×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Rak piersi - objawy, leczenie, rokowanie

prof. dr hab. n. med. Wojciech Wysocki
Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Krakowie
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Pamiętaj
Jedyną skuteczną metodą wczesnego wykrycia raka są badania przesiewowe. W przypadku raka piersi to mammografia. Regularne badanie pozwala wykrywać zmiany nowotworowe na wczesnym etapie choroby, gdy możliwe jest jej skuteczne leczenie.
W Polsce badanie to jest bezpłatne, obejmuje kobiety w wieku od 45 do 74 lat. Należy je wykonywać minimum co 2 lata.

Rak piersi - informacje ogólne

Rak piersi to najczęstszy nowotwór złośliwy kobiet. Rak piersi jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z nabłonka przewodów lub zrazików gruczołu sutkowego. Może występować zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, choć u kobiet jest on nieporównywalnie częstszy. Nieleczony rak piersi nieuchronnie prowadzi do zgonu. W zależności od cech biologicznych jego tempo wzrostu może być powolne lub szybkie. Rak może stopniowo prowadzić do owrzodzeń skóry, zniszczenia gruczołu sutkowego oraz struktur sąsiednich (np. ściany klatki piersiowej). W przypadku wystąpienia zakażenia lub masywnego krwawienia może dojść do przyspieszonej śmierci pacjentki. Nieleczony rak piersi, jeśli nie doprowadzi do zgonu, np. z powodu krwawienia lub zakażenia, prowadzi do powstania przerzutów.

Grafika przedstawia schemat budowy piersi
Fot. schemat budowy piersi/ pacjent.gov.pl

Jak często występuje rak piersi?

W 2020 r. zarejestrowano w Polsce 17 511 nowych zachorowań (współczynnik zachorowalności 50,0/100 000) na raka piersi u kobiet, a 6956 chorych zmarło z powodu tego nowotworu (współczynnik umieralności 14,7/100 000). Rak piersi sporadycznie występuje również u mężczyzn (około 150 zachorowań rocznie).

Zachorowalność na raka piersi w Polsce powoli się zwiększa, a umieralność utrzymuje się na stałym poziomie.

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka piersi?

Blisko 75% chorych na raka piersi nie występują żadne obecnie znane czynniki ryzyka zachorowania.

Do czynników większego ryzyka zachorowania należą:

  1. wiek – wzrost zachorowalności po 35. rż., szczyt w grupie wiekowej 50–70 lat
  2. czynniki genetyczne
    • występowanie raka piersi w rodzinie (dotyczy około 10% chorych), szczególnie u krewnych 1. stopnia (u 1 krewnej – wzrost ryzyka 1,8 razy, u 2 krewnych około 2,9 razy). Ryzyko wzrasta jeszcze bardziej, jeśli zachorowania u krewnych wystąpiły przed 35. rż.
    • rak piersi uwarunkowany genetycznie (5–10% wszystkich zachorowań) – może współwystępować także inny nowotwór: rak jajnika, trzonu macicy, gruczołu krokowego lub raka jelita grubego. Za przyczynę uznaje się patogenne mutacje genów (przede wszystkim BRCA1BRCA2, rzadziej inne). U nosicielek patogennych mutacji BRCA ryzyko zachorowania na raka piersi w ciągu całego życia sięga 50–85%. Istnieje kilka zespołów dziedzicznych, w których występuje rak piersi (np. Li i Fraumeniego, Lyncha II, Cowden, Peutza i Jeghersa, ataksja-teleangiektazja, Klinefeltera)

    Więcej na temat związany z mutacjami genów tzw. BRCA1/2 u kobiet dowiesz się z wywiadu Trudne dziedzictwo

    Polecamy wideo: Kiedy warto wykonać badania na nosicielstwo mutacji BRCA1 i BRCA2? lek. Dorota Nowakowska
    Poradnia Genetyczna Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

  3. czynniki hormonalne
    • wczesna pierwsza miesiączka lub późna menopauza (powyżej 55. rż.), brak potomstwa lub późne macierzyństwo (powyżej 30. rż.)
    • doustne środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny, długotrwała hormonalna terapia zastępcza
  4. otyłość (zwłaszcza u kobiet po menopauzie) i niedostateczna aktywność fizyczna
  5. Polecamy: Otyłość a rak piersi

  6. wcześniejsze rozpoznanie innych, niezłośliwych (łagodnych) chorób piersi, np. stwierdzenie zmian rozrostowych typu hiperplazji zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi, a rozrost wewnątrzprzewodowy z atypią uważa się za stan przedrakowy
  7. wcześniejszy rak jednej piersi zwiększa istotnie ryzyko zachorowania na raka drugiej piersi
  8. dieta – w niektórych badaniach wykazano zwiększenie ryzyka raka piersi u kobiet spożywających najwięcej tłuszczów zwierzęcych oraz pijących alkohol, natomiast działanie ochronne może mieć spożywanie ubogotłuszczowych produktów mlecznych oraz pokarmów zawierających wapń i witaminę D. Nie ma pewnych dowodów na ochronne działanie diety roślinnej (w tym produktów sojowych i innych zawierających fitoestrogeny).
  9. spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach.

Fakt, że u danej osoby nie występują czynniki ryzyka, nie świadczy o tym, że ta osoba nie zachoruje. Aż u około 3/4 chorych nie występują żadne czynniki ryzyka!

Co chroni przed zachorowaniem na raka piersi?

Przed zachorowaniem chroni karmienie piersią. Dodatkowo wspomina się o takich czynnikach, jak spożywanie ubogotłuszczowych produktów mlecznych oraz pokarmów zawierających wapń i witaminę D.

Podejrzewa się, że aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko raka piersi. To samo dotyczy zmniejszenia masy ciała u kobiet po menopauzie do prawidłowej.

Polecamy: Czy da się uniknąć zachorowania na nowotwór?

Rak piersi - objawy

Rak piersi przez bardzo długi czas nie daje charakterystycznych objawów. Dlatego tak ważne jest wykonywanie mammografii. Pacjenci mogą zaobserwować lub wyczuć w samobadaniu piersi nieregularny guzek, zgrubienie, które zlewa się z całym gruczołem. Charakterystyczny jest również objaw „chwytania”, zaciągania skóry, np. przy podnoszeniu do góry rąk.

Do innych charakterystycznych objawów należą:

  • wyczuwalny lub widoczny guz w piersi
  • zmiana wielkości, kształtu, obrysu i napięcia skóry piersi
  • wciągnięcie brodawki sutkowej (występujące nagle, tj. rozwijające się w ciągu, np. kilku tygodni)
  • wciągnięcie skóry piersi i pojawienie się zmian w obrębie skóry piersi lub zmian w obrębie skóry brodawki (wgłębienia skóry, zaczerwienienia, usztywnienia itp.)
  • obrzęk kończyny górnej.

Zobacz: samobadanie piersi - [Infografiki, Instrukcja]

Poważnym objawem zaawansowanego raka piersi jest wystąpienie zaczerwienienia i obrzęku skóry piersi z widocznymi drobnymi dołeczkami w skórze (tzw. objaw skórki pomarańczy). Także wystąpienie owrzodzenia, czyli uszkodzenia skóry przez rozwijający się guz to bardzo groźny objaw świadczący o znacznym zaawansowaniu choroby.

Czasem pierwszym objawem choroby, jest pojawienie się pod pachą powiększonych, twardych guzków – mogą być to pachowe węzły chłonne z przerzutami nowotworu (oczywiście przyczyną powiększenia węzłów chłonnych nie musi być zawsze choroba nowotworowa, zawsze należy to potwierdzić poprzez wykonanie biopsji). Możliwe jest również wystąpienie obrzęku całej kończyny górnej, z powodu utrudnionego odpływu limfy.

Wyciek płynu surowiczego (a nawet krwistego) z brodawki sutkowej rzadko jest objawem raka, najczęściej wiąże się z innymi patologiami piersi (np. zapaleniem gruczołu). Jeżeli po zastosowaniu antybiotyku wyciek nadal nie ustępuje, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Jakie badanie wykonać, aby zdiagnozować raka piersi?

Po zebraniu wywiadu lekarz bada pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem piersi. Zleca badania dodatkowe, z których największe znaczenie ma USG piersi z oceną dołów pachowych i mammografia (w przypadkach wątpliwych wykonuje się badanie MRI piersi). Następnie konieczne jest wykonanie biopsji gruboigłowej, czyli pobranie fragmentu guza, aby ustalić rozpoznanie histopatologiczne. Wykonanie biopsji jest niezbędne do rozpoznania choroby i ustalenia planu leczenia.

Mammografia jest badaniem, w którym przy zastosowaniu promieniowania rentgenowskiego wykonuje się „zdjęcia” każdej z piersi. Niektóre kobiety odczuwają krótko trwające dolegliwości bólowe związane z koniecznością ucisku piersi podczas badania. Ucisk jest konieczny, aby badanie było wiarygodne. W Polsce dla kobiet w wieku 45–74 lata dostępny jest program profilaktyki raka piersi, dzięki któremu całe badanie jest bezpłatne. Należy je wykonywać minimum co 2 lata.

Jak ocenia się zaawansowanie raka piersi?

Do oceny zaawansowania raka piersi służą badania obrazowe standardowo wykonywane w przypadku oceny zaawansowania innych nowotworów złośliwych. Rutynowo wykonuje się tomografię komputerową klatki piersiowej i jamy brzusznej i/lub ultrasonografię jamy brzusznej. Lekarz dodatkowo może zlecić tomografię komputerową mózgowia i ocenę szkieletu pod kątem obecności przerzutów (scyntygrafię). Czasem wykonuje się także badanie PET (należy podkreślić, że nie przeprowadza się go rutynowo u każdej pacjentki).

Na podstawie badania pod mikroskopem (histologicznego) wyróżnia się:

  1. raki przedinwazyjne (około 20%) – przewodowy, zrazikowy
  2. raki inwazyjne (czyli naciekające), które występują u około 80% pacjentów z rakiem – inwazyjny bez specjalnego typu (NST), zrazikowy, rdzeniasty, śluzotwórczy, cewkowy oraz inne rzadkie typy.

Typami histologicznymi o lepszym rokowaniu wśród inwazyjnych raków piersi są: rak rdzeniasty, śluzotwórczy i cewkowy.

W określeniu, jakie leczenie będzie optymalne pomocne są badania molekularne. Badania tzw. immunohistochemiczne pozwalają wyróżnić główne podtypy raka piersi: luminalny A, luminalny B, HER2-dodatni nieluminalny oraz bazalny („trójujemny”). Podział ten stanowi podstawę ustalenia indywidualnego nowoczesnego systemowego leczenia przed- i pooperacyjnego. Dodatkowo wyodrębniono podtyp raka tzw. HER2-low, który stanowi około 50% wszystkich przypadków raka piersi i jest podatny na niektóre leki anty-HER2.

Rak piersi - leczenie

Podstawowym sposobem leczenia chorych na raka piersi jest chirurgia. W zależności od zaawansowania choroby można stosować leczenie oszczędzające pierś (breast conserving surgery – BCS) lub wymagające usunięcia całego gruczołu.

Rak piersi - leczenie chirurgiczne oszczędzające pierś

Leczenie oszczędzające pierś polega na wycięciu guza z odpowiednim marginesem zdrowych tkanek oraz obligatoryjnej uzupełniającej radioterapii na obszar piersi (stanowi to całość procedury zwanej BCT – breast conserving therapy).

Podczas operacji przeważnie wykonuje się biopsję ze znakowaniem węzła wartowniczego (zbierającego chłonkę z piersi). Jeżeli w badanym materiale nie stwierdzono przerzutów, a w badaniu lekarskim i USG węzły pachowe są ocenione jako niezajęte przez nowotwór, można odstąpić od wycięcia węzłów chłonnych dołu pachowego (limfadenektomia pachowa).

Niezbędnym warunkiem przeprowadzenia leczenia oszczędzającego w sposób, który zapewni należycie małe prawdopodobieństwo nawrotu choroby jest przeprowadzenie pooperacyjnej radioterapii (przeważnie jest to cykl 20 napromieniań – leczenie trwa około 3 tyg.). W wyjątkowych przypadkach lekarz może zadecydować o wykorzystaniu najnowszego schematu składającego się z 5 dawek – czyli leczenie trwa tylko 5 dni. Dodatkowo, jeżeli występują odpowiednie wskazania wykonuje się również brachyterapię. Polega ona na tym, że źródło promieniowania jest wprowadzane za pomocą odpowiedniego urządzenia – cienkich igieł – do gruczołu piersiowego (tzn. źródło promieniowania jest w bezpośrednim kontakcie z chorym). Aplikacja urządzeń odbywa się w znieczuleniu ogólnym, dlatego bardzo często przed zabiegiem wymagana jest konsultacja z anestezjologiem. Przy odpowiednio zaplanowanym leczeniu dawka promieniowana prawie całkowicie skupia się w obrębie nowotworu, co znacząco ogranicza uszkodzenia okolicznych zdrowych tkanek.

Rak piersi - amputacja piersi (mastektomia)

Radykalna amputacja piersi (radykalna mastektomia) to operacja polegająca na usunięciu przez chirurga całej piersi wraz z węzłami chłonnymi pachy. Stosuje się ją, jeżeli leczenie oszczędzające jest niemożliwe (np. z powodu dużego rozmiaru guza lub nie można zastosować po nim uzupełniającej radioterapii np. z powodu klaustrofobii).
W nielicznych przypadkach – jeżeli ryzyko zachorowania jest bardzo duże można wykonać tzw. profilaktyczną amputację piersi.

Radioterapię można zastosować także po mastektomii, gdy stwierdzono zajęcie węzłów chłonnych.

Rak piersi - powikłania podczas radioterapii

Do wczesnych, dość częstych, powikłań, które mogą się pojawić podczas napromienia należą: zaczerwienienie i pieczenie skóry w miejscu napromieniania, które ustępują po zastosowaniu podstawowych leków przeciwbólowych.
Po zakończeniu leczenia może pojawić się tzw. odczyn suchy – skóra wygląda podobnie do oparzonej przez słońce – stosuje się wtedy specjalne kremy nawilżające po radioterapii. Zmiany te mogą przekształcić się w odczyn mokry – zaleca się wtedy stosowanie płynu dezynfekującego do skóry i błon śluzowych.
Dodatkowo pod koniec leczenia może się pojawić uczucie dyskomfortu przy przełykaniu i ogólne osłabienie i rozbicie.

Rak piersi - chemioterapia, leki hormonalne, nowoczesne leki molekularne

Niezależnie od wybranej metody leczenia, po jego zakończeniu, u każdej chorej lekarze starannie rozważają argumenty za zastosowaniem i przeciw zastosowaniu leczenia systemowego, czyli klasycznej chemioterapii, leków hormonalnych lub nowoczesnych leków ukierunkowanych molekularnie.

W przypadkach, w których z powodu obecności przerzutów odległych operacja piersi nie przyniosłaby korzyści, stosuje się od chwili rozpoznania leczenie systemowe. Takie postępowanie łagodzi objawy zaawansowanego nowotworu, może prowadzić do remisji ognisk przerzutowych oraz wyraźnie przedłużać życie.

Rak piersi - rehabilitacja po operacji

Najważniejszym celem rehabilitacji po wycięciu układu chłonnego pachy jest przywrócenie pełnej sprawności ręki oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia obrzęku limfatycznego. W tym celu stosuje się masaże limfatycznemanualną rehabilitację usprawniającą staw barkowy.

Polecamy: Rehabilitacja po leczeniu z powodu raka piersi

Jednym z elementów rehabilitacji jest także zaoferowanie chorym możliwości przeprowadzenia operacji odtwórczej piersi. Operacje które, omówiono w innym tekście, polegają na odtworzeniu kształtu piersi z użyciem własnych tkanek chorego z ewentualnym użyciem dodatkowo wszczepianych protez (implantów). Większość ośrodków zaleca przeprowadzenie rekonstrukcji odroczonej po 12–24 mies. od operacji pierwotnej.

Więcej na ten temat: Czy możliwe jest operacyjne odtworzenie piersi po amputacji? Jakie są możliwości operacyjnego odtworzenia piersi?

Jak obserwuje się chorych po leczeniu raka piersi?

Po przeprowadzonym leczeniu niezbędne są regularne wizyty kontrolne. Częstość badań jest podobna do tej, którą stosuje się w przypadku innych nowotworów złośliwych: w ciągu pierwszych 2 lat od operacji – co 3–4 miesiące; od 2 do 5 lat po operacji – co 6 miesięcy; po 10 latach od operacji – co 12 miesięcy.
Leczenie hormonalne stosuje się przeważnie do 5 lat od czasu jego wdrożenia – czyli do wyleczenia z choroby.

Podczas wizyt kontrolnych podstawowym zadaniem lekarza jest zbadać chorą, w szczególności bliznę po operowanej stronie i drugą, pozostałą pierś. Ponadto lekarz prowadzący obserwację regularnie zleca mammografię (po mastektomii – raz w roku; po leczeniu oszczędzającym – po 6 mies., a następnie co rok). Regularnie, raz w roku, należy wykonywać badanie ginekologiczne i cytologiczne wymazów z szyjki macicy. Wszystkie inne badania należy wykonywać tylko wówczas, gdy jest to uzasadnione medycznie. Aktywne poszukiwane przerzutów odległych (np. poprzez powtarzanie badania PET) nie wpływa na długość przeżycia chorych, a jedynie na świadomość dalszego życia z zaawansowanym nowotworem.

Z uwagi na to, że cały proces leczenia raka piersi jest długi i dla niektórych obciążający psychicznie, w większości ośrodków pacjentom i ich najbliższym oferuje się wsparcie psychologiczne. Należy pamiętać, że zdrowie psychiczne jest równie istotne jak zdrowie rozumiane jako „fizyczne”.

Rak piersi - rokowanie

Należy pamiętać, że raka piersi u różnych osób wykrywa się na różnym etapie zaawansowania, guzy są różnej wielkości, nowotwór może mieć różny typ histologiczny, więc nie należy wnioskować, że jeśli np. ktoś z rodziny zmarł z powodu raka piersi, to np. u córki tej osoby w przypadku zachorowania na raka choroba będzie miała podobny przebieg.

Na rokowanie w raku piersi wpływa wyjściowa wielkość guza, typ histologiczny nowotworu, obecność receptorów estrogenowych, HER2, liczba zajętych przez raka węzłów chłonnych, doszczętność zabiegu operacyjnego.

Średni odsetek 5-letnich przeżyć w Polsce wynosi 74%. Im wcześniej wykryty jest rak, tym szanse jego wyleczenia większe.

27.10.2023
Zobacz także
  • Prosto o raku piersi
  • Rak piersi rozpoznawany zbyt późno
  • Miałaś raka. Teraz już go nie masz
  • Mammografia też dla kobiet 70+
  • Niezłośliwe nowotwory piersi – leczenie
  • Który lekarz może badać piersi?
  • Guzek w piersi u młodej kobiety
Wybrane treści dla Ciebie
  • Mutacje genu BRCA1 i BRCA2 – uwarunkowany genetycznie rak piersi, jajnika, gruczołu krokowego i trzustki
  • Zapalenie piersi przy karmieniu i ropień piersi jako powikłanie zapalenia
  • Płaskie i wklęsłe brodawki (sutki) - Jak karmić piersią?
  • Choroby piersi
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta