego.
Jak często występuje rak pęcherza moczowego?
Nowotwory pęcherza moczowego występują zazwyczaj u osób po 50. roku życia. W Polsce rak pęcherza moczowego jest czwartym co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn i ósmym u kobiet.
Jakie są objawy raka pęcherza moczowego?
Najczęstszym objawem raka pęcherza moczowego jest obecność krwi w moczu, czyli krwiomocz. Jeśli jednak krwi jest niedużo, to nie można jej dostrzec gołym okiem – stan ten określa się jako krwinkomocz (krwinki czerwone w moczu można zobaczyć jedynie pod mikroskopem).
Trzeba podkreślić, że obecność krwi w moczu jest też często objawem innych chorób, takich jak na przykład kamica nerkowa, kamica pęcherzowa czy zakażenie dróg moczowych. Obecność krwi w moczu nie oznacza automatycznie rozpoznania nowotworu pęcherza – bezwzględnie jednak wymaga zgłoszenia się do lekarza, który podejmie właściwą diagnostykę.
Objawy, które mogą nasuwać podejrzenie nowotworu pęcherza moczowego to także: zmiana rytmu oddawania moczu (bardzo częste lub bardzo rzadkie oddawanie moczu), bolesność podczas oddawania moczu, konieczność znacznego zwiększania parcia w celu oddania moczu.
Co robić w razie wystąpienia objawów sugerujących raka pęcherza moczowego?
W razie wystąpienia jakichkolwiek objawów należy się zgłosić do lekarza, który rozpocznie odpowiednią diagnostykę. Obecność jednego lub kilku z wymienionych objawów nie oznacza bowiem, że dana osoba zachorowała na nowotwór. Z pewnością jednak należy wykonać odpowiednie badania, aby znaleźć źródło niepokojących objawów i rozpocząć odpowiednie leczenie.
Jak się rozpoznaje raka pęcherza moczowego?
Pierwszym etapem diagnostyki jest zebranie przez lekarza szczegółowego wywiadu od pacjenta. Lekarz zapyta także o środowisko, w którym pacjent żyje i pracuje. Następnie, po zbadaniu pacjenta, zaproponuje wykonanie jednego lub kilku badań dodatkowych. Do najczęściej wykonywanych laboratoryjnych badań dodatkowych należy badanie ogólne moczu oraz morfologia krwi obwodowej. Z badań obrazowych najczęściej wykonuje się USG jamy brzusznej, na które należy się zgłosić z dobrze wypełnionym pęcherzem. Następnie, w zależności od wyników dotychczasowego postępowania, lekarz może zalecić takie badania jak cystoskopia, urografia dożylna, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.
Cystoskopia to badanie polegające na wprowadzeniu do wnętrza pęcherza moczowego poprzez cewkę moczową (w znieczuleniu) cienkiego endoskopu (rurki) wyposażonego w kamerę i oświetlenie oraz uwidocznienie wnętrza pęcherza.
Urografia dożylna to badanie polegające na dożylnym wstrzyknięciu środka kontrastowego, który w nerkach łączy się z moczem i ułatwia obserwację układu moczowego.
Jakie są sposoby leczenia raka pęcherza moczowego?
W leczeniu nowotworów pęcherza moczowego wykorzystuje się wiele różnych metod. W zależności od typu nowotworu, jego zaawansowania oraz stanu chorego lekarz zaproponuje optymalną strategię postępowania. Wśród dostępnych metod leczenia są: leczenie chirurgiczne, radioterapia, chemioterapia, immunoterapia.
W ramach metod chirurgicznych leczenia nowotworów pęcherza moczowego można wymienić: metody przezcewkowe oraz wycięcie pęcherza moczowego
Metody przezcewkowe. Dzięki rozwojowi technik minimalnie inwazyjnych możliwe jest bezpieczne wycięcie niektórych guzów pęcherza moczowego bez konieczności przecinania skóry – wyłącznie z dostępu przez cewkę moczową. W tym celu do cewki wprowadza się endoskop operacyjny, który pozwala na uwidocznienie guza oraz na wycięcie go za pomocą narzędzi wprowadzonych tą samą drogą. Metoda ta jest zarezerwowana dla małych zmian, a więc dla nowotworów na wczesnym etapie rozwoju.
Wycięcie pęcherza moczowego. W bardziej zaawansowanych przypadkach nowotworów pęcherza moczowego konieczne może być wycięcie całego (lub, rzadziej, fragmentu) pęcherza moczowego (inaczej: cystektomia). U mężczyzn wraz z pęcherzem moczowym usuwa się zazwyczaj gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne, a u kobiet macicę, jajowody, jajniki i część pochwy.
Operacje odtwórcze pęcherza moczowego wiążą się z koniecznością stworzenia nowej drogi odpływu moczu z organizmu. Najprostszym rozwiązaniem jest wszycie moczowodów (które łączą nerki z pęcherzem) do skóry – proces ten nazywa się wytworzeniem przetok moczowych moczowodowo-skórnych. U niektórych pacjentów jest to jedyne możliwe rozwiązanie, ale u pozostałych chirurdzy starają się odtworzyć narząd, który mógłby chociaż częściowo przejąć funkcję pęcherza. W tym celu tworzy się „sztuczne” pęcherze z fragmentu jelita cienkiego. Do takiej „kieszonki” jelitowej wszywa się moczowody. Ujściem stworzonego chirurgicznie nowego pęcherza może być albo cewka moczowa (co przywraca naturalną drogę odpływu moczu), albo też łączy się go ze skórą. Odtworzenie naturalnej drogi odpływu poprzez cewkę moczową jest znacznie bardziej skomplikowane i nie u wszystkich chorych jest możliwe, a ponadto jest obarczone dużą liczbą powikłań.
U niektórych chorych zamiast operacji można – w celu zachowania pęcherza moczowego – zastosować radioterapię. Napromienianie jest mniej skuteczne niż operacja – jedynie u około 40% chorych poddanych tej pierwszej metodzie leczenia udaje się uniknąć nawrotu choroby i jednocześnie zachować własny pęcherz moczowy. Ponadto, z różnych powodów, radioterapii nie można stosować u wszystkich pacjentów.
Chemioterapię bardzo często stosuje się jako uzupełnienie leczenia chorych na raka pęcherza moczowego. Ponadto u chorych, u których stwierdzono przerzuty nowotworu, chemioterapia jest podstawowym sposobem leczenia. Obecnie wykorzystuje się wiele różnych schematów chemioterapii, opartych na różnych lekach – najczęściej są to: ifosfamid, doksorubicyna, gemcytabina i cisplatyna.
We wczesnych stadiach raka pęcherza moczowego, po wycięciu guza metodą przezcewkową, można stosować leczenie wykorzystujące potencjał własnego układu odpornościowego chorego – czyli tak zwaną immunoterapię. W tym celu wypełnia się pęcherz moczowy zawiesiną specjalnych bakterii – pałeczek bacillus Calmette-Guerin (BCG). Postępowanie to pobudza układ odpornościowy i nasila jego zdolność do niszczenia komórek raka pozostałych w pęcherzu moczowym.
Czy jest możliwe całkowite wyleczenie raka pęcherza moczowego?
Tak, całkowite wyleczenie chorych na raka pęcherza moczowego jest możliwe. Niezmiernie ważne jest, aby pamiętać – tak, jak w przypadku innych nowotworów – że im wcześniej nowotwór zostanie rozpoznany, tym większe są szanse na pełne wyleczenie.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia raka pęcherza moczowego?
Rak pęcherza moczowego charakteryzuje się jednym z najwyższych wśród nowotworów złośliwych wskaźników nawrotów. Ocenia się, że choroba ta nawraca u co najmniej połowy wszystkich chorych.
Bardzo duże ryzyko nawrotu powoduje, że szczególnie istotne jest przestrzeganie przez pacjentów terminów badań kontrolnych. Tylko systematycznie zgłaszanie się do lekarza na badanie kontrolne daje szansę na szybkie rozpoznanie ewentualnego nawrotu i skuteczne leczenie.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na raka pęcherza moczowego?
Podstawowym i najbardziej skutecznym sposobem zmniejszenia ryzyka zachorowania na nowotwory pęcherza moczowego jest zaprzestanie palenia tytoniu.
