Fot. sweetlouise/ pixabay.com
Choroba Osgooda i Schlattera dotyczy aktywnych fizycznie dorastających dzieci, szczególnie wykonujących treningi sportowe. Na skutek przewlekłego przeciążenia dochodzi do powstania stanu zapalnego i bólu chrząstki wzrostowej w okolicy guzowatości kości piszczelowej, tuż poniżej kolana. Występowanie bólu w tej okolicy wymaga konsultacji ortopedycznej celem ustalenia rozpoznania i właściwego leczenia
Fot. sweetlouise/ pixabay.com
Choroba Osgooda i Schlattera, czyli jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej, dotyczy dobrze wyczuwalnej wyniosłości kostnej zlokalizowanej z przodu kończyny dolnej, tuż poniżej kolana. Istotą choroby jest wytworzenie się miejscowego zapalenia w obrębie obecnej tam chrząstki wzrostowej, do czego dochodzi u dorastających dzieci w wieku 8–15 lat. Choroba może występować jedno- lub obustronnie.
Przyczyną patologii jest przewlekłe przeciążenie (liczne mikrourazy) okolicy guzowatości kości piszczelowej u młodych osób, u których trwa intensywny wzrost. Więzadło rzepki przyczepiające się bezpośrednio do tego miejsca w czasie powtarzanych ruchów nadmiernie pociąga okoliczne tkanki, generując powstanie stanu zapalnego.
Choroba dotyczy zwykle bardzo aktywnych fizycznie dzieci, w tym trenujących piłkarzy, siatkarzy, koszykarzy. Występowaniu choroby sprzyja intensywny, specjalistyczny trening, w którym zaniedbane jest ogólne przygotowanie motoryczne młodego sportowca.
Według statystyk, choroba może dotykać nawet 20% intensywnie trenującej młodzieży. Wśród dzieci ćwiczących rekreacyjnie odsetek jest mniejszy, wynosi ok. 5%. Zdecydowanie częściej patologia dotyczy chłopców niż dziewczynek.
Głównym objawem choroby jest ból zlokalizowany w okolicy guzowatości kości piszczelowej, początkowo występujący tylko po aktywności fizycznej, potem także w spoczynku. Bolesna okolica może być także obrzęknięta. Przy silnych dolegliwościach dziecko może utykać.
Jeśli choroba trwa długo guzowatość może trwale przerosnąć – wówczas dotknięta procesem chorobowym wyniosłość kości pozostaje wyraźniej zarysowana niż w nodze zdrowej.
W przypadku pojawienia się podejrzenia choroby Osgooda i Schlattera konieczna jest konsultacja ortopedyczna.
Doraźnie należy zaprzestać aktywności, które nasilają ból, miejscowo można zastosować zimne okłady oraz przyjmować leki przeciwzapalne (np. ibuprofen).
Rozpoznanie choroby ortopeda jest w stanie ustalić już na podstawie wywiadu i badania kolana, jednak zawsze celem potwierdzenia diagnozy (i wykluczenia innych przyczyn dolegliwości – np. nowotworu) konieczne jest wykonanie badań dodatkowych. Podstawą takiej diagnostyki jest RTG i USG stawu kolanowego. W rzadszych przypadkach wykonuje się rezonans magnetyczny kolana.
Leczenie jałowej martwicy guzowatości kości piszczelowej ma na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych i obrzęku. Choroba ogranicza się samoistnie wraz z zakończeniem okresu dojrzewania kości.
W początkowej fazie, szczególnie gdy dolegliwości są bardzo duże, konieczny jest odpoczynek, szczególnie ograniczenie intensywnych, specjalistycznych treningów. Stosuje się zimne okłady miejscowo i leki przeciwzapalne.
W późniejszym okresie duże znaczenie ma fizjoterapia. Ma ona za zadanie zmniejszyć doraźnie dolegliwości, ale także przygotować pacjenta do aktywności fizycznej w taki sposób, by nie przeciążał przyczepu więzadła rzepki do guzowatości kości piszczelowej. Konieczne jest rozciąganie, mobilizacja rzepki, uelastycznienie mięśni i dobra stabilizacja mięśniowa całych kończyn dolnych. W przypadku pacjentów trenujących profesjonalnie, np. piłkę nożną, konieczne jest wprowadzenie na stałe treningów przygotowania motorycznego. Czas trwania fizjoterapii ustalany jest indywidualnie, aczkolwiek odpowiednie ćwiczenia powinny pozostać stałym elementem treningu u dziecka uprawiającego sport, aby zapobiegać nawrotom dolegliwości.
W bardzo rzadkich przypadkach, gdy choroba nie poddaje się leczeniu metodami zachowawczymi, a dolegliwości są uporczywe i utrudniają funkcjonowanie, konieczne może być leczenie operacyjne – chirurgiczne opracowanie zmienionego zapalnie przyczepu ścięgna do guzowatości kości piszczelowej. Taki zabieg można wykonać bezpieczną i małoinwazyjną metodą endoskopową, aczkolwiek procedurę tę rzadko się wykonuje. Po zabiegu zaleca się kontynuowanie wcześniej stosowanych ćwiczeń fizjoterapeutycznych.
Rokowanie w przypadku jałowej martwicy guzowatości kości piszczelowej jest generalnie dobre, ponieważ niezależnie od przebiegu choroba samoogranicza się po osiągnięciu dojrzałości. Przetrwałym objawem przebytej choroby Osgooda i Schlattera może być wyraźnie uwypuklona guzowatość kości piszczelowej, co jest przede wszystkim defektem kosmetycznym, w niektórych przypadkach może utrudniać klękanie.
W przypadku osób aktywnych fizycznie szczególnie ważne jest dbanie o dobrą kondycję, elastyczność mięśni i stosowanie ogólnego treningu przygotowania motorycznego. Zaniedbania w tej kwestii, które sprzyjają występowaniu choroby Osgooda i Schlattera w wieku dojrzewania, u osób dorosłych mogą wywołać inne patologie w okolicy kolana (np. tzw. kolano skoczka).
Konieczne jest rozsądne podejście do aktywności fizycznej dzieci i młodzieży. Specjalistyczne treningi w okresie wzrostu kośćca należy prowadzić ze szczególnym zwróceniem uwagi na unikanie przeciążeń i zachowanie odpowiedniego czasu na regenerację. Konieczne jest zadbanie o prawidłową postawę dzieci i młodzieży oraz dobre, ogólnorozwojowe przygotowanie młodych zawodników.
Choroba Osgooda i Schlattera stanowi przeciwwskazanie do aktywności fizycznej tylko okresowo – w przypadku występowania silnych dolegliwości bólowych. Poza tym nic nie stoi na przeszkodzie, żeby pacjent podejmował dowolną aktywność fizyczną, w tym jeździł na rowerze, po odpowiednim przygotowaniu rehabilitacyjnym.
