Obrażenia tkanek miękkich powstają na skutek urazu, czyli zadziałania siły zewnętrznej. Obrażenia takie mogą powstać po bezpośrednim zadziałaniu urazu lub pośrednio, przez przeniesienie siły urazu na tkanki miękkie.
W pierwszym przypadku może dojść do stłuczenia tkanek miękkich w bezpośrednim polu działania jakiejś siły zewnętrznej, np. uderzenia. Tkanki zostaną uszkodzone, zgniecione zaś na skutek uszkodzenia naczyń krwionośnych dojdzie do wylewów krwawych (w zależności od wielkości uszkodzonych naczyń) i powstania krwiaka w obrębie tkanek miękkich. Na zewnątrz widoczne jest wtedy zasinienie pod skórą.
Na skutek pośredniego działania urazu, np. przy odgięciu stawu, dochodzi do innego obrażenia tkanek miękkich, polegającym na naciągnięciu tkanek miękkich, w tym więzadeł, torebki stawowej czy mięśni. Dochodzi wtedy do naprężenia tych elementów lub ich naciągnięcia, co może objawiać się bólem danej okolicy. Jeśli działające siły przekroczą wytrzymałość danych struktur, to dochodzi do ich częściowego lub całkowitego rozerwania. Możemy wtedy mówić o naderwaniu lub przerwaniu: torebki stawowej, więzadła czy też mięśnia lub ścięgna.
Urazy więzadeł
Częściowe przerwanie więzadła obejmuje tylko część jego włókien i nie powoduje niestabilności danego stawu. Więzadło może ulec rozdarciu tylko częściowo lub oderwaniu może ulec fragment jego przyczepu do kości, czasami wraz z drobnym fragmentem kostnym.
Kompletne rozerwanie więzadła również może dotyczyć odcinka na jego przebiegu lub przy przyczepie do kości, a w tym drugim przypadku oderwać się może przyczep więzadła wraz z blaszką kostną, do której to więzadło się przyczepia.
W każdym przypadku uszkodzeniu towarzyszy krwawienie do przylegających tkanek, a w przypadku urazów więzadłowych wewnątrzstawowych także powstanie krwiaka w stawie.
Opisane skrótowo tego typu urazy dotyczą najczęściej stawów: skokowego, kolanowego, łokciowego czy ramiennego.
Objawami tego typu urazów więzadłowych są: krwawienie widoczne jako zasinienie podskórne, obrzęk, bolesność, wylew krwi do stawu, ból przy ruszaniu kończyną, możliwa niestabilność stawu.
Urazy mięśni
Urazy mięśni występują najczęściej u sportowców. Mięśnie mogą zostać uszkodzone przez bezpośredni uraz, czyli uderzenie lub przez uraz pośredni, czyli przeciążenie. Efektem bezpośredniego urazu mięśnia może być jego rozerwanie lub powstanie krwiaka w jego obrębie. Rozerwanie mięśnia może być częściowe lub całkowite, a krwiak może powstać w przestrzeni międzymięśniowej lub wewnątrz mięśnia.
Urazy sportowe powodują dwojakiego rodzaju uszkodzenia mięśnia.
Urazy z rozciągnięcia – są spowodowane przez nadmierne rozciągnięcie mięśnia i zwykle obejmują powierzchowne części mięśni lub ich przyczepy. Powstają często w tych sportach, gdzie dochodzi do dużego wysiłku w krótkim czasie – piłka nożna, bieg, skakanie lub nagłe zatrzymanie się.
Objawami takich urazów są ostry, silny ból odczuwany w momencie urazu – przy częściowym uszkodzeniu mięśnia ból powstaje przy napinaniu tego mięśnia, a przy całkowitym rozerwaniu mięśnia niemożliwe jest jego napięcie. W przypadku częściowego uszkodzenia mięśnia można niekiedy wyczuć nierówną powierzchnię mięśnia, a w przypadku całkowitego jego ubytek obejmuje cały jego brzusiec; całkowicie zerwany mięsień obkurczy się i utworzy guzek tkliwy uciskowo. Miejscowo występuje obrzęk i tkliwość lub bolesność, a powstający krwiak z rozerwanych naczyń krwionośnych utworzy widoczne zasinienie.
Urazy kompresyjne powstają skutkiem uderzenia i w tym przypadku dochodzi do przyciśnięcia mięśnia do leżącej pod nim kości. Często towarzyszy temu znaczne krwawienie. Krwiak może powstać wewnątrzmięśniowo lub rozlać się w przestrzeniach powięziowych, między mięśniami. Krwiaki międzymięśniowe „rozlewają się” wzdłuż przegród powięziowych i uwidaczniają w miejscach odległych od miejsca doznanego urazu.
Urazy ścięgien
Ścięgna są podatne na urazy w pewnych sytuacjach , które można nazwać krytycznymi:
- gdy dochodzi do bardzo szybkiego napięcia ścięgna
- gdy dochodzi do urazu w momencie silnego napięcia ścięgna
- gdy mięsień jest skurczony w chwili urazu
- gdy ścięgno jest słabsze w stosunku do mięśnia.
Zagrożona urazem jest też okolica, gdzie ścięgno ma słabsze ukrwienie, np. w przypadku ścięgna Achillesa jest to obszar 2–5 cm powyżej jego przyczepu do pięty.
Z praktycznego punktu widzenia urazy ścięgien dzielimy na zerwanie lub naderwanie (pęknięcie) i zespoły przeciążeniowe obejmujące ścięgna w całej strukturze anatomicznej.
Całkowite rozerwanie zwykle dotyczy nieprawidłowego ścięgna, które ulega stopniowej degeneracji, a zatem dotyczy to osób dorosłych. Objawami tego typu urazu jest nagły trzask i silny ból, pojawia się obrzęk i może wystąpić krwiak, wyczuwalny jest ubytek na przebiegu ścięgna, a ponadto brak możliwości wykonania ruchu zależnego od uszkodzonego ścięgna.
Częściowe uszkodzenie ścięgna może się wiązać z ostrym urazem lub przewlekłym okresem przeciążeń. Objawy są podobne, choć nieco mniej wyrażone niż przy całkowitym przerwaniu ścięgna. Mamy zatem moment, kiedy dochodzi do nagłego bólu podczas wykonywania wysiłku lub specyficznego ruchu. Miejscowo występuje tkliwość uciskowa, niewielki obrzęk, może być wyczuwalna nierówność na przebiegu ścięgna.
Zespoły przeciążeniowe powstają na skutek zbyt dużych wysiłków, przekraczających wydolność ścięgna bądź sumujących się drobnych urazów. Przeciążenie danej struktury ścięgnistej powoduje powstanie stanu zapalnego, który jest efektem ochronnej odpowiedzi organizmu. Jest to reakcja obronna i nie należy tego wiązać ze stanem zapalnym na tle bakteryjnym, cechującym się zupełnie innym przebiegiem.
Jałowe (czyli bez drobnoustroju) zapalenia dotyczą najczęściej pochewki otaczającej ścięgno, samego ścięgna lub przyczepu ścięgna do kości. Objawy to ból, miejscowy obrzęk, bolesny ruch i w związku z tym jego ograniczenie. Dość typowe jest wyczuwalne, a czasami słyszalne, trzeszczenie przy przesuwaniu się ścięgna – w czasie chodzenia, poruszania danym stawem lub w czasie badania.
