Najczęściej występującym nowotworem złośliwym żołądka jest rak gruczołowy żołądka. Zwykle na początku nie powoduje objawów i jest wykrywany, kiedy choroba jest już zaawansowana, a leczenie trudne. Inne nowotwory żołądka występują rzadziej, należą do nich m.in. nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST), nowotwory neuroendykrynne i chłoniaki żołądka. Leczenie i rokowanie zależą od rodzaju nowotworu i zaawansowania choroby
Co to są nowotwory złośliwe żołądka?
Najczęściej występujący nowotwór złośliwy żołądka to rak żołądka, a dokładnie rak gruczołowy żołądka. Poza rakiem, w żołądku mogą występować inne nowotwory złośliwe, choć rzadziej. Nowotwory te mają inną budowę komórkową i należą do nich m. in.:
- nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (gastro-intestinal stroma tumor – GIST), stanowią 1-2% wszystkich nowotworów żołądka
- nowotwory neuroendokrynne (dawniej określane ogólną nazwą rakowiaków) stanowią 0,3–1% wszystkich nowotworów żołądka
- chłoniaki żołądka, stanowią 5% wszystkich nowotworów żołądka.
Jak często występują nowotwory złośliwe żołądka?
Rak żołądka jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych – na świecie notuje się rocznie około 1,1 mln nowych przypadków i około 800 000 zgonów z jego powodu. Rak żołądka jest w Polsce pod względem częstości występowania 5. nowotworem złośliwym u mężczyzn i 10. u kobiet. Rocznie choruje około 6000 osób i podobna liczba osób umiera z jego powodu. Mężczyźni chorują ponad dwa razy częściej niż kobiety, a większość przypadków stwierdza się powyżej 50. rż.
Trzeba podkreślić, że liczba zachorowań na raka żołądka w naszym kraju w ciągu ostatnich 40 lat systematycznie spada.
Jak klasyfikuje się nowotwory złośliwe żołądka?
Podstawowy podział tej grupy nowotworów omówiono wyżej – opiera się on na budowie mikroskopowej i obejmuje raki żołądka, nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST), nowotwory neuroendokrynne, chłoniaki, mięsaki i inne.
Nowotwory podścieliskowe żołądka (GIST) stanowią 1–2% wszystkich nowotworów żołądka i mogą mieć przebieg niezłośliwy albo agresywny (czyli naciekać narządy sąsiednie i tworzyć przerzuty odległe).
Nowotwory neuroendokrynne (NEN) wywodzą się z komórek tzw. rozproszonego układu wydzielania wewnętrznego, które występują m.in. w błonie śluzowej żołądka. Dzielą się na trzy typy.
Jakie są czynniki ryzyka rozwoju nowotworów złośliwych żołądka?
W powstaniu raka żołądka rolę odgrywa wiele czynników. Przeczytaj więcej w artykule: Rak żołądka
W przypadku chłoniaków żołądka dużą rolę odgrywa zakażenie bakterią Helicobacter pylori.
W odniesieniu do innych nowotworów złośliwych żołądka nie określono konkretnych czynników ryzyka zachorowania.
Jakie są objawy nowotworu złośliwego żołądka?
Wczesnemu, niezaawansowanemu rakowi żołądka zwykle nie towarzyszą żadne objawy.
Zaawansowany nowotwór złośliwy żołądka manifestuje się głównie:
- utratą masy ciała
- stałym słabym bólem w górnej części brzucha
- brakiem apetytu, uciążliwym odbijaniem po posiłku
- objawami wynikającymi z niedokrwistości (uczuciem zmęczenia, bladością skóry itp.)
- powiększeniem obwodu brzucha.
Guzy podścieliskowe (GIST) żołądka - objawy
Guzy podścieliskowe (GIST) mogą mieć bardzo różne rozmiary. Większość jest mała (<2 cm) i wtedy chorzy na ogół nie mają żadnych dolegliwości. Mogą być rozpoznane przypadkowo podczas badania wykonywanego z innych przyczyn, np. gastroskopii. Część osiąga większe rozmiary – nawet kilkanaście centymetrów średnicy i wtedy mogą powodować objawy – dyskomfort i ból brzucha, krwawienie z przewodu pokarmowego, a także przedziurawienie (perforację) przewodu pokarmowego albo niedrożność. Przeczytaj więcej: Nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST)
Chłoniak (MALT) żołądka - objawy
Chłoniak (MALT) żołądka zwykle nawet latami nie powoduje objawów. Objawy: ból i dyskomfort w górnej części brzucha (nadbrzuszu) – uczucie pełności, szybkiej sytości, odbijanie, nudności, narastająca powoli utrata łaknienia, z czasem niedokrwistość (wskutek krwawienia z guza do żołądka), a także objawy ogólne charakterystyczne dla chłoniaków – stan podgorączkowy, nocne poty, zmniejszenie masy ciała występują rzadziej. W chwili rozpoznania chłoniaki MALT są zwykle zlokalizowane tylko w żołądku – bez zajęcia szpiku kostnego, węzłów chłonnych jamy brzusznej i innych narządów.
Jak się rozpoznaje nowotwory złośliwe żołądka?
Lekarz najpierw zbierze wywiad, a następnie zbada pacjenta. Trzeba pamiętać, że objawy, które mogą wskazywać na nowotwór złośliwy żołądka, występują też w wielu innych chorobach. Następnie lekarz zleci badania dodatkowe. Podstawowym badaniem jest gastroskopia, czyli oglądanie wnętrza przewodu pokarmowego, po wprowadzeniu do żołądka przez usta i przełyk elastycznego urządzenia wyposażonego w kamerę. Dzięki temu lekarz może w razie konieczności pobrać fragment guza do badania mikroskopowego. Czasem nowoczesne urządzenia do gastroskopii pozwalają dodatkowo na wykonanie USG od strony wnętrza żołądka – takie badanie może lekarzom pomóc w ocenie grubości guza oraz stopnia naciekania ściany żołądka lub oceny obecności przerzutów w sąsiadujących z żołądkiem węzłach chłonnych. Uzupełnieniem gastroskopii są badania obrazowe. Należą do nich przede wszystkim: USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy, zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej (ewentualnie tomografia komputerowa klatki piersiowej).
Jeśli istnieją wątpliwości co do zaawansowania choroby albo gdy za pomocą gastroskopii nie udaje się potwierdzić jej nowotworowego charakteru, czasem wykonuje się laparoskopię, czyli operacyjnie wprowadza się kamerę do brzucha pacjenta i ocenia żołądek oraz jego otoczenie. Taki zabieg nosi nazwę laparoskopii diagnostycznej. Podczas zabiegu można również wykonać biopsję lub pobrać wycinek z uwidocznionych w jamie brzusznej guzów.
Jak się leczy raka żołądka?
O leczeniu raka żołądka przeczytaj w innym artykule: Rak żołądka - leczenie
Jak się rozpoznaje i leczy GIST?
Leczenie guzów GIST polega na ich doszczętnym wycięciu miejscowym metodą otwartą (klasyczna operacja z otwarciem jamy brzusznej) lub laparoskopową. Czasem konieczne jest podanie leków przed operacją, a także po operacji (imatynibu). Jeśli GIST jest w stadium uogólnienia (doszło do przerzutów), to wymaga leczenia systemowego, czyli zastosowania leków ukierunkowanych molekularnie imatynibem lub awaprytynibem, w razie progresji: sunitynibem, regorafenibem i rypretynibem.
Jak się leczy nowotwory neuroedokrynne przewodu pokarmowego?
Nowotwory neuroendokrynne (NEN) wywodzą się z komórek rozproszonego układu wydzielania wewnętrznego, które występują m.in. w błonie śluzowej żołądka i dzielą się na trzy typy. NEN żołądka typu 1 i typu 2 są najczęściej mnogie (wiele guzów), lokalizują się w trzonie żołądka, mają zwykle łagodny przebieg i bardzo rzadko konieczne jest usunięcie żołądka. Najczęściej wystarczy endoskopowe lub operacyjne usunięcie guza/guzów. Pojedyncze guzy podścieliskowe żołądka typu 3, a zwłaszcza te większe (ponad 2–3 cm średnicy), są często agresywne i tworzą przerzuty. Wówczas wymagają wycięcia całego żołądka wraz z regionalnymi węzłami chłonnymi (tak jak w raku żołądka).
W zaawansowanej chorobie, kiedy dojdzie do przerzutów do wątroby może czasem wystąpić tzw. zespół rakowiaka. Są to objawy związane z wydzielaniem przez guza określonych substancji (hormonów) – w tym przypadku zespół rakowiaka jest spowodowany wydzielaniem histaminy lub 5-hydroksytryptofanu (jest to atypowy zespół rakowiaka, ponieważ w typowym zespole rakowiaka objawy są spowodowane wydzielaniem serotoniny). Zespół rakowiaka powoduje m.in. kilkuminutowe zaczerwienienie twarzy i szyi, która może mieć sinawy odcień.
W leczeniu stosuje się leki, które przeciwdziałają objawom powodowanym przez wydzielanie przez guza hormonów, są to tzw. analogi somatostatyny (oktreotyd, lanreotyd). W przypadku guza gastrynowego istotną rolę w opanowaniu objawów odgrywa stosowanie inhibitorów pompy protonowej, jeśli jednak to tylko możliwe, dąży się do leczenia operacyjnego, które polega na wycięciu guza pierwotnego, operacyjnym usunięciu widocznych przerzutów do wątroby. W leczeniu systemowym NEN żołądka można stosować radioimmunoterapię oraz chemioterapię i leki ukierunkowane molekularnie lub immunologicznie (np. ewerolimus, sunitynib).
Jak się rozpoznaje i leczy chłoniaka żołądka?
Chłoniaki stanowią około 5% wszystkich nowotworów złośliwych żołądka. Typową cechą chłoniaków żołądka jest ich powolny rozwój. Jak wspomniano wyżej, bardzo często się wiążą z zakażeniem bakterią Helicobacter pylori. Większość z nich to tak zwane chłoniaki związane z błoną śluzową (mucosa-associated lymphoid tissue – MALT). Głównym objawem nowotworu jest postępująca anemia (niedokrwistość) – jest to związane z powolnym, nieznacznym krwawieniem z guza do światła żołądka.
Diagnostyka przebiega w sposób podobny do diagnostyki prowadzonej w przypadku innych nowotworów złośliwych żołądka.
Leczenie chłoniaka żołądka obecnie najczęściej nie wymaga operacji – pierwszym krokiem jest zastosowaniem antybiotyków, które niszczą bakterię Helicobacter pylori (zob. Eradykacja Helicobacter pylori). Jeśli uda się usunąć tę bakterię z żołądka, zazwyczaj dochodzi do powolnego zaniku chłoniaka. Leczenie operacyjne stosuje się rzadko, głównie w przypadku znacznego krwawienia, a także wówczas, gdy leczenie z użyciem antybiotyków nie jest skuteczne. W takich przypadkach konieczne jest wycięcie części lub całego żołądka.
Często stosuje się rytuksymab, immunoterapię, chemioterapię, czasem także radioterapię.
Jakie jest rokowanie w przypadku nowotworów złośliwych żołądka?
Rokowanie zależy od rodzaju nowotworu, stopnia jego zaawansowania w momencie rozpoznania, ogólnego stanu pacjenta i odpowiedzi na leczenie.
W raku żołądka wycięcie raka wczesnego rokuje bardzo dobrze – około 90% przeżyć 5-letnich, w przeciwieństwie do raka zaawansowanego, w którym przeżywalność 5-letnia wynosi 10–15%.
W chłoniaku MALT żołądka rokowanie jest dobre, przy całkowitej remisji na wskutek leczenia około 100% chorych przeżywa 10 lat, przy częściowej około 80%.
Co należy robić po leczeniu nowotworu złośliwego żołądka?
W zależności od rodzaju nowotworu oraz zastosowanego leczenia. Należy przestrzegać schematu wizyt kontrolnych i badań zleconych przez lekarza prowadzącego. Należy pamiętać, że onkologia jest dynamicznie rozwijającą się dziedziną medycyny, wciąż pojawiają się nowe leki oraz sposoby leczenia i mamy obecnie możliwość leczenia pacjentów, którym w przeszłości nie można było zaproponować leczenia.
Łagodne nowotwory żołądka
Oprócz nowotworów złośliwych, w żołądku mogą występować także nowotwory łagodne, czyli zmiany, które nie powodują powstawania przerzutów i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Nowotwory łagodne żołądka są rzadsze niż nowotwory złośliwe. Najczęściej występującym łagodnym nowotworem żołądka są polipy żołądka.
