×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Operacje uszu

dr n. med. Mariola Zagor, otorynolaryngolog
Klinika Otorynolaryngologii, Wydział Lekarsko-Dentystycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
lek. med. Paulina Czarnecka
Kliniczny Oddział Otolaryngologiczny, 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ we Wrocławiu
lek. med. Marlena Janoska-Jaździk
Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie

Operacje uszu wykonuje się m.in. w: zapaleniach przewlekłych, otosklerozie, chorobie Meniere’a, niedosłuchu, nowotworach ucha. Niezależnie od typu operacji, we wczesnym okresie pooperacyjnym zaleca się prowadzenie oszczędzającego trybu życia i unikanie wysiłku fizycznego oraz unikanie moczenia ucha operowanego. We wczesnym okresie pooperacyjnym nie powinno się prowadzić pojazdów mechanicznych, ponieważ mogą wystąpić zawroty głowy. Bardzo ważne są wizyty kontrolne w wyznaczonym przez lekarza terminie.

Choroby zapalne

W chorobach zapalnych ucha środkowego leczenie operacyjne ma na celu usunięcie przyczyny odpowiedzialnej za stan zapalny (np. perlak, ziarnina) oraz odtworzenie układu przewodzącego ucha.

Rodzaje operacji uszu w chorobach zapalnych:

  • operacja radykalna ucha wykonywana jest obecnie rzadko. Operację radykalną wykonuje się, jeśli występują powikłania wewnątrzczaszkowe, nie da się usunąć zmian chorobowych wykonując inne typy operacji lub jeśli ucho jest niefunkcjonalne i nie ma wskazań do operacji naprawczych w przyszłości (np. całkowita głuchota). Operacja radykalna polega na usunięciu zmienionych zapalnie tkanek oraz wytworzeniu dobrych warunków do oczyszczania ucha. Nie odtwarza się układu przewodzącego.
  • petrosektomia boczna polega na wycięciu struktur ucha środkowego do poziomu nerwu twarzowego. Petrosektomia oznacza nacięcie części skalistej kości skroniowej. W tym typie operacji przewód słuchowy zewnętrzny zostaje zaszyty, jamę bębenkową wypełnia się tkanką tłuszczową. Dlatego wszystkie zmiany zapalne muszą być bardzo dokładnie usunięte. Petrosektomię wykonuje się, gdy występuje głęboki niedosłuch lub głuchota ucha operowanego.
  • operacje tympanoplastyczne mają na celu odtworzenie aparatu przewodzącego dźwięk, który został zniszczony w wyniku procesu zapalnego. Wyróżnia się tympanoplastykę typu zamkniętego i typu otwartego.

  • - Tympanoplastyka typu zamkniętego pozwala na zachowanie tylnej ściany przewodu słuchowego, co daje możliwość dobrego odtworzenia układu przewodzącego. Wiąże się to jednak z większym ryzykiem nawrotu zmian zapalnych. W przypadku perlaka za około 9 miesięcy trzeba wykonać kolejną operację, aby stwierdzić czy nie ma wznowy choroby. Ten typ operacji pozwala na moczenie ucha po jego wygojeniu.

    - Tympanoplastyka typu otwartego polega na usunięciu tylnej ściany przewodu słuchowego, co daje możliwość lepszego usunięcia zmian zapalnych. W takiej sytuacji ryzyko nawrotu perlaka jest małe i nie ma konieczności wykonywania kolejnej operacji. Jednak rokowanie co do poprawy słuchu jest mniej pomyślne niż po tympanoplastyce typu zamkniętego. Ucha nie można moczyć. Co pół roku konieczne jest oczyszczanie jamy ucha ze złuszczonego naskórka oraz zbierającej się woskowiny.

Pacjent po operacji musi pamiętać o systematycznych kontrolach laryngologicznych. U osób z perlakowym zapaleniem ucha ryzyko wznowy wynosi 20–30%.

W chirurgii ucha środkowego coraz częściej stosowane są endoskopy. Po operacjach z wykorzystaniem endoskopii obserwuje się mniejszą liczbę nawrotów oraz lepsze rokowanie co do poprawy słuchu.

Otoskleroza

Dominującym sposobem leczenia w otosklerozie jest postępowanie zabiegowe (operacja mikrochirurgiczna ucha). Operacja nie likwiduje przyczyny choroby tylko jej skutki. Wykonuje się stapedotomię, która polega na zastąpieniu nieruchomej kosteczki słuchowej (strzemiączka) przez protezę. Zabieg najczęściej przeprowadza się z dojścia przez przewód słuchowy zewnętrzny. Operację wykonuje się w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Na efekt zabiegu trzeba czekać do momentu usunięcia opatrunku z ucha, czyli około tygodnia.

Choroba Meniere’a

Najskuteczniejsze w redukcji zawrotów głowy występujących w chorobie Meniere’a jest leczenie operacyjne. Postępowanie chirurgiczne rozważa się, gdy leczenie farmakologiczne nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Dzieje się tak u około 10% chorych. Jednym z zabiegów wykorzystywanych w chorobie Meniere’a jest przecięcie nerwu przedsionkowego, który jest odpowiedzialny za przekazywanie informacji o zawrotach głowy do mózgu. Inne rodzaje operacji to zabiegi na worku endolimfatycznym i wytworzenia przetoki środchłonki.

Niedosłuch

Do operacji wykonywanych w niektórych typach głuchoty i głębokiego niedosłuchu należy wszczepianie implantu ślimakowego. Wskazania do wszczepienia implantu ślimakowego u dzieci są inne niż u dorosłych.

Kryteria kwalifikacji do wszczepienia implantu u dorosłych:

  • znacznego lub głębokiego stopnia obustronny niedosłuch, przeciętnie >90 dB, a na niskich częstotliwościach 70–85 dB,
  • ograniczona korzyść ze stosowania konwencjonalnych aparatów słuchowych,
  • akceptacja programu rehabilitacji,
  • brak medycznych przeciwwskazań do operacji.

Nie ma górnej granicy wieku, do której wszczepia się implanty.

Kryteria kwalifikacji do wszczepienia implantu u dzieci powyżej 3. roku życia:

  • znacznego lub głębokiego stopnia obustronny niedosłuch, przeciętnie >90 dB, a na niskich częstotliwościach 70–85 dB,
  • ograniczona korzyść ze stosowania konwencjonalnych aparatów słuchowych, po stosowaniu ich co najmniej przez 6 miesięcy,
  • postępujące opóźnienie rozwoju mowy,
  • akceptacja programu rehabilitacji przez chorego i jego rodzinę,
  • brak medycznych przeciwwskazań do operacji.

Kryteria kwalifikacji do wszczepienia implantu u dzieci w wieku 1–3 lata:

  • znacznego lub głębokiego stopnia obustronny niedosłuch, przeciętnie >90 dB,
  • ograniczona korzyść ze stosowania konwencjonalnych aparatów słuchowych, po stosowaniu ich co najmniej przez 6 miesięcy,
  • brak rozwoju percepcji słuchowej w ocenie rodziców i zespołu rehabilitacyjnego,
  • akceptacja programu rehabilitacji przez rodzinę,
  • brak medycznych przeciwwskazań do operacji.

U każdego pacjenta, który jest kwalifikowany do wszczepienia implantu ślimakowego, należy wykonać szereg badań m.in.: badania audiologiczne (audiometrię tonalną, audiometrię impedancyjną, audiometrię w wolnym polu, audiometrię słowną, audiometrię odpowiedzi wywołanych z pnia mózgu, badanie otoemisji akustycznej, test pobudliwości elektrycznej pozaślimakowych struktur drogi słuchowej), ocenę surdologopedyczną, testy psychologiczne, ocenę laryngologiczno-foniatryczną, badania obrazowe (tomografię komputerową, rezonans magnetyczny tylnego dołu czaszki).

Zabieg wszczepienia implantu odbywa się przez wyrostek sutkowy kości skroniowej, jeśli elementy ucha środkowego i wewnętrznego są dobrze rozwinięte i nie ma cech zapalenia.

Jednym z etapów operacji jest otwarcie ucha wewnętrznego – kochleostomia (milimetrowy otwór w pokrywie kostnej ślimaka). Kochleostomia wykonywana jest do przodu od okienka okrągłego. Elektroda umieszczona w ślimaku stymuluje włókna nerwu słuchowego. Istotnym elementem zabiegu jest dokładne uszczelnienie kochleostomii za pomocą tkanki łącznej lub kleju tkankowego. Pozostawienie nieszczelności stworzyłoby ryzyko późniejszej infekcji.

Gdy budowa ucha jest nieprawidłowa lub występuje stan zapalny, wykorzystuje się inne dostępy operacyjne: dostęp przez środkowy dół czaszki, dostęp przez przewód słuchowy zewnętrzny i dostęp przez petrosektomię boczną.

Bardzo ważne są badania śródoperacyjne, pozwalające ocenić sprawność wszczepionego implantu. Wykonuje się: badanie impedancji elektrod wszczepu, pomiar odpowiedzi z nerwu słuchowego i ocenę wizualną odruchu z mięśnia strzemiączkowego.

Implant jest podłączany, gdy nastąpi pełne wygojenie ucha tzn. po 4 tygodniach od operacji. Każda elektroda ma ustawiany próg słyszenia, poziom komfortowego słyszenia oraz strategię kodowania mowy. Bardzo korzystne jest obustronne zakładanie implantu ślimakowego, ponieważ pozwala to chorym, m.in. na lepsze lokalizowanie dźwięku, dokładniejsze rozumienie mowy w ciszy i hałasie oraz lepszy poziom natężenia odbieranego dźwięku.

Nowotwory

Postępowaniem z wyboru w leczeniu nowotworów złośliwych ucha zewnętrznego i środkowego jest leczenie chirurgiczne, bardzo często uzupełniane radio- lub chemioterapią.

W przypadku nowotworów wykonuje się głównie: wycięcie rękawowe, petrosektomię boczną, petrosektomię subtotalną oraz petrosektomię całkowitą.

Wycięcie rękawowe ma zastosowanie w leczeniu nowotworów przewodu słuchowego zewnętrznego. Podczas tej operacji usuwana jest część bębenkowa kości skroniowej oraz skóra przewodu słuchowego zewnętrznego.

Petrosektomia boczna to typ operacji, która ma zastosowanie również w przewlekłych zapaleniach ucha środkowego.

Petrsektomia subtotalna ma jeszcze większy zakres niż boczna. Wykonuje się ją w przypadku nowotworów ucha środkowego. Część skalista kości skroniowej usuwana jest do przewodu słuchowego wewnętrznego.

W petrosektomii całkowitej usuwane są: część sutkowa, bębenkowa i skalista kości skroniowej.

Jeśli proces nowotworowy obejmuje węzły chłonne, muszą one zostać usunięte.

Typ operacji zależy od rozległości nacieku nowotworowego.

22.02.2018
Zobacz także
  • Rehabilitacja słuchu
  • Operacje zatok
  • Operacje nosa
Wybrane treści dla Ciebie
  • Choroba Meniere'a
  • Nowotwory ucha wewnętrznego i piramidy kości skroniowej
  • Subiektywne badania słuchu
  • Nowotwory ucha zewnętrznego
  • Zakażenia ucha zewnętrznego
  • Otoskleroza
  • Rehabilitacja słuchu
  • Nowotwory ucha środkowego
  • Głuchota starcza (Presbyacusis)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta