Co to jest chłoniak Hodgkina i jakie są jego przyczyny?
Chłoniak Hodgkina (dawniej ziarnica złośliwa) to nowotwór układu chłonnego wywodzący się z rodzaju białych krwinek – limfocytów B. Choroba najczęściej rozwija się w węzłach chłonnych. Może naciekać sąsiednie organy, w bardziej zaawansowanych stadiach komórki nowotworowe przemieszczają się drogą krwi do odległych narządów.
Przyczyny choroby nie są znane. Jako potencjalne przyczyny bierze się pod uwagę zakażenia wirusowe (np. wirusem HIV, wirusem cytomegalii, wirusem Epsteina i Barr), promieniowanie jonizujące oraz stany zmniejszonej odporności organizmu. Choroba może występować rodzinnie.
Jak często występuje chłoniak Hodgkina?
Chłoniak Hodgkina stanowi ok. 0,5% wszystkich nowotworów złośliwych. W Polsce odnotowuje się ok. 800–1000 nowych zachorowań rocznie, nieco częściej u mężczyzn niż u kobiet. Choroba najczęściej występuje u osób w wieku 20–40 lat oraz po 50. roku życia.
Jakie są objawy chłoniaka Hodgkina?
Wczesne objawy chłoniaka Hodgkina są mało charakterystyczne i mogą być początkowo mylone ze zwykłym przeziębieniem. Są to tzw. objawy ogólne i obejmują m.in.:
- osłabienie,
- nadmierną męczliwość,
- gorączkę,
- wzmożoną potliwość (szczególnie w nocy),
- niezamierzoną utratę masy ciała.
Ponadto może wystąpić świąd skóry oraz ból okolicy węzłów chłonnych po wypiciu alkoholu.
Bardziej charakterystycznym objawem, który częściej skłania pacjentów do wizyty u lekarza, jest niebolesne powiększenie węzłów chłonnych. Najczęściej powiększają się węzły chłonne w okolicy szyi, pod pachami oraz wewnątrz klatki piersiowej. Rzadziej zajęte są węzły w pachwinach oraz wewnątrz jamy brzusznej. Powiększenie węzłów chłonnych wewnątrz klatki piersiowej wywołuje objawy związane z uciskiem na sąsiadujące narządy. Może to powodować duszność lub kaszel. Podobnie jest w przypadku zajęcia narządów jamy brzusznej, mogą wtedy występować: dyskomfort w jamie brzusznej, bóle brzucha, zaparcia lub wzdęcia, czasem także trudności w oddawaniu moczu.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów chłoniaka Hodgkina?
W razie wystąpienia niepokojących objawów, należy pilnie udać się do lekarza rodzinnego. Węzły chłonne mogą być powiększone także w przypadku innych chorób, ale niebolesne powiększenie węzłów jest zawsze niepokojące. Lekarz po zebraniu wywiadu dokładnie zbada pacjenta – oceni dotykiem dostępne węzły chłonne, a podczas badania brzucha może także stwierdzić powiększenie wątroby i śledziony, które także może być objawem chłoniaka Hodgkina. Następnie zadecyduje o dalszej diagnostyce. Zwykle po wstępnych badaniach laboratoryjnych krwi (morfologia z rozmazem) oraz obrazowych (USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej) pacjent zostanie skierowany do szpitala w trybie pilnym. Badania laboratoryjne krwi mogą, ale nie muszą wykazywać nieprawidłowości. Aby ustalić rozpoznanie chłoniaka Hodgkina konieczne jest chirurgiczne pobranie podejrzanego węzła chłonnego celem dokładnej oceny jego budowy pod mikroskopem (badanie histopatologiczne). Wykonuje się także dodatkowe badania mające na celu ocenę stanu zaawansowania choroby, np. tomografię komputerową, badanie PET TK oraz trepanobiopsję szpiku kostnego, czyli pobranie szpiku kostnego do badania pod mikroskopem.
Jakie są metody leczenia chłoniaka Hodgkina?
Leczeniem chłoniaka Hodgkina zajmują się Oddziały Hematologii. Podstawowymi metodami leczenia choroby są chemioterapia oraz radioterapia. W niektórych przypadkach konieczne jest także przeszczepienie szpiku kostnego. W przypadkach niereagujących na standardowe metody, pacjent może być zakwalifikowany do podania nowych leków w ramach badań klinicznych. Zakres leczenia zależy od wieku, stanu ogólnego pacjenta oraz zaawansowania choroby.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie chłoniaka Hodgkina?
Chłoniak Hodgkina jest stosunkowo dobrze rokującym nowotworem. Około 80–90% chorych udaje się trwale wyleczyć przy stosowaniu standardowych metod leczenia. U pozostałych chorych może dojść do nawrotu lub oporności na leczenie.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia chłoniaka Hodgkina?
Pacjenci, którzy zakończyli leczenie chłoniaka Hodgkina, wymagają regularnych kontroli w ośrodku prowadzącym leczenie. Ma to na celu szybkie uchwycenie ewentualnego nawrotu choroby. Lekarz prowadzący każdorazowo przeprowadza badanie fizykalne, wykonuje się także kontrolne badania laboratoryjne krwi. Indywidualnie ustala się, czy jest konieczność wykonania badań obrazowych (np. tomografii komputerowej). W początkowym okresie po leczeniu kontrole muszą być częstsze – w ciągu pierwszych dwóch lat co 3–6 miesięcy. Później wizyty kontrolne są rzadsze, ale nie należy ich zaniedbywać.
Chorzy po chemioterapii i radioterapii są zagrożeni wystąpieniem nowotworów wtórnych, wywołanych przebytym leczeniem (np. białaczki, chłoniaki, zespoły mielodysplastyczne, rak płuca, rak piersi). W związku z tym należy zachować wzmożoną czujność onkologiczną i w razie niepokojących objawów wykonać odpowiednie badania diagnostyczne.
U pacjentów po radioterapii okolicy szyi należy okresowo oceniać funkcję tarczycy, wykonując badanie TSH.
